Αρχαίο DNA και γονιδιωματική ανάλυση για τα θύματα του Άδελε

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει καθολικό πρωτόκολλο ή πολιτική σχετικά με τα ανθρώπινα λείψανα του Β’ Π.Π., κάθε χώρα έχει τον δικό της τρόπο δράσεως μέσα σε ένα συγκεκριμένο νομικό και ηθικό πλαίσιο. Για την πρώτη, σε εθνικό επίπεδο, δημοσιευμένη μελέτη, που ρίχνει φως στο ανθρωπιστικό και ιστορικό κενό, μιλά στην ΕΡΤ ο επικεφαλής του Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας, Νεκτάριος Ταβερναράκης. «Στο εργαστήριο Αρχαίου DNA διαβάζουμε το ληφθέν υλικό από τους νεκρούς και συγκρίνεται με εκείνο των ζώντων συγγενών των θυμάτων στο Άδελε», εξηγεί ο καθηγητής.

Σε αυτήν την μελέτη, την πρώτη που διεξήχθη για μια σύγκρουση που σημειώθηκε στην Ελλάδα, εντοπίστηκαν για ανθρωπιστικούς σκοπούς τα 18 κρανία των θυμάτων έπειτα από αίτημα της τοπικής κοινότητας. Η μοριακή ταυτοποίηση ιστορικών ανθρώπινων υπολειμμάτων μέσω αρχαίων προσεγγίσεων DNA και χαμηλής κάλυψης αλληλουχίας ολόκληρου του γονιδιώματος εισήχθη πρόσφατα. Πραγματοποιήθηκε λήψη γενετικού υλικού από 20 επιλεγμένους εν ζωή συγγενείς και σάρωση του γονιδιώματος τους, για να διαπιστωθεί ο βαθμός συγγένειας μεταξύ των θυμάτων μέσω αναλύσεων γενετικής συγγένειας. Απεδείχθη ότι η μεθοδολογική προσέγγιση αποτελεί ένα δυνητικά εξαιρετικά κατατοπιστικό ιατροδικαστικό εργαλείο για τον εντοπισμό θυμάτων πολέμου. Μπορεί επομένως να εφαρμοστεί σε ανάλογες μελέτες για το υποβαθμισμένο DNA, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για συστηματική ταυτοποίηση θυμάτων πολέμου.

Ωστόσο, ενώ η μέθοδος μοιάζε με την σύγχρονη ταυτοποίηση DNA, είναι μια εξαιρετικά πιο περίπλοκη διαδικασία, λέει ο κ. Ταβερναράκης. Είναι δύσκολη η ανάκτηση ικανής ποσότητας και ποιότητας DNA για να εξαχθούν τεκμηριωμένα συμπεράσματα. Ο κίνδυνος μόλυνσης παλαιών σκελετικών υπολειμμάτων από εξωγενές ανθρώπινου DNA είναι υψηλός. Η συλλογή του γίνεται με όρους εργαστηρίου, προκειμένου να μην επιμολυνθεί με σύγχρονο υλικό.

Ως «Αρχαίο DNA» νοείται το διατηρημένο, αλλά συχνά υποβαθμισμένης ποιότητας και ποσότητας, γενετικό υλικό που ανακτάται, το οποίο μπορεί να έχει ηλικία από 100 έως και εκατοντάδες ή χιλιάδες έτη.[1]

«Οι δυνατότητες αυτές ανοίγουν ένα νέο παράθυρο στο παρελθόν. Μπορούμε να ανακτήσουμε υλικό από χιλιάδες χρόνια πριν και να έχουμε στοιχεία π.χ. για τους αρχαίους Μινωίτες, το χρώμα των μαλλιών ή των  ματιών των Ελλήνων. Επίσης, μπορούμε να πάρουμε πληροφορίες για την προέλευση των αρχικών πληθυσμών στην Κρήτη, ή οπουδήποτε στον Ελλαδικό χώρο. Από που προήλθαν και να βάλουμε νέες τεκμηριωμένες βάσεις στο μακρινό παρελθόν. Η σύγχρονη έρευνα μπορεί να συνδεθεί άμεσα με τον πολιτισμό και την ιστορία μας», αναφέρει ο κ. Ταβερναράκης.   

Η μέθοδος που εισήχθη πρόσφατα στην ελληνική έρευνα εφαρμόζεται χρόνια στην Γερμανία και τις χώρες από όπου πέρασαν οι ναζί και σε συνεργασία με τις διάφορες κυβερνήσεις. Στο πλαίσιο αυτό ειδικές ομάδες ανασκάπτουν τάφους και ανασύρουν τις σωρούς των νεκρών, οι οποίοι είτε από τις ταυτότητές τους είτε έπειτα από σύγκριση του DNA με ζώντες συγγενείς αποδίδονται στις οικογένειές τους και ενταφιάζονται σε στρατιωτικά κοιμητήρια.

Ενίοτε οι νεκροί είναι περισσότερο από πολύτιμοι γιατί πιστοποιούν τα εγκλήματα, οι δράστες των οποίων προτιμούν να χαθούν.

[1] ^{Identification of the 18 World War II executed citizens of Adele, Rethymnon, Crete using an ancient DNA approach and low coverage genomes, Psonis Nikolaos, Vassou Despoina, Nafplioti Argyro, Tabakaki Eugenia, Pavlidis Pavlos, Stamatakis Alexandros, Poulakakis Nikos, Forensic Science International: Genetics, Vol. 71, July 2024,  https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1872497324000541.}