Γ. Ιούλιος Παπαδόπουλος: Η νέα εποχή του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης- Νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα η ολοκλήρωση της ανακαίνισης του ιστορικού κτηρίου

Στα τέλη Δεκεμβρίου, λίγο νωρίτερα από ότι προέβλεπε το χρονοδιάγραμμα αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί η ανακαίνιση του ιστορικού κτηρίου του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, όπως δήλωσε στο ertnews.gr ο διευθυντής του Κ.Ω.Θ. Γεώργιος- Ιούλιος Παπαδόπουλος. Τον συναντήσαμε για μια ουσιαστική κουβέντα για την ολοκλήρωση των εργασιών του επιβλητικού κτηρίου, που επί δεκαετίες δεσπόζει στην οδό Φράγκων 15, κάνοντας τα κεφάλια των περαστικών να γυρνούν και να αφουγκράζονται τους ήχους των οργάνων.

Ο διακεκριμένος πιανίστας και μουσικολόγος μας μίλησε όμως και για το όραμα του για το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, δίνοντας μία επιπλέον είδηση: την επερχόμενη ίδρυση της Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών (ΑΣΠΤ) και την ένταξη του ΚΩΘ ως Τμήματός της, γεγονός που χαροποιεί και δικαιώνει τους φίλους του Ωδείου. Με την αγάπη που τον διακρίνει για το μοναδικό Κρατικό Ωδείο της χώρας αλλά και τη μουσική αναφέρθηκε στις επόμενες δράσεις και τις συναυλίες που ετοιμάζουν.

Ε.Κ.: Η ανακαίνιση του ιστορικού κτηρίου του ΚΩΘ πλησιάζει στην ολοκλήρωσή της· ποιο είναι για εσάς το πιο σημαντικό σημείο αυτής της «αναγέννησης»;  Το 2024, η Υπουργός Πολιτισμού, η κα Μενδώνη επισκέφτηκε το εργοτάξιο και δήλωσε ότι το έργο θα αποδώσει ένα σύγχρονο, λειτουργικό, καθολικά προσβάσιμο κτήριο.  Το έργο υλοποιείται από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας του Υπουργείου Πολιτισμού, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Σε τι φάση βρίσκονται οι εργασίες;

Γ.Π.: Ξεκινώ από την πιστή τήρηση του χρονοδιαγράμματος, κάτι που στην Ελλάδα δεν ήταν ποτέ αυτονόητο. Μάλιστα, όχι απλώς τηρήθηκε πιστά, αλλά όλα δείχνουν ότι θα είναι έτοιμο λίγο νωρίτερα από την προθεσμία ολοκλήρωσής του στα τέλη Δεκεμβρίου. Για να φτάσουμε στο σημείο αυτό, προηγήθηκε στενή και διαρκής συνεργασία του φορέα υλοποίησης (ΥΝΜΤΕΚΜ), της ανάδοχης εταιρείας και του τελικού χρήστη (ΚΩΘ), πάντοτε υπό την εποπτεία της ηγεσίας του ΥΠΠΟ. Είμαστε βαθύτατα ευγνώμονες για την διαρκή έμπρακτη στήριξη και το προσωπικό ενδιαφέρον της Υπουργού προς το Ωδείο και τους ανθρώπους του. Ενδεικτικό επίσης είναι ότι, πλέον των επισκέψεων τής Υπουργού, προ 2 εβδομάδων επισκέφτηκαν διαδοχικά το κτήριο η Γενική Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού και ο Υφυπουργός.

Πρακτικά τώρα, έχουν εξαλειφθεί όλες οι χρόνιες παθολογίες του κτηρίου: εκτός από την στατική αναβάθμιση, έγινε αποκατάσταση των εξωτερικών όψεων και των κεραμικών στοιχείων του διακόσμου, μόνωση/στεγανοποίηση, συντήρηση των κουφωμάτων και αναβάθμιση με νέους υαλοπίνακες, εγκατάσταση σύγχρονου φωτισμού και σύγχρονου συστήματος κλιματισμού (θέρμανση/ψύξη) με κεντρικό αλλά και αυτόνομο έλεγχο, ηχομόνωση των αιθουσών διδασκαλίας, εγκατάσταση ανελκυστήρα ΑΜΕΑ, αναδιάταξη ορισμένων χώρων, δημιουργία στούντιο ηχογραφήσεων… είναι τόσα πολλά όσα έγιναν, που αξίζει να τα δείτε από κοντά τη νέα χρονιά!

