Οι κοινότητες του Αμαζονίου πρωτοστατούν στη διατήρηση της φύσης

Οι τοπικές κοινότητες του Αμαζονίου προστατεύουν τα οικοσυστήματα ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των αλιευμάτων, όπως διαπιστώνει διεθνής μελέτη. Η διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών έχει φέρει «πρωτοφανή» αποτελέσματα στη διατήρηση των οικοσυστημάτων, παρά τις αυξανόμενες απειλές λόγω της ανεπαρκούς επιβολής των κανονισμών, της εξωτερικής εισβολής και του ανταγωνισμού για τους φυσικούς πόρους. Η μελέτη παρουσιάζει μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση για την επέκταση της αποτελεσματικής προστασίας των περιοχών, αξιοποιώντας υπάρχουσες πρακτικές των κοινοτήτων στη διαχείριση των τοπικών πόρων.

Οι συμβατικά προστατευόμενες περιοχές στους τροπικούς συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω έλλειψης προσωπικού, περιορισμένων πόρων και ανεπάρκειας εξοπλισμού. Αυτές οι ελλείψεις προκαλούν ανησυχίες σχετικά με τη σωστή διατήρηση αυτών των περιοχών. Οι προσπάθειες επέκτασης των επίσημα προστατευόμενων περιοχών έχουν επίσης επιβραδυνθεί, παρά τις ανανεωμένες παγκόσμιες δεσμεύσεις για την προστασία του 30% της γης και των θαλασσών του πλανήτη έως το 2030, στόχος που επαναβεβαιώθηκε πριν από τρία χρόνια στο παγκόσμιο πλαίσιο για τη Βιοποικιλότητα Kunming-Montreal της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα (CBD).

Η δύναμη των κοινοτήτων στη διατήρηση των οικοσυστημάτων

Η έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Sustainability, είναι αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ ερευνητών από τη Βραζιλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι ερευνητές προτείνουν ως λύση την ενίσχυση των Άλλων Αποτελεσματικών Μέτρων Διατήρησης βάσει Περιοχών (OECM), τα οποία αναφέρονται στη διαχείριση περιοχών με τρόπους που διασφαλίζουν την προστασία της βιοποικιλότητας.

Η ερευνητική ομάδα από το Instituto Juruá (Βραζιλία), το Πανεπιστήμιο του East Anglia (ΗΒ), το Universidade Federal de Alagoas (Βραζιλία) και το Instituto Nacional de Pesquisas da Amazonia (Βραζιλία), εξέτασε τα οφέλη της διαχείρισης αλιευτικών πόρων από τις κοινότητες κατά μήκος 1.200 χιλιομέτρων του ποταμού Juruá, σημαντικού παραπόταμου του Αμαζονίου.

Τα ευρήματά τους δείχνουν ότι, όταν ληφθούν υπόψη όλες οι περιοχές υπό άμεση ή έμμεση προστασία, κάθε κοινότητα διαφυλάσσει δάση σε πεδιάδες και ορεινές περιοχές που καλύπτουν σχεδόν 86 φορές την επιφάνεια των λιμνών που στηρίζουν τους τοπικούς πληθυσμούς ψαριών arapaima κατά τη διάρκεια της περιόδου ξηρασίας. Σε ολόκληρη την πολιτεία του Αμαζονίου, αυτή η προσέγγιση διαχείρισης έχει προστατεύσει περίπου 37 εκατομμύρια στρέμματα δάσους.

Τοπική επιτήρηση, οφέλη για τη βιοποικιλότητα και κοινότητες

Ο καθηγητής Κάρλος Πέρες από τη Σχολή Περιβαλλοντικών Επιστημών του UEA και κύριος συγγραφέας της μελέτης δήλωσε: «Η μελέτη αυτή καταδεικνύει ξεκάθαρα την αποτελεσματικότητα της ενδυνάμωσης των τοπικών δράσεων από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους, που έχουν το μεγαλύτερο συμφέρον και είναι παρόντες όλο το 24ωρο, όλο το χρόνο, εκεί όπου κερδίζονται ή χάνονται οι μάχες για τη διατήρηση της φύσης. Τα οφέλη από την προστασία που οργανώνεται από τις κοινότητες είναι πρωτοφανή και επιτυγχάνονται με ένα μικρό κλάσμα των οικονομικών πόρων που απαιτούνται για τα παραδοσιακά μέτρα προστασίας. Στην πράξη, αυτό καθιστά τους τοπικούς διαχειριστές των εδαφών πραγματικούς ‘αφανείς ήρωες’ στον θόρυβο της θεωρητικής συζήτησης περί διατήρησης της φύσης».

Μέσω τοπικά συντονισμένης επιτήρησης και ενεργής παρακολούθησης, οι κοινότητες στη δυτική Αμαζονία καταβάλλουν συντονισμένες προσπάθειες για την προστασία των λιμνών oxbow, όπου διαχειρίζονται εμπορικά πολύτιμα αλιεύματα, αποτρέποντας την εκμετάλλευσή τους από εξωτερικούς παράγοντες.

