Η τέχνη της πέτρας 

Μια χώρα από πέτρα και χώμα. Όγκοι ασβεστόλιθου, πωρόλιθου, σχιστόλιθου, μαρμάρου έγιναν οι πρωταγωνιστές του ελληνικού θαύματος.

Η εξόρυξη και κυρίως η επεξεργασία της πέτρας αφήνουν το αποτύπωμά τους βαθύτερα από κάθε τι άλλο στον χρόνο, όπως δείχνει το ρεπορτάζ του δημοσιογράφου της ΕΡΤ Μάκη Νασιάδη.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καλλονής Γρεβενών “Άγιος Νικόλαος” σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, διοργανώνει ένα τριήμερο Εργαστήρι Λιθοδομής με στόχο την διάσωση και μεταλαμπάδευση της τέχνης της πέτρας, μιας σημαντικής πλευράς της όχι και τόσο άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Δεκάδες φοιτητές, καθηγητές και ειδικοί της πέτρας, σμιλεύουν και συναρμολογούν τα κομμάτια της μελλοντικής ιστορίας.

Η επιστημονική επιμέλεια ανήκει στον αναπληρωτή καθηγητή στο τμήμα πολιτικών μηχανικών του ΑΠΘ Κωνσταντίνο Κατάκαλο. «Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο. Όταν θα αναλάβουν ένα έργο θα γνωρίζουν την καλύτερη εφαρμογή της πέτρας σε ένα κτίσμα».

Την πρακτική άσκηση ανέλαβε ο λιθοξόος Αθανάσιος Πόραβος. Όπως λέει « η τέχνη περνά από γενιά σε γενιά και ταυτίζεται με τον άνθρωπο που πελεκά την πέτρα». Όλα ξεκινούν από την στάση του σώματος, εξασφαλίζοντας μια σταθερή θέση για να μπορεί ο τεχνίτης να εργάζεται επί ώρες με την σκληρότητα της πέτρας. Οι αντοχές δοκιμάζονται, αλλά το αποτέλεσμα είναι που μετρά.

Πρόκειται για μια σύγχρονη ανάγνωση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής ή κάτι περισσότερο; Είναι μια τέχνη που σβήνει ή μια πολλά υποσχόμενη εργασία; Το ερώτημα αφορά την μελλοντική χρήση της λιθοξοΐας και όχι ένα αφιέρωμα σε κάτι που χάνεται.  

Πολλά είναι αυτά που ταλανίζουν την σύγχρονη κοινωνία και αυτά που έρχονται δεν είναι αισιόδοξα. Η κλιματική αλλαγή, η μείωση των αποθεμάτων νερού, η αύξηση του πληθυσμού των πόλεων, η επαρχία, που χάνει τον πληθυσμό της χωρίς επαγγελματικές προοπτικές, οι χιλιάδες νέοι που εισρέουν σε αφιλόξενες πόλεις και αδυνατούν να βρούν στέγη, όταν τα σπίτια στην περιφέρεια αραχνιάζουν, παιδιά που μεγαλώνουν μέσα στην παράλογη συσσωρευμένη βία. Εάν υπήρχε κάποια μαγική λύση θα την είχαν σκεφτεί και οι άλλοι, που αντιμετωπίζουν τις ίδιες καταστάσεις, τουλάχιστον στην Ευρώπη.

Από τα μικρά ξεκινούν τα μεγάλα. Και κτίζονται πέτρα την πέτρα. Πόση ζωή θα αποκτούσαν τα μαστοροχώρια της Ηπείρου εάν οι νέοι μπορούσαν να έχουν ένα σημαντικό εισόδημα από την σύγχρονη λιθοξοΐα; Και αν φαντάζει μια σκληρή δουλειά δεν έχουν παρά να θυμηθούν τον λιθοξόο Σωφρονίσκο, πατέρα του επίσης λιθοξόου Σωκράτη. Γιατί το πνεύμα χρειάζεται την σμίλη και ένα καλέμι για να αποκτήσει μορφή.   

Όποιος βρέθηκε στην πρωτεύουσα της Ευρώπης, τις Βρυξέλλες, αλλά και σε άλλες, θα παρατήρησε ότι όλοι οι κεντρικοί δρόμοι, παραμένουν στρωμένοι με πέτρα, η οποία χρονολογείται πολλούς αιώνες. Δεν θα μπορούσαν να την αντικαταστήσουν με άσφαλτο; Γιατί δεν το έπραξαν; Δεν είναι μόνο το θέμα της ιστορικότητας των πόλεων. Υπάρχουν και πρακτικοί λόγοι.       

Η λιθόστρωση των οδών με πέτρα αντί με άσφαλτο αποτελεί έναν φυσικό τρόπο μείωσης της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος έως και δυο βαθμούς, σύμφωνα με τους ειδικούς, καθώς δεν “λιώνει” και δεν εκπέμπει την ηλιακή ακτινοβολία στην ατμόσφαιρα, ούτε τα τοξικά μικροσωματίδια των ορυκτών καυσίμων από τα οποία προέρχεται. Επίσης, είναι ο φυσικός τρόπος της απορροής των υδάτων της βροχής, ώστε να αποφεύγονται οι πλημμύρες και κυρίως αυτά τα νερά μεταφέρονται υπόγεια εμπλουτίζοντας τον υδροφόρο ορίζοντα. Οι μόνοι που ίσως θα δυσανασχετήσουν είναι οι ανάδοχοι έργων.

Αυτό που μοιάζει παρελθόν, διεκδικεί την δική του θέση στο μέλλον. Ενδεικτικά, στις γερμανικές πόλεις, όπου τα πλημμυρικά φαινόμενα πολλαπλασιάζονται τελευταία, οι δρόμοι, τα πάρκα, και οι ανοικτοί χώροι αλλάζουν όψη. Στρώνονται με πέτρα και δεν το πράττουν για λόγους αισθητικής.