Τα μαθήματα της ιστορίας για το Κονκλάβιο: Οι 1.006 ημέρες αναμονής και άλλα ακραία

Ξυλοδαρμός για τον Παύλο Ε’ το 1605, κλείδωμα του Κονκλάβιου από το πλήθος που εξοργίστηκε αναμένοντας εκλογή Πάπα για 1.006 ημέρες τον 13ο αιώνα και άλλα ακραία σενάρια «αναβιώνουν», από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης ενόψει της 7ης Μαΐου, όταν οι 133 καρδινάλιοι με δικαίωμα ψήφου απομονώνονται για να εκλέξουν τον διάδοχο του Πάπα Φραγκίσκου.

«Κλειδωμένοι», (cum clave δηλ. με κλειδί), είναι η ακριβής μετάφραση του Κονκλάβιου για να υπενθυμίζει το ακραίο σενάριο του 1268 όταν το εξοργισμένο πλήθος κλείδωσε τους καρδινάλιους και έχτισε τις πόρτες αφήνοντας μόνο με ψωμί και νερό τους καρδινάλιους που επί δύο χρόνια και 9 μήνες δεν είχαν πάρει απόφαση για Πάπα. Η πρώτη υποχρεωτικά «μυστική» ψηφοφορία κατέληξε στον Πάπα Γρηγόριο Ι΄. Ήταν το πρώτο παράδειγμα παπικής εκλογής με «συμβιβασμό», μετά από μια μακρά διαμάχη μεταξύ των υποστηρικτών δύο κύριων γεωπολιτικών μεσαιωνικών παρατάξεων – εκείνων που ήταν πιστοί στον παπισμό και εκείνων που υποστήριζαν την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Ο κανόνας του «ένα γεύμα την ημέρα» χωρίς…στέγη

Ο Γρηγόριος Ι΄ εξελέγη μόνο αφού οι κάτοικοι του Βιτέρμπο ξήλωσαν την οροφή του κτιρίου όπου διέμεναν οι ιεράρχες και περιόρισαν τα γεύματά τους σε ψωμί και νερό για να τους πιέσουν να καταλήξουν σε ένα συμπέρασμα. Ελπίζοντας να αποφύγει μια επανάληψη, ο Γρηγόριος Ι΄ θέσπισε το 1274 ότι οι καρδινάλιοι θα λάμβαναν μόνο «ένα γεύμα την ημέρα» εάν το κονκλάβιο διαρκούσε περισσότερο από τρεις ημέρες και μόνο «ψωμί, νερό και κρασί» εάν διαρκούσε περισσότερο από οκτώ. Αυτός ο περιορισμός έχει καταργηθεί.

Το συντομότερο κονκλάβιο που έγινε ποτέ

Πριν από το 1274, υπήρχαν περιπτώσεις που ένας πάπας εκλεγόταν την ίδια ημέρα με τον θάνατο του προκατόχου του. Μετά από αυτό, ωστόσο, η εκκλησία αποφάσισε να περιμένει τουλάχιστον 10 ημέρες πριν από την πρώτη ψηφοφορία. Αργότερα, αυτό παρατάθηκε σε 15 ημέρες για να δοθεί σε όλους τους καρδινάλιους χρόνος να φτάσουν στη Ρώμη. Το πιο σύντομο κονκλάβιο που τηρούσε τον κανόνα της 10ήμερης αναμονής φαίνεται να ήταν η εκλογή του Πάπα Ιούλιου Β’ το 1503, ο οποίος εξελέγη σε λίγες μόνο ώρες. Πιο πρόσφατα, ο Πάπας Φραγκίσκος εξελέγη το 2013 στην πέμπτη ψηφοφορία, ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄ κέρδισε το 2005 στην τέταρτη και ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ κέρδισε στην τρίτη το 1939.

Το πρώτο κονκλάβιο στην Καπέλα Σιξτίνα

Το πρώτο κονκλάβιο που πραγματοποιήθηκε κάτω από την οροφή με τις τοιχογραφίες του Μιχαήλ Άγγελου στο Καπέλα Σιξτίνα ήταν το 1492. Από το 1878, το παγκοσμίου φήμης παρεκκλήσι έχει γίνει ο χώρος διεξαγωγής όλων των συνάξεων.

Τα περισσότερα κονκλάβια πραγματοποιήθηκαν στη Ρώμη, με 15 να πραγματοποιούνται εκτός των τειχών του Βατικανού, συμπεριλαμβανομένων του Βιτέρμπο, της Περούτζια, του Αρέτσο και της Βενετίας στην Ιταλία, και της Κωνστάντζας στη Γερμανία και της Λυών στη Γαλλία. Τέσσερα πραγματοποιήθηκαν στο Παρεκκλήσι του Παύλου της παπικής κατοικίας στο Κυρινάλιο Παλάτι, ενώ περίπου 30 πραγματοποιήθηκαν στη Βασιλική του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού, στη Santa Maria Sopra Minerva ή σε άλλα μέρη της Ρώμης.