Οι κοινότητες απολαμβάνουν ετήσια έσοδα από την αειφόρο αλιεία, προερχόμενα από τη συγκομιδή προστατευόμενων πληθυσμών βασικών πόρων. Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση των πληθυσμών άλλων μη στοχευόμενων ειδών που είχαν υποστεί ιστορική υπερεκμετάλλευση, όπως γιγάντιες βίδρες, θαλάσσιες αγελάδες και γιγάντιες χελώνες του Αμαζονίου.

Μακροπρόθεσμες προκλήσεις και πολιτικές επιπτώσεις

Οι συγγραφείς της μελέτης ζητούν μεγαλύτερη αναγνώριση και οικονομική στήριξη για αυτές τις κρίσιμες προσπάθειες διατήρησης που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του τεράστιου βιοτόπου του Αμαζονίου. Χωρίς επαρκή στήριξη, προειδοποιούν, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα αυτού του μοντέλου —που στηρίζεται σε άμισθη εργασία και επιβαρύνει οικονομικά τις κοινότητες— ενδέχεται να είναι αβέβαιη.

«Δείξαμε πώς η διαχείριση από τις κοινότητες του Αμαζονίου μπορεί να προστατεύσει εκτεταμένες περιοχές σε έναν από τους πιο πολύπλοκους και ζωτικούς βιοτόπους του πλανήτη» δήλωσε η επικεφαλής της μελέτης Δρ. Άνα Κάρλα Ροντρίγκεζ από το Universidade Federal de Alagoas. «Τα συστήματα που χρησιμοποιούν οι κοινότητες διασφαλίζουν τη βιοποικιλότητα σε εντυπωσιακή κλίμακα, παρά το βαρύ κοινωνικό και οικονομικό βάρος που επωμίζονται. Η αναγνώριση του κρίσιμου ρόλου των τοπικών πληθυσμών στην προστασία του τροπικού δάσους του Αμαζονίου και η στήριξη των τοπικών κοινοτήτων είναι ουσιώδεις για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση και αποτελούν θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης» εξήγησε.

Η ομάδα ανέλυσε δεδομένα σχετικά με τα κόστη και τα οφέλη συλλογικών προσπαθειών προστασίας από τις τοπικές κοινότητες σε 96 προστατευμένες λίμνες κατά μήκος του ποταμού Juruá, με μέση έκταση σχεδόν 1.200 στρέμματα. Οι λίμνες αυτές βρίσκονται υπό την άμεση δικαιοδοσία και επιτήρηση 14 αγροτικών κοινοτήτων και φιλοξενούν περίπου 109.000 ενήλικα ψάρια arapaima.

Επιπλέον, η έρευνα κάλυψε το εύρος και τις οικονομικές επιπτώσεις της προστασίας περιοχών, συμπεριλαμβάνοντας τα παρακείμενα πλημμυρισμένα δάση και τις ορεινές δασικές εκτάσεις που φυλάσσονται μέσω περιπολιών των κοινοτήτων. Αυτές οι περιοχές, οι οποίες συνδέονται λειτουργικά με τα οικοσυστήματα των λιμνών και είναι καθοριστικές για τον κύκλο ζωής των ειδών, επεκτείνουν δραματικά το συνολικό αποτύπωμα της προστασίας.

Σήμερα, τα κόστη προστασίας αυτών των περιοχών επωμίζονται εξ ολοκλήρου τα μέλη των κοινοτήτων, καλύπτοντας δαπάνες όπως καύσιμα και τρόφιμα για τους εθελοντές φρουρούς, χωρίς να λαμβάνουν αμοιβή για την εργασία τους. Ωστόσο, η εφαρμογή δίκαιων συστημάτων αποζημίωσης, όπως οι Πληρωμές για Περιβαλλοντικές Υπηρεσίες (PES), θα ηταν σημαντικά πιο οικονομική από τις παραδοσιακές στρατηγικές επιτήρησης προστατευόμενων περιοχών.

«Σήμερα, έξι εκατομμύρια άνθρωποι στη βραζιλιάνικη Αμαζονία εξαρτώνται άμεσα από τη φύση. Συμπεριλαμβάνοντας ρητά τους τοπικούς κατοίκους στις πρακτικές διατήρησης, μπορούμε να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητα των δράσεων προστασίας και να ενισχύσουμε την ευημερία των κοινοτήτων» δήλωσε ο Δρ. Τζον Βίτορ Κάμπος-Σίλβα, συνδιευθυντής του Instituto Juruá και συν-συγγραφέας της μελέτης.

Η ομάδα ελπίζει ότι τα στοιχεία της θα πείσουν τις κυβερνήσεις πως η στήριξη των τοπικών κοινοτήτων αποτελεί όχι μόνο εξαιρετική επένδυση, αλλά και κρίσιμο στοιχείο για την επιτυχία των οικολογικών προγραμμάτων.

ΠΗΓΗ: SciTechDaily