Το πέταγμα του φαναριού αναβιώνει στην Αγιάσο της Πεντηκοστής και ανήμερα του Αγίου Πνεύματος, και για την ιστορία του φαναριού γράφει ο Παναγιώτης Κουτσκουδής στην ιστοσελίδα «Αγιάσος» που καταγράφει την ιστορία και την παράδοση του χωριού:
«Στην Αγιάσο το πέταγμα του φαναριού συνδέεται με τη γιορτή της Αγίας Τριάδας τη μέρα της Πεντηκοστής. Ο Ιερός Ναός της Αγίας Τριάδας βρίσκεται στην περιοχή “Καμπούδι” στην πάνω είσοδο της Αγιάσου. Είναι ο δεύτερος μεγάλος ναός του χωριού. Χτίστηκε το 1870 και είναι πιστό αντίγραφο της εκκλησίας της Παναγίας και των άλλων βασιλικών του 18ου αιώνα της Λέσβου. Γιορτάζει τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος.
Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου της Νήσου Λέσβου», ο Στρατής Παν. Κολαξιζέλης, τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας ο δημοδιδάσκαλος και ψάλτης Δημήτριος Χριστοφίδης κατασκεύασε την πρώτη μεγάλη χάρτινη σφαίρα, τη φούσκωσε με θερμό καπνό κρατώντας το κυκλικό στόμιό της πάνω από καιόμενα άχυρα και στο μέσο του στομίου έδεσε σε σύρμα μικρό σφουγγάρι. Όταν είδε ότι η σφαίρα ανυψωνόταν, πότισε το σφουγγάρι με οινόπνευμα, το οποίο άναψε για να παράγεται νέος θερμός καπνός, σε αντικατάσταση του εξερχόμενου, και να διατηρείται η αιώρηση της σφαίρας περισσότερο. Την ανύψωσε δε στην αυλή της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας κατά τη μέρα της γιορτής του Αγίου Πνεύματος προς μεγάλο ενθουσιασμό του πλήθους, που την ονόμασε «κλεφτοφάναρο» (το κλεφτοφάναρο του Χριστοφίδη).
Όμως το φανάρι αυτό ουσιαστικά δεν πέταξε ποτέ! Διότι, χρησιμοποιούσε ως καύσιμη – καπνογόνα ύλη οινόπνευμα. Το οινόπνευμα όταν καίγεται είναι μεν θερμαντικό υλικό, αλλά δεν παράγει πυκνό καπνό, που είναι απαραίτητος για το φούσκωμα του φαναριού και το κράτημα του φουσκώματος του. Το φανάρι λοιπόν αυτό αναπηδούσε και σε μερικά μέτρα έπεφτε.
Το πρώτο φανάρι με τη μορφή και τεχνική που γνωρίζουμε σήμερα το πέταξε ο κεραμιστής Νίκος Κουρτζής αξιοποιώντας τις πολύτιμες υποδείξεις του πατέρα του Ηλία Κουρτζή, που ήταν φίλοι με τον Δημήτρη Χριστοφίδη και συμψάλτες στην Αγία Τριάδα. Ο Ηλίας Κουρτζής, που πειραματιζόταν με διάφορα υλικά – εξ ου και το προσωνύμιο «χημικός» που του προσήψαν οι φίλοι του – χρησιμοποίησε ακάθαρτο πετρέλαιο, που καίγεται βραδύτερα από το οινόπνευμα και παράγει πυκνό καπνό. Αυτό έδωσε στο φανάρι πολύ περισσότερη ώθηση και παρέτεινε τη διάρκεια της πτήσης. Όμως προέκυψε κι ένα άλλο πρόβλημα: Όταν το φανάρι ανέβαινε σε μεγάλο ύψος, τα καυσαέρια που ήταν στο εσωτερικό του, λόγω του ότι η ατμόσφαιρα ψηλά ήταν αραιή, πίεζαν ισχυρά από μέσα τα χάρτινα τοιχώματα του φαναριού και συνήθως τα διερρήγνυαν. Το πρόβλημα το έλυσε ο Χαράλαμπος Πανταζής, ο οποίος τοποθέτησε στις άκρες των ειδικών χαρτιών που αποτελούσαν το φανάρι, σπάγκο, ο οποίος είχε την ιδιότητα να συνδέει ισχυρά τις κόλλες, που πριν τις κολλούσαν μεταξύ τους μόνο με αλευρόκολλα. Έτσι το φανάρι έγινε ασφαλέστερο και σταθερότερο. Κάποτε μάλιστα που υπήρχε άπνοια, σε ένα βράδυ Αναστάσεως, λένε ότι έφτασε ως τα παράλια της Μικράς Ασίας (1952-1953). Επικεφαλής της ομάδας του φαναριού ήταν οι αείμνηστοι Νίκος Κουρτζής, Χριστόφας Παραμυθέλης, Χαράλαμπος Πανταζής και Γρηγόρης Ταμβάκης.
Όμως το έθιμο δεν ήταν άμοιρο ατυχημάτων. Το έθιμο καταργήθηκε τα χρόνια της Χούντας, ως πράξη επικίνδυνη για τη δημόσια ασφάλεια. Είναι γεγονός ότι υπήρξε ένα περιστατικό δασώδους πυρκαγιάς μικρής έκτασης. Μιαν άλλη φορά, που είχε αέρα, έγειρε το φανάρι και πήρε φωτιά σχεδόν επάνω από τον Νίκο Κουρτζή, που πάντα ήταν από κάτω αφού το ζύγιαζε πριν να το αφήσει να φύγει και το πύρινο στεφάνι του φαναριού πήγε κατ’ ευθείαν και κάθισε πάνω στο κεφάλι του. Ευτυχώς επενέβησαν έγκαιρα οι παριστάμενοι αστυνομικοί και έτσι γλύτωσε από ελαφρά εγκαύματα.
Μετά την Επταετία το έθιμο του πετάγματος του φαναριού στην προαναφερθείσα εκκλησία κατά τη μέρα της γιορτής της επαναλήφθηκε και έγινε παράδοση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Στα νεότερα χρόνια την κατασκευή και ανύψωση του φαναριού επιμελείται ο ξυλογλύπτης Προκόπης Τσομπανέλης.»
(Οι αναρτημένες φωτογραφίες από παλιά και πρόσφατα πετάγματα του φαναριού είναι από το αρχείο των Ηλία Κουρτζή, Παναγιώτη Μ. Κουτσκουδή, Δημοσθένη Γ. Σκλεπάρη.)
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος