Τα γονίδια των αγρίων δένδρων προσδίδουν ανθεκτικότητα στις καλλιέργειες

Μια άγρια βερικοκιά από το Καζακστάν ή ένα οπορωφόρο δέντρο από το Ουζμπεκιστάν, μπορούν να γίνουν γεννήτορες μιας νέας γενιάς δέντρων;

Την απάντηση αναζήτησε ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ Νίκος Πιτσιακίδης στους πρόποδες του Βερμίου, στους οπωρώνες της Ναούσης.  

Η Παυλίνα Δρογούδη, διευθύντρια ερευνών στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό “ΔΗΜΗΤΡΑ”- τμήμα φυλλοβόλων δέντρων Νάουσα, απαντά ότι οι αρχαίες ποικιλίες αντέχουν στον χρόνο.

Έχουν συγκεντρωθεί 120 διαφορετικοί γενότυποι και υπόκεινται σε ενδελεχή μελέτη. Καταγράφεται η ετήσια ανάπτυξη τους, με θερμική κάμερα μετράται η θερμοκρασία του φύλλου, ποια από αυτά αντέχουν στον ψύχος και τέλος εξετάζονται ως προς την εμφάνιση και την ευπάθεια απέναντι σε ασθένειες και εχθρούς.

Κάποιες ποικιλίες εμφανίζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Αυτές θα γίνουν οι δότες για τα δέντρα που κινδυνεύουν από τις αλλαγές στην θερμοκρασία, την υγρασία, τις ασθένειες, που προκαλούνται από αυτά κλπ.. «Στόχος της μελέτης είναι να επικονιαστεί η γύρη των ανθεκτικών δέντρων στα υπάρχοντα ελληνικά», εξηγεί η κ. Δρογούδη.

Οι βιολόγοι καταγράφουν πληθυσμούς DNA των ποικιλιών και θα επιλεγούν τα ανθεκτικότερα πυρηνόκαρπα  για δαμασκηνιά, αχλαδιά, μηλιά, βερικοκιά, αμυγδαλιά και γενικά εκείνα τα οπορωφόρα που έχουν σήμερα μεγάλη οικονομική σημασία.

Όσο μικρότερο είναι το εύρος των γονέων δοτών ποικιλιών τόσο πιθανότερη είναι η εξαφάνιση των ειδών. Σύμφωνα με την κ. Δρογούδη, τον μεγαλύτερο αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής τον αντιμετωπίζουν τα πολυετή δέντρα.

Ενώπιων των νέων παγκόσμιων δεδομένων έχουν δημιουργηθεί ανάλογοι πιλοτικοί οπωρώνες στην Ρουμανία και στην Γαλλία, που αναζητούν τα γονίδια της ανθεκτικότητας, με την ελπίδα το αβέβαιο μέλλον να είναι βιώσιμο.

Αρχαϊκές γενεαλογίες υποβάλλονται σε μεταγονιδιωματική ανάλυση και αποκαλύπτουν νέες δυνατότητες κρυμμένες στα γονίδια των δέντρων. Εκεί βρίσκεται το μυστικό της επιβίωσης των ειδών. Χρησιμοποιώντας τις επιλεγμένες περιοχές του γονιδιώματος ενός ανθεκτικού δέντρου στην αναπαραγωγή άλλων δέντρων αυξάνεται η ικανότητα τους να επιβιώνουν και να παράγουν ακόμη και σε σκληρό ή εχθρικό περιβάλλον. Οι πληθυσμοί ενός είδους είναι γενικά προσαρμοσμένοι στα τοπικά περιβάλλοντα σε όλη την γεωγραφική τους κατανομή και η γενετική παραλλαγή θα μπορούσε να τροφοδοτήσει μελλοντικές προσαρμογές.

Η ιστορία απέδειξε ότι ο πλανήτης από τις συνθήκες θερμοκηπίου που επικρατούσαν κατά την Κάμβρια περίοδο πριν από 540 εκατ. χρόνια, άνθισε και παρά τον “μεγάλο θάνατο” και την εξαφάνιση των ειδών, κατά την Πέρμια -Τριασική περίοδο πριν από 252 εκατ. χρόνια, ανέκαμψε ξανά, για να περάσει άλλη μια καταστροφή που σηματοδότησε και το τέλος της εποχής των δεινοσαύρων. Τα ζώα και τα φυτά που επιβίωσαν και αναπτύχθηκαν μετά από πέντε μεγάλες καταστροφές σίγουρα διαθέτουν ικανότητες και ιδιότητες “survivors”. Διαφορετικοί πληθυσμοί αποδείχθηκαν περισσότερο ή λιγότερο ευαίσθητοι/ανθεκτικοί. Ωστόσο, οι απώλειες της πληθυσμιακής ποικιλότητας, που επήλθε κυρίως λόγω ανθρωπογενούς παρεμβάσεως, εγγυώνται μικρότερες δυνατότητες επιβίωσης, ειδικά με την επελαύνουσα κρίση. Οι αλλαγές του κλίματος κατά την διάρκεια εκατομμυρίων ετών άλλαξαν τον χάρτη της χλωρίδας στον πλανήτη, αλλά είναι η πρώτη φορά, που μια τέτοια ανατροπή θα πρέπει να την αντιμετωπίσει το ανθρώπινο είδος. Και η επιβίωσή του εξαρτάται από την λογική και την ευρηματικότητά του.

H ανάκαμψη σε χρονικές κλίμακες χιλιετιών οφείλεται στον γονότυπο, το σύνολο των γονιδίων ενός οργανισμού. Η γενετική σύνθεση ενός οργανισμού κωδικοποιείται στο DNA του. Κατά μέσο όρο, περισσότερα από οκτώ είδη φυτών εξαφανίζονται κάθε τρία χρόνια, από το 1900, κλονίζοντας τα θεμέλια του οικοσυστήματος. Η κατανόηση των εξελικτικών γονιδιωματικών και πληθυσμιακών διαδικασιών είναι το κλειδί για την πρόβλεψη της εξαφάνισης των ειδών πριν να είναι πολύ αργά.