Ε.Κ.: Ποιο στοιχείο του κτηρίου θεωρείτε κρίσιμο να διασωθεί ή να αναδειχθεί (ιστορικό, αρχιτεκτονικό ή αισθητικό);

Γ.Π.: Δεν είναι μόνον ένα! Το κτήριο αυτό, με τα εκλεκτικιστικά στοιχεία, είναι στο σύνολό του ένα σημαντικό κι επιβλητικό αρχιτεκτονικό μνημείο που προσελκύει το ενδιαφέρον των περαστικών και των τουριστών. Το γεγονός ότι είναι συνυφασμένο με τη νεότερη ιστορία του ΚΩΘ, που σε λίγους μήνες θα συμπληρώσει 50 χρόνια σε αυτό το κτήριο, προσδίδει επιπλέον ιστορική αξία. Επομένως, ως τελικοί χρήστες – μετά την παραχώρησή του από τον e-ΕΦΚΑ προς το ΥΠΠΟ για τα επόμενα 30 χρόνια – φιλοδοξούμε να καταστήσουμε το κτήριο προσβάσιμο σε όσους επιθυμούν να το θαυμάσουν και εσωτερικά και να γευτούν από κοντά την ιστορία του.

Ε.Κ.: Σε τι βαθμό η αποκατάσταση του κτηρίου συνδέεται με το όραμά σας για ένα Ωδείο που να ανταποκρίνεται στα διεθνή πρότυπα μουσικής εκπαίδευσης;

Γ.Π.: Συνδέεται σε πολύ μεγάλο βαθμό, και θέλω να είμαι σαφής. Έχοντας σπουδάσει 11 χρόνια σε δημόσια ιδρύματα της Αγγλίας και των ΗΠΑ (με ιδιότυπο, βεβαίως, καθεστώς χρηματοδότησης από δίδακτρα και δωρεές), είδα την ιδιωτική πρωτοβουλία να χρηματοδοτεί ανάλογα έργα αναβάθμισης. Εδώ, η Υπουργός επέλεξε να διαθέσει 5,5 εκατομμύρια ευρώ από το ΤΑΑ για ένα έργο που αποτελούσε όραμα Διευθυντών και Διοικήσεων πριν από εμένα. Αναμφίβολα, λοιπόν, αυτή η αναβάθμιση είναι καταλυτική για το μέλλον του Ωδείου. Φυσικά, η εκπαίδευση απαιτεί ένα δυναμικό και όχι στατικό μοντέλο. Προσωπικό και υποδομές οφείλουν να αναβαθμίζονται διαρκώς.

Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι επέρχεται και μία ακόμη αναβάθμιση: η ίδρυση της Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών (ΑΣΠΤ) και η ένταξη του ΚΩΘ ως Τμήματός της. Όραμα δεκαετιών και αυτό, νιώθω ευγνώμων γιατί βρέθηκα στην ευτυχή συγκυρία που μου επέτρεψε να το προωθήσω με πείσμα και πάθος, απέναντι σε πολλές αντιξοότητες. Η ανωτατοποίηση του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης ήταν απαίτηση δεκαετιών που επιτέλους δικαιώνεται, και μάλιστα με τη στέγαση του νέου Μουσικού Τμήματος της ΑΣΠΤ στο ανακαινισμένο κτήριό μας. Ο συνδυασμός των δύο αναβαθμίσεων είναι που ανταποκρίνεται άριστα στο όραμά μου και στα διεθνή πρότυπα μουσικής εκπαίδευσης.

Ε.Κ.: Η πρόσφατη παραγωγή του ΚΩΘ με τη συναυλία ατόμων με απώλεια ακοής προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση. Πώς γεννήθηκε αυτή η ιδέα και τι σημαίνει για εσάς προσωπικά;

Γ.Π.: Η ιδέα γεννήθηκε μέσα από συζητήσεις με τους συνεργάτες μου στο Ωδείο (διοικητικούς και καθηγητές), στο πλαίσιο του χρηματοδοτικού προγράμματος του ΤΑΑ «Οι Φίλοι της Μουσικής: εκπαιδευτικά προγράμματα 65+ του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης». Με το μυαλό μας στις ευάλωτες ομάδες συνανθρώπων μας που δεν έχουν επαφή με την τέχνη της μουσικής, σχεδιάσαμε ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα που έδωσε σε άτομα με μερική ή ολική απώλεια ακοής ουσιαστική πρόσβαση στη μουσική με κρουστά όργανα. Επτά μήνες μαθημάτων και προβών, υπό τη διδασκαλία 2 εκπαιδευτών/καθηγητών κρουστών και με τη διαρκή παρουσία διερμηνέα νοηματικής, οδήγησαν την ομάδα να παρουσιάσει σε πανελλήνια πρώτη ένα καθηλωτικό πρόγραμμα με τίτλο «Ρυθμός – Η Κοινή μας Γλώσσα». Την ομάδα συνόδευσε η Ορχήστρα Εφήβων του ΚΩΘ στις 20 και 21 Ιουνίου: πρώτα στην Αίθουσα Τελετών του ΑΠΘ και την επομένη στο αίθριο του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, καταρρίπτοντας το στερεότυπο ότι η μουσική απαιτεί την ακοή και συμμετέχοντας πανηγυρικά στον εορτασμό της Ευρωπαϊκής Ημέρας Μουσικής μαζί με εκατοντάδες κόσμου που τίμησαν τη συναυλία. Προσωπικά, βίωσα με ταπεινότητα το μεγαλείο της ψυχής των κωφών μουσικών επί σκηνής· ως διευθυντής του Ωδείου, νιώθω την ευθύνη να μεταφέρω αυτήν την πρωτοβουλία εκτός Θεσσαλονίκης – και θα το προσπαθήσω.

Ε.Κ.: Ποιο μήνυμα θέλετε να στείλετε μέσα από τέτοιες πρωτοβουλίες για την κοινωνική διάσταση της μουσικής;

Γ.Π.: Είναι τόσο ισχυρή η δύναμη της μουσικής, τόσο μεγάλη η ανάγκη όλων (μουσικών και μη) να εκφραστούμε μέσα από αυτήν, που αξίζει να τη θυμόμαστε όχι μόνον ως διασκέδαση αλλά και ως ουσιαστική ψυχαγωγία (αγωγή ψυχής), ως χρήσιμο εργαλείο για κάθε εσωτερική και εξωτερική αλλαγή, προσωπική ή συλλογική. Δεν χρειάζεται να αναφερθώ στον Μπετόβεν· αρκεί ν’ αναλογιστούμε την κοινωνική διάσταση της μουσικής του Θεοδωράκη, την ισχυρότατη επίδρασή της ακόμη και σε νέους που ουδέποτε τη συνέδεσαν με τους κοινωνικούς αγώνες απ’ όπου πήγασε. Κι επιστρέφοντας στην πρωτοβουλία μας, θα πω τούτο: ας θυμόμαστε πως, κάθε φορά που παίζουμε ή ακούμε μουσική συλλογικά, επικοινωνούμε σε πολλά – ακόμη και άφατα – επίπεδα.

Ε.Κ.: Προπομπός της ανανεωμένης διαδρομής είναι η ιδιαίτερη παραγωγή που εγκαινίασε τη νέα σεζόν: η όπερα Trouble in Tahiti του Leonard Bernstein, που παρουσιάστηκε από το ΚΩΘ για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη, το Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου στο Βασιλικό Θέατρο. Τι ετοιμάζετε για τη συνέχεια;

Γ.Π.: Είναι αλήθεια ότι το ΚΩΘ παρουσιάζει πολύ έντονη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Το 2023, πριν εγκαταλείψουμε προσωρινά το κτήριό μας, διοργανώναμε ή φιλοξενούσαμε συναυλίες και άλλες δράσεις τρεις και τέσσερεις φορές την εβδομάδα. Και μια που αναφέρατε την πρόσφατη πολύ επιτυχημένη παραγωγή όπερας του Bernsteinπου γέμισε το Βασιλικό Θέατρο, μεταξύ 2022 και 2025 έχουμε παρουσιάσει 5 διαφορετικές όπερες, πάντα σε κατάμεστες αίθουσες, τις τελευταίες δύο σε συνεργασία με το ΚΘΒΕ και με την γενναιόδωρη χορηγία της ΔΕΗ. Ετοιμάζουμε αντίστοιχη συνέχεια, όπως η σύμπραξη επίλεκτων σπουδαστών μας στην αίθουσα συναυλιών της Εθνικής Μουσικής Ακαδημίας της Σόφιας με την Ακαδημαϊκή Συμφωνική Ορχήστρα της (22/10), συναυλία η οποία θα επαναληφθεί στο πλαίσιο των 60ών ΔΗΜΗΤΡΙΩΝ στην Παλαιά Αίθουσα της Φιλοσοφικής Σχολής, σε συμπαραγωγή με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (25/10).

Παράλληλα, τρέχει μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου ο 3^ος Κύκλος των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων 65+, με δύο εβδομαδιαίες παρουσιάσεις από έγκριτους μουσικούς/μουσικολόγους/καθηγητές των πανεπιστημιακών μουσικών τμημάτων της πόλης, οι οποίες λαμβάνουν χώρα κάθε Τρίτη (Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, εντός ΔΕΘ) και Πέμπτη (Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο) στις 18:30. Ακολουθούν masterclasses, ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου – δράσεις οι οποίες θα πυκνώσουν μόλις εξομαλυνθεί η ζωή στο αναβαθμισμένο κτήριό μας. Και φυσικά ετοιμάζουμε μία ακόμη παραγωγή όπερας το 2026, αλλά επιτρέψτε μου να μην αποκαλύψω ποια!

Ε.Κ.: Το Ωδείο συνεργάζεται πλέον με διεθνή φεστιβάλ όπως το Odessa Classics. Πόσο σημαντικές είναι αυτές οι συνεργασίες για την εξωστρέφεια του θεσμού;

Γ.Π.: Οι συνεργασίες αυτές είναι εξόχως σημαντικές. Όπως προανέφερα για την Μουσική Ακαδημία της Σόφιας και τους διαύλους συνεργασίας που ανοίξαμε, το ίδιο συμβαίνει με καλλιτεχνικούς θεσμούς διεθνούς ακτινοβολίας όπως το Φεστιβάλ Odessa Classics. Η εξωστρέφεια ουσίας έφερε στην πόλη καλλιτέχνες παγκόσμιας εμβέλειας (Daniel Hope, Thomas Hampson κ.ά.), που για να απολαύσουμε ζωντανά θα έπρεπε να ταξιδέψουμε στο εξωτερικό.

Ορισμένοι από αυτούς, μάλιστα, ήρθαν στο Ωδείο για να προσφέρουν masterclasses στους σπουδαστές μας, οι οποίοι επίσης θα έπρεπε να δαπανήσουν ένα σημαντικό ποσό για να τους επισκεφτούν εκτός Ελλάδας (χωρίς να είναι δεδομένο ότι θα γίνονταν δεκτοί). Με αυτούς τους τρόπους δημιουργούνται μουσικές γέφυρες, οικοδομούνται διαπροσωπικές σχέσεις που ανθίζουν και απλώνουν τις ρίζες τους, προσελκύονται κι άλλοι καλλιτέχνες και τελικά το ΚΩΘ σταδιακά γίνεται γνωστό και αποκτά κύρος εκτός συνόρων.

Ε.Κ.: Η Θεσσαλονίκη διαθέτει πλούσια μουσική παράδοση. Πώς το ΚΩΘ συμβάλλει στο να παραμένει η πόλη κέντρο μουσικής δημιουργίας;

Γ.Π.: Από το 1915 που λειτουργεί το Ωδείο επιτελεί παράλληλα σπουδαίο παιδαγωγικό και καλλιτεχνικό έργο. Ας μην ξεχνάμε ότι καταστατικός στόχος μας είναι η μουσική μόρφωση και η ανάπτυξη της μουσικής τέχνης, αλλά και η προαγωγή της ελληνικής μουσικής. Εξαρχής προσέλκυσε στις τάξεις των καθηγητών του κορυφαίους μουσικούς με διεθνείς σπουδές και καριέρα: από τον πρώτο του Διευθυντή, Αλέξανδρο Καζαντζή, στον πρώτο και τον δεύτερο καθηγητή πιάνου, Αιμίλιο Ριάδη και Λώρη Μαργαρίτη, αντίστοιχα.

Έκτοτε και επί σχεδόν 111 χρόνια, με την ποιοτική στελέχωσή του το Ωδείο καταφέρνει να αποδίδει ετησίως άρτια καταρτισμένους μουσικούς (εκτελεστές, θεωρητικούς και συνθέτες) και να προσφέρει διαρκώς στην πόλη ποικίλες εκδηλώσεις, σε διάφορα μουσικά είδη: από την βυζαντινή και την παραδοσιακή μουσική έως την κλασική και την τζαζ, μετακαλώντας καλλιτέχνες από την Ευρώπη έως την Αυστραλία και τις ΗΠΑ. Σημαντικές είναι οι συνεργασίες μας με δημόσιους πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς φορείς (Κρατική Ορχήστρα, Δημοτική Ορχήστρα, Αρχαιολογικό Μουσείο, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Τμήμα Μουσικών Σπουδών ΑΠΘ κ.ά.) και με ιδιωτικές πρωτοβουλίες (Φεστιβάλ Πιάνου και διάφοροι Διαγωνισμοί). Εμπλουτίζοντας τις δράσεις μας και επενδύοντας στις συνέργειες, ενισχύουμε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ΚΩΘ ως φορέα μουσικής εκπαίδευσης και δημιουργίας με ευεργετική αντανάκλαση στη ζωή της πόλης.

Ε.Κ.: Ως πιανίστας και μουσικολόγος, πώς θα λέγατε ότι συνδυάζετε την προσωπική σας καλλιτεχνική ταυτότητα με το διοικητικό σας ρόλο στο Ωδείο;

Γ.Π.: Όχι εύκολα, όπως θα ήθελα και θα μπορούσα. Θυσιάζεις κάτι για να πετύχεις κάτι άλλο. Ξεκινώ αντίστροφα: σε τελικό επίπεδο, ο ρόλος του διευθυντή είναι να διευκολύνει όλους τους άλλους να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Να παίρνει ενίοτε δύσκολες αποφάσεις, ν’ αναλαμβάνει ευθύνες όταν κανείς άλλος δεν μπορεί ή δεν θέλει να το κάνει, να βλέπει πίσω, γύρω και μπροστά του, να υφίσταται την πίεση ώστε οι άλλοι να μην την αισθανθούν, να ελπίζει όταν όλοι έχουν χάσει την αισιοδοξία τους, και πάνω απ’ όλα να μην χάνει το όραμά του. Παρά ταύτα, ευτυχώς τα τελευταία 5 χρόνια που βρίσκομαι στο ΚΩΘ υπήρξαν και οι συναυλίες, οι προσκλήσεις σε επιτροπές διαγωνισμών ή και για διδασκαλία σε σεμινάρια, οι συμμετοχές σε μουσικολογικά συνέδρια, πολλές ομιλίες, εκπαιδευτικές παρουσιάσεις, και πλείστες ευκαιρίες για συγγραφή σχολίων σε προγράμματα και CD – όλα αυτά εντός και εκτός Ελλάδας. Βεβαίως διδάσκω ανελλιπώς πιάνο και ιστορία μουσικής, κι αυτό μου δίνει ενέργεια.

