Εκπαίδευση και τιμωρίες σε σχολεία του περασμένου αιώνα

Ποιο είναι το ζητούμενο από ένα σχολείο; Ρητορικό το ερώτημα και η απάντηση αυτονόητη. Η μάθηση, η απόκτηση γνώσεων.

Για τους εκπαιδευτικούς άλλων εποχών η μέθοδος για την επίτευξη της μαθήσεως συμπεριελάμβανε την τιμωρία, σύμφωνα με τον Βασίλη Μαλισιόβα, ο οποίος ερεύνησε το θέμα, έχοντας ο ίδιος μια ανάλογη εμπειρία από τα σχολικά του χρόνια.

Χαστούκια, τράβηγμα του αυτιού και το χτύπημα της παλάμης με τον χάρακα, ήταν οι συνήθεις τιμωρίες για τους αδιάφορους και απείθαρχους στις αίθουσες διδασκαλίας. Όταν οι τιμωρημένοι μαθητές επέστρεφαν στο σπίτι τότε τους περίμενε δεύτερη τιμωρία από τους γονείς για την απείθεια τους.

Μια σκληρή δοκιμασία για μικρά παιδιά και ακατανόητη ως παιδαγωγική μέθοδος, στο άλλο άκρο από αυτό που ισχύει σήμερα, με γονείς να επιτίθενται σε εκπαιδευτικούς γιατί τόλμησαν να κάνουν παρατήρηση στο τέκνο τους ή να μην του βάλουν το άριστα που προφανώς δεν του αξίζει.

Όπως λέει ο κ. Μαλισιόβας το φαινόμενο εφαρμοζόταν έως τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Δεν αποτελούσε τον κανόνα, μάλλον αφορούσε μια μειοψηφία στο εκπαιδευτικό προσωπικό και δεν μπορεί να γενικεύεται ως συμπεριφορά.

Κατά περίπτωση και όχι ως μια γενική εικόνα οι δάσκαλοι με την βέργα αποτελούν περιστατικά που κυριάρχησαν με την ελαφρότητα του παλιού κινηματογράφου μέσα από τις ταινίες.

Βεβαίως, όπως ισχύει σε κάθε ιστορικό γεγονός, οι συμπεριφορές και όσα εφαρμοζόταν σε άλλες εποχές, δεν μπορούν να συγκριθούν με άλλες περιόδους ή τα σημερινά δεδομένα.  

Η τιμωρία ως εκπαιδευτική μέθοδος, συναντάται σς θρησκόληπτες κοινωνίες και είναι γνωστά τα αποσπάσματα στην παλαιά διαθήκη. Έκτοτε οι μονοθεϊστικές θρησκείες, που προέκυψαν από τον Ιουδαϊσμό είδαν την τιμωρία ως μέθοδο επιβολής τους. Αντιθέτως, οι Έλληνες θεωρούσαν ότι «Ον ου τύπτει λόγος, ουδέ ράβδος», δηλαδή όποιος δεν παίρνει από λόγια, δεν νουθετείται με την άσκηση βίας. Αυτό κατά την βυζαντινή περίοδο το περιέκοψαν και του άλλαξαν πλήρως το νόημα με το «όπου δεν πίπτει ο λόγος πίπτει η ράβδος». Βεβαίως, υπήρχε η απολυταρχική Σπάρτη, η οποία εφήρμοζε ένα σύστημα δοκιμασιών και τιμωριών σε όλους τους νέους, προκειμένου να υποταχθούν και να αποκτήσουν αντοχές. Αυτό δεν βοήθησε το πνεύμα τους και φαίνεται από την φτωχή γραμματεία, που άφησε η πόλη. Συνήθης πρακτική ήταν η χρήση της σωματικής τιμωρίας στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ενώ για τον Πλούταρχο η κακομεταχείριση δεν ταίριαζε σε ελεύθερους ανθρώπους. Για τον συγγραφέα και φιλόσοφο όλα εξαρτώντο από την αντροφή που έδιναν οι γονείς και από τον δάσκαλο: «Πρέπει να αναζητούμε για τα παιδιά δασκάλους αδιάβλητους στην ζωή τους και ανεπίληπτους στην συμπεριφορά τους και άριστους στις γνώσεις τους, δεδομένου ότι πηγή και ρίζα της χρηστότητας και της αρετής είναι το να λάβουμε την πρέπουσα παιδεία».[1] Αναζητείται ο Φοίνικας, ο παιδαγωγός του Αχιλλέα, «για να διδάξει τα καλά έργα».

[1] ^{Πλούταρχος, Ηθικά- Περί Παίδων Αγωγής, (1-7, 40-41), «Τί τις ἂν ἔχοι εἰπεῖν περὶ τῆς τῶν ἐλευθέρων παίδων ἀγωγῆς καὶ τίνι χρώμενοι σπουδαῖοι τοὺς τρόπους ἂν ἀποβαῖεν, φέρε σκεψώμεθα… διδασκάλους γὰρ ζητητέον τοῖς τέκνοις, οἱ καὶ τοῖς βίοις εἰσὶν ἀδιάβλητοι καὶ τοῖς τρόποις ἀνεπίληπτοι καὶ ταῖς ἐμπειρίαις ἄριστοι· πηγή C γὰρ καὶ ῥίζα καλοκαγαθίας τὸ νομίμου τυχεῖν παιδείας».}