Τον Αίαντα, τη θεωρούμενη ως την παλαιότερη από τις σωζόμενες τραγωδίες του Σοφοκλή, παρουσιάζει φέτος το καλοκαίρι το Θέατρο του Νέου Κόσμου σε μετάφραση Δ. Ν. Μαρωνίτη και σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Ο Αίας γράφτηκε μεταξύ 450-440 π.Χ. και αποτελεί το πρώτο μέρος της τριλογίας Αίας – Τεύκρος – Ευρυσάκης. Μετά την Επίδαυρο (17-18/7), η παράσταση, αφού περιόδευσε σε αρκετά φεστιβάλ, θα ανέβει και στο Ηρώδειο το Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου 2015.
Ο Αίας θεωρείται ως ένα από το πλέον δημοφιλή, στην αρχαιότητα, έργα του Σοφοκλή, ενδεικτικό της θεατρικής του ιδιοφυΐας, παρόλο που κατακρίθηκε σφοδρά ότι δεν σέβεται την ενότητα της δράσης και του χώρου.
«Μα πρέπει ή με τιμή να ζει ένας άντρας ή να πεθαίνει με τιμή. Αυτό είναι» (στιχ. 479)
Πράγματι αυτό είναι το διακύβευμα τελικά της συγκεκριμένης τραγωδίας: Μετά τον θάνατο του Αχιλλέα, ο καλύτερος πολεμιστής στο στρατόπεδο των Ελλήνων είναι ο Αίας. Ωστόσο, η απόφαση των κριτών να δώσουν τα όπλα του Αχιλλέα στον Οδυσσέα κι όχι σ’ αυτόν τον θίγει βαθιά, επιφέροντας αρχικά την οργή του και στη συνέχεια τη μανία του, με αποτέλεσμα να θελήσει να σκοτώσει όλους εκείνους που θεωρεί εχθρούς τους. Ωστόσο με σαλεμένο νου πέφτει στα κοπάδια των Αχαιών και σκοτώνει τα ζωντανά, πιστεύοντας ότι σκοτώνει ανθρώπους.
Όταν η θεόσταλτη μανία του -γιατί είναι η θεά Αθηνά αυτή που σαλεύει τον νου του- κοπάζει, ο Αίαντας συνειδητοποιεί τι έκανε και καθώς καταλαβαίνει πόσο έχει πληγεί η αξιοπρέπειά του, αυτοκτονεί πέφτοντας πάνω στο σπαθί του.
Ωστόσο, η τραγωδία δεν ολοκληρώνεται με την αυτοκτονία του ήρωα (στ. 865) όπως θα περίμενε κάποιος, αλλά συνεχίζεται για άλλους περίπου 600 στίχους με τη διαμάχη μεταξύ Ατρειδών –του Αγαμέμνονα και του Μενέλαου- και Τεύκρου, του αδελφού του αυτόχειρα, σχετικά με την ταφή του ήρωα. Οι Ατρείδες αρνούνται στον αδελφό του το δικαίωμα του να τον θάψει και διατάζουν να πεταχτεί το κουφάρι του στην παραλία ως τροφή στους γλάρους. Ωστόσο με παρέμβαση του Οδυσσέα τελικά η ταφή πραγματοποιείται.
Έτσι λοιπόν, ενώ το πρώτο μέρος του έργου κορυφώνεται με αγωνία για τη ζωή του Αίαντα, στο δεύτερο η ένταση αφορά στο τι θ’ απογίνει νεκρός πια. Το πτώμα του αυτόχειρα πρωταγωνιστεί μέχρι τέλους: από πάνω του θεοί και στρατηγοί απολαμβάνουν τη νίκη τους ενώ διαδραματίζονται αντιδικίες και απειλητικοί διάλογοι.
Η κρίση των όπλων, η οργή και η μανία του ήρωα και η αυτοκτονία του αποτελούν το μυθολογικό υλικό της τραγωδίας του Σοφοκλή, υλικό που προέρχεται από τον επικό κύκλο. Το μοτίβο, ωστόσο, της ύβρεως -το οποίο σε αυτήν την τραγωδία παίρνει τη μορφή της αμφισβήτησης τόσο της θεϊκής (Αθηνά) όσο και την ανθρώπινης εξουσίας (Ατρίδες)- όπως και τα μοτίβα της απομόνωσης του ήρωα, της αναγνώρισης της πράξης του αλλά και της τελικής επιλογής του, αναδεικνύονται από τον τρόπο με τον οποίο ο Σοφοκλής συνθέτει τον μύθο της συγκεκριμένης τραγωδίας.
