Ιστορίες της Θεσσαλονίκης: Το «χρύσωμα» των χεριών του αγίου Δημητρίου

Στο “χρύσωμα” των χεριών του αγίου Δημητρίου ως έκφραση τιμής και λατρείας προς τον πολιούχο της Θεσσαλονίκης αναφέρεται σε σχετική ανάρτησή της η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης.

Συγκεκριμένα αναφέρουν:

Στη βασιλική του Αγίου Δημητρίου, επάνω από το τοξωτό άνοιγμα που οδηγεί από το νότιο κλίτος στον νάρθηκα, εικονίζεται σε ψηφιδωτό ο άγιος Δημήτριος μπροστά από μαρμάρινο κιβώριο, προς τον οποίο κατευθύνονται αποδίδοντας ευχαριστία δύο παιδιά με τους ενήλικες συνοδούς τους. Ο άγιος ανασηκώνει τα χέρια του δεόμενος υπέρ των πιστών κι οι παλάμες του λαμπυρίζουν ολόχρυσες καθιστώντας σαφή την υπερκόσμια παρουσία του.

Οι χρυσές παλάμες του αγίου δεν ανήκουν στην αρχική μορφή του ψηφιδωτού. Πολλές ενδείξεις, μεταξύ των οποίων η διατήρηση τμήματος του δείκτη του δεξιού αντίχειρα, αποδεικνύουν ότι αρχικά οι παλάμες ήταν καμωμένες με μικρές ανοιχτόχρωμες, λίθινες και μαρμάρινες ψηφίδες, όπως δηλαδή το πρόσωπο του αγίου και των άλλων μορφών.

Το “χρύσωμα” των χεριών του αγίου αποτελεί επέμβαση στο ψηφιδωτό του 5ου αιώνα, η οποία έγινε πιθανόν τον 7ο αιώνα ως έκφραση τιμής και λατρείας προς τον άγιο κατόπιν θαυματουργικής θεραπείας ασθενούς.

Οι απαρχές της λατρευτικής αυτής πρακτικής ανάγονται στην αρχαιότητα με γνωστά παραδείγματα την επιχρύσωση αγαλμάτων των Διόσκουρων στη Ρώμη. Η ίδια πρακτική διείσδυσε στη χριστιανική πίστη με την προσθήκη μεταλλικών επενδύσεων σε εικόνες αλλά και σε τοιχογραφίες, όπως τεκμηριώνουν παραδείγματα κυρίως του 7ου αι. από τη Ρώμη, και έχει συσχετιστεί με την έξαρση της λατρείας των εικόνων και της προσφοράς αναθημάτων εκ μέρους των πιστών. Σήμερα επιβιώνει με την προσθήκη χρυσών ή ασημένιων καλυμμάτων σε φορητές, προσκυνηματικές εικόνες. Στην προκειμένη περίπτωση η επιλεκτική επέμβαση μετατροπής των χεριών του αγίου σε χρυσά προσθέτει ένα χαρακτηριστικό στην εικονογραφία του αγίου τονίζοντας τη θαυματουργική ιδιότητά του.