Οι εναλλακτικοί πάπες ή αντιπάπες

Μεταξύ 1378-1417, περίοδος που αναφέρεται από τους ιστορικούς ως το Δυτικό Σχίσμα, υπήρχαν αντίπαλοι διεκδικητές του τίτλου του Πάπα. Το σχίσμα παρήγαγε πολλαπλούς παπικούς διεκδικητές, τους λεγόμενους αντιπάπες, διχάζοντας την Καθολική Εκκλησία για σχεδόν 40 χρόνια. Οι πιο εξέχοντες αντιπάπες κατά τη διάρκεια του Δυτικού Σχίσματος ήταν ο Κλήμης Ζ΄, ο Βενέδικτος ΙΓ΄, ο Αλέξανδρος Ε΄ και ο Ιωάννης ΚΓ΄. Το σχίσμα τελικά επιλύθηκε το 1417, η οποία οδήγησε στην εκλογή του Μαρτίνου Ε΄, ενός παγκοσμίως αποδεκτού ποντίφικα.

Προσωπική υγιεινή

Η κλειστή φύση του κονκλαβίου μεταρρέπει σε πρόκληση τη διατήρηση της υγείας των καρδιναλίων. Πριν από την κατασκευή του ξενώνα Domus Santa Marta το 1996, οι καρδινάλιοι εκλέκτορες κοιμόντουσαν σε ράντζα σε δωμάτια που συνδέονταν με την Καπέλα Σιξτίνα. Τα κονκλάβια τον 16ο και 17ο αιώνα περιγράφονταν ως «αηδιαστικά» και «δύσοσμα», με ανησυχία για επιδημίες ασθενειών, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, σύμφωνα με τον ιστορικό Miles Pattenden. Μερικοί από τους εκλέκτορες έφευγαν από το Κονκλάβιο άρρωστοι ενώ αρκετοί απεβίωσαν και από τη ζέστη.

Όρκος μυστικότητας

Αρχικά, οι παπικές εκλογές δεν ήταν τόσο μυστικές, αλλά οι ανησυχίες για πολιτικές παρεμβάσεις αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του μακρύτερου κονκλαβίου στο Βιτέρμπο. Ο Γρηγόριος Ι΄ όρισε ότι οι καρδινάλιοι εκλέκτορες θα έπρεπε να είναι κλειδωμένοι σε απομόνωση, «cum clave» (με κλειδί), μέχρι να εκλεγεί νέος πάπας. Ο σκοπός ήταν να δημιουργηθεί ένα εντελώς απομονωμένο περιβάλλον όπου οι καρδινάλιοι θα μπορούσαν να επικεντρωθούν στο έργο τους, καθοδηγούμενοι από το θέλημα του Θεού, χωρίς καμία πολιτική παρέμβαση ή περισπασμούς. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, διάφοροι πάπες έχουν τροποποιήσει και ενισχύσει τους κανόνες που περιβάλλουν το κονκλάβιο, τονίζοντας τη σημασία της μυστικότητας.

Ο νεότερος και ο γηραιότερος πάπας

Ο Πάπας Ιωάννης ΙΒ΄ ήταν μόλις 18 ετών όταν εξελέγη το 955. Οι γηραιότεροι πάπες ήταν ο Πάπας Κελεστίνος Γ΄ (εξελέγη το 1191) και ο Κελεστίνος Ε΄ (εξελέγη το 1294), οι οποίοι ήταν και οι δύο σχεδόν 85 ετών. Ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄ ήταν 78 ετών όταν εξελέγη το 2005.

Ένας μη καρδινάλιος και μη Ιταλός πάπας

Δεν αποτελεί προϋπόθεση ένας πάπας να είναι καρδινάλιος, αλλά αυτό ισχύει εδώ και αιώνες. Η τελευταία φορά που εξελέγη πάπας που δεν ήταν καρδινάλιος ήταν ο Ουρβανός ΣΤ΄ το 1378. Ήταν μοναχός και αρχιεπίσκοπος του Μπάρι. Οι Ιταλοί είναι «κυρίαρχοι» στον παπισμό εδώ και αιώνες, αλλά πλέον είναι πολλές οι εξαιρέσεις: Ιωάννης Παύλος Β΄ το 1978 (Πολωνός), ο Γερμανός Βενέδικτος ΙΣΤ΄ το 2005 και Φραγκίσκος από την Αργεντινή. (2013). Ο Αλέξανδρος ΣΤ΄, που εξελέγη το 1492, ήταν Ισπανός. Ο Γρηγόριος Γ΄, που εξελέγη το 731, ήταν Σύρος. Ο Αδριανός ΣΤ΄, που εξελέγη το 1522, ήταν από την Ολλανδία.

Πηγή: Associated Press

• Η Σιωπή των Καρδιναλίων: Τι τρώνε στο παπικό Κονκλάβιο και γιατί δεν επιτρέπονται τα ραβιόλια
• Politico: Οι εχθροί του Πάπα Φραγκίσκου «στη μάχη της διαδοχής»