Ε.Κ.: Τι θα λέγατε σε έναν νέο μουσικό που ξεκινά σήμερα τις σπουδές του και έχει όνειρο μια διεθνή καριέρα; Είναι κατά γενική ομολογία δύσκολος χώρος και ειδικά αν έχεις μεγαλώσει στην Ελλάδα ή έχετε άλλη οπτική;

Γ.Π.: Πρωτίστως θα τον συμβούλευα να πορευτεί με αγάπη και πίστη στη δύναμη της μουσικής, που είναι η σπουδαιότερη έμπνευση και το μεγαλύτερο στήριγμά μας. Να ψάξει την αλήθεια που την ενέπνευσε και αυτήν που κρύβει μέσα της. Συναντώ όμως πολλούς που ξεκινούν να ασχολούνται σε εφηβική ηλικία, ή ακόμη και νέους που μπαίνουν σε κάποια πανεπιστημιακή μουσική σχολή κι ακόμη δεν έχουν αποφασίσει τι δρόμο θα ακολουθήσουν στη μουσική. Υπάρχουν και αυτοί που πιστεύουν ότι μπορούν να τα κάνουν όλα: πιάνο, βιολί, σύνθεση. Εν ολίγοις, έχουν άγνοια κινδύνου. Εντέλει ο χώρος είναι μεν δύσκολος, αλλά κάθε ταλαντούχος και αφοσιωμένος νέος Έλληνας που έχει ξεκινήσει από μικρός σοβαρές σπουδές με όνειρο μια διεθνή καριέρα, δυνητικά μπορεί να πραγματοποιήσει το όνειρό του.

Αλλά «για ν’ ανέβεις στο βουνό, πρέπει πρώτα να βγεις από το σπίτι σου και ν’ αρχίσεις να περπατάς.» Κάθε μεγάλος στόχος είναι αποτέλεσμα κατάκτησης μυριάδων μικρότερων. Πείσμα, αυτοπειθαρχία και καθημερινή πολύωρη δουλειά με τον εαυτό μας είναι η βάση της αυτοβελτίωσης. Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα κάνουμε διεθνή καριέρα, θα γίνουμε όμως καλύτεροι. Υπάρχουν πολλά εξελικτικά στάδια, αλλά πλέον στον Έλληνα φέρελπι μουσικό προσφέρεται μία ευρύτερη γκάμα ευκαιριών στην πατρίδα του: καθηγητές με διεθνή εμπειρία που διδάσκουν σε δημοτικά και ιδιωτικά ωδεία, σε πανεπιστημιακά μουσικά τμήματα και φυσικά στο ΚΩΘ (που σύντομα θα λειτουργεί και ως αναβαθμισμένο τμήμα της ΑΣΠΤ)· μεγαλύτερος ανταγωνισμός και διαγωνισμοί σε όλα τα όργανα· και υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές.

Επιπλέον, είναι πιο εύκολη η πρόσβαση σε ακαδημίες και πανεπιστήμια του εξωτερικού. Υπάρχουν φυσικά πολλοί ανθρώπινοι παράγοντες και διάφορες συγκυρίες – προσωπικές, οικογενειακές, κοινωνικές, ψυχολογικές και συστημικές – που οδηγούν σε διεθνή καριέρα. Εκεί φτάνουν ελάχιστοι, πολλές φορές με υψηλό προσωπικό τίμημα. Παρ’ όλα αυτά, όταν είσαι νέος, δεν υπάρχει τίποτε πιο όμορφο στο τέλος της ημέρας από το να στοχάζεσαι αποκαμωμένος για τους στόχους που πλησίασες λίγο περισσότερο. Αυτό είναι, άλλωστε, που σε κάνει ν’ ατενίζεις με προσδοκία την επόμενη που θα ‘ρθει. Οπότε… keep walking!