Ο κεντρικός ήρωας, ανυπέρβλητα γενναίος, παλεύει με τη μοίρα του, καθώς επιθυμεί μόνος του να ορίζει ζωή και θάνατο, απορρίπτοντας σταθερά τη θεϊκή βοήθεια – διαπράττοντας τελικά ύβρη. Αυτό φανερώνεται τόσο από το σημείο όπου ο Άγγελος εξιστορεί τα όσα είπε στον πατέρα του ο ήρωας αναχωρώντας από τη Σαλαμίνα για τον πόλεμο, ότι δηλ. ο καθένας μπορεί να βγει νικητής όταν έχει στο πλάι του τους θεούς, ενώ αυτός θα κερδίσει τη δόξα ακόμα και χωρίς τη βοήθειά τους (στ. 767-770). Κι αργότερα όταν η Αθηνά δοκίμασε να τον εμψυχώσει σε μια μάχη, αυτός την ξαποστέλνει να σταθεί στο πλάι των άλλων γιατί αυτός θα τα καταφέρει και χωρίς τη βοήθειά της.
Ο Αίαντας, ακέραιος χαρακτήρας με ακλόνητη πίστη στις ηθικές του αξίες, αρνείται και την παραμικρή έκπτωση σ’ αυτές. Ταυτίζει την τιμή με την ύπαρξή του κι όταν χάνει την πρώτη, η δεύτερη δεν έχει πια κανένα νόημα. Ο δυνατός ήρωας δείχνει απόλυτη αδυναμία στο να υποχωρήσει και να προσαρμοστεί σε οτιδήποτε αντιβαίνει στις αρχές του. Μακριά από το πεδίο της μάχης, όπου το προβάδισμα κερδίζουν η πολιτική και η διπλωματία -Οδυσσέας-, ο άριστος πολεμιστής -Αίαντας- απομονώνεται, δεν έχει πια θέση στη νέα τάξη πραγμάτων.
Ο Οδυσσέας, λοιπόν, ο φορέας της νέας αρετής, που δεν είναι άλλη από την ευστροφία, νικά τον Αίαντα, τον γενναιότερο μεταξύ των Αχαιών, που ντροπιάζεται. Για πρώτη φορά βάλλεται ευθέως η αριστοκρατική ηθική του ήρωα, που εδώ ενσαρκώνει ο Αίαντας, και υπερισχύει η νέα «σχετική» ηθική, που εκπροσωπεί ο Οδυσσέας. Στο στίχο 1250 ο Αγαμέμνονας δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρος όταν διατυμπανίζει ότι «παντού πρώτοι βγαίνουν όσοι έχουν γερό νου κι όχι όσοι είναι μεγαλόσωμοι και έχουν φαρδιές πλάτες».
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ:
Μετάφραση: Δ.Ν. Μαρωνίτης
Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Μουσική: Νίκος Κυπουργός
Σκηνικά-Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου
Χορογραφίες: Αγγελική Στελλάτου
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Μουσική διδασκαλία: Αναστάσης Σαρακατσάνος
Βοηθός σκηνοθέτη: Βάσια Χρήστου
ΔΙΑΝΟΜΗ:
Αίας: Νίκος Κουρής
Τέκμησσα: Μαρία Πρωτόπαππα
Τεύκρος: Γιάννος Περλέγκας
Οδυσσέας: Γιάννης Τσορτέκης
Αθηνά: Ελένη Ουζουνίδου
Άγγελος: Παντελής Δεντάκης
Μενέλαος: Γιάννης Κλίνης
Αγαμέμνων: Δημήτρης Παπανικολάου
ΧΟΡΟΣ: Θύμιος Κούκιος, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Χρήστος Μαλάκης, Δαβίδ Μαλτέζε, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Δημήτρης Πασσάς, Κρις Ραντάνοφ, Σταύρος Σβήγκος, Θοδωρής Σκυφτούλης, Μάνος Στεφανάκης, Μιχάλης Τιτόπουλος, Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος
Το έργο έχει ήδη παρουσιαστεί στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου (17-18/7) με μεγάλη επιτυχία, ενώ οι προγραμματισμένες παραστάσεις είναι οι εξής:
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Τρίτη 1/09: Βεάκειο, Πειραιάς, στις 21:30
Τετάρτη 2/9: Αμφιθέατρο Άλσους Δ. Κιντής, Ηλιούπολη, στις 21:30
Σάββατο 5/9: Ηρώδειο
Δευτέρα & Τρίτη 7-8/9: Κηποθέατρο, Παπάγου, στις 21:00
Τρίτη 22/9: Θέατρο Άλσους, Νέα Σμύρνη, στις 20:30
Σχετικές ειδήσεις:
Νίκος Κουρής: «Την αντίσταση πρέπει ο καθένας να την κάνει μέσα στο σπίτι του»
Ο «Αίας» του Σοφοκλή στην Επίδαυρο
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος