Νίκος Δεναξάς, καθηγητής ΕΚΠΑ στο ΕΡΤNews.gr: Το τροπάριο της Κασσιανής δείχνει ότι η πραγματική μετάνοια είναι συντριβή

Στίχοι γραμμένοι πριν από 1.100 και πλέον χρόνια, προκαλούν ακόμη την ίδια συγκίνηση στο άκουσμά τους και φέρνουν, κάθε Μεγάλη Τρίτη βράδυ, χιλιάδες ανθρώπους στις εκκλησίες.

Το τροπάριο της Κασσιανής έχει τη δική του ιστορία. Είναι ένας από τους πιο αγαπημένους ύμνους, τον οποίο μελοποίησαν όχι μόνο εκκλησιαστικοί, αλλά και κορυφαίοι συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης.

Συνέντευξη στη Σοφία Πατραμάνη

Ο κ.  Νικόλαος Δεναξάς, επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας της Θρησκείας, στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκείας του ΕΚΠΑ, μιλάει στο ertnews.gr για την απήχηση που έχει στην κοινωνία ο μοναδικός αυτός ύμνος:

«Το τροπάριο της Κασσιανής έλαβε το όνομα της Βυζαντινής καλλονής, η οποία μετά και από το γνωστό περιστατικό με τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, αποφάσισε να αφιερωθεί στον Κύριο. Ίσως πολλοί να θεωρούν ότι το τροπάριο αυτό αναφέρεται στη Μαρία τη Μαγδαληνή. Φαίνεται όμως πως απευθύνεται περισσότερο στη γυναίκα, την οποία ο Χριστός έσωσε από τον δια λιθοβολισμού θάνατο.

Στην πράξη αυτή του Κυρίου, ίσως εντοπίζουμε τα στοιχεία, για τα οποία επικοινωνεί με μοναδικό τρόπο και σήμερα το συγκεκριμένο τροπάριο: Αυτή η πράξη του Χριστού να υπερασπιστεί, σε πρώτη φάση μία γυναίκα και μάλιστα χαρακτηρισμένη μοιχαλίδα (κατά τα ήθη της εποχής), συνιστά μία ριζοσπαστική καινοτομία, μία πραγματικά επαναστατική πράξη. Στοιχεία που βρίσκονται στην καρδιά της χριστιανικής θρησκευτικής πίστης και μπορούμε να τα διακρίνουμε και σήμερα».

Παραθέτουμε το τροπάριο της Κασσιανής, όπως το είχε μεταφράσει ο Φώτης Κόντογλου (λογοτέχνης, ζωγράφος και αγιογράφος 1895-1965):

«Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές αμαρτίες,
σαν ένοιωσε τη θεότητά σου, γίνηκε μυροφόρα και σε άλειψε με μυρουδικά
πριν από τον ενταφιασμό σου κι έλεγε οδυρόμενη:

Αλλοίμονο σε μένα, γιατί μέσα μου είναι νύχτα κατασκότεινη και δίχως φεγγάρι,
η μανία της ασωτείας κι ο έρωτας της αμαρτίας.

Δέξου από μένα τις πηγές των δακρύων,
εσύ που μεταλλάζεις με τα σύννεφα το νερό της θάλασσας.
Λύγισε στ’ αναστενάγματα της καρδιάς μου,
εσύ που έγειρες τον ουρανό και κατέβηκες στη γης.

Θα καταφιλήσω τα άχραντα ποδάρια σου,
και θα τα σφουγγίσω πάλι με τα πλοκάμια της κεφαλής μου
αυτά τα ποδάρια, που σαν η Εύα κατά το δειλινό, τ’ άκουσε να περπατάνε,
από το φόβο της κρύφτηκε.

Των αμαρτιών μου τα πλήθη και των κριμάτων σου την άβυσσο, ποιος μπορεί να τα εξιχνιάση,
ψυχοσώστη Σωτήρα μου;
Μην καταφρονέσης τη δούλη σου,
εσύ που έχεις τ’ αμέτρητο έλεος».

Ο κ. Δεναξάς, αναλύοντας στο περιεχόμενο των στίχων, επισημαίνει: «Η μετάνοια της γυναίκας εκείνης ήταν αληθινή, όχι υποκριτική. Η πράξη του Χριστού (που της έσωσε τη ζωή) φαίνεται πως συγκλόνισε την ψυχή της και είναι κάτι το οποίο αποτυπώνεται και μέσα από το τροπάριο της Κασσιανής. Δεν την επηρέασε απλά… Η μετάνοια άλλωστε, δεν είναι μία απλή τεχνική, μία μέθοδος, ένας κοσμικός τρόπος για να νιώσουμε καλύτερα με τον εαυτό μας ή ακόμη και οι άλλοι να νιώσουν καλύτερα μαζί μας. Η πραγματική μετάνοια είναι συντριβή, συνειδητοποίηση της ματαιότητας όσων μας εγκλωβίζουν στην εγκόσμια πραγματικότητα. Είναι το κλειδί η μετάνοια για την ίδια την πίστη μας!»

Ο καθηγητής κ. Ν. Δεναξάς μιλάει για το μήνυμα, που φτάνει σε όλους μέσα από αυτόν τον υπέροχο ύμνο: «Αυτό που αποτυπώνεται ξεκάθαρα και με μοναδικό τρόπο στο τροπάριο αυτό είναι ότι δεν καταδικάζεται το πρόσωπο, δεν καταδικάζεται ο άνθρωπος, δεν καταδικάζεται η γυναίκα, εν προκειμένω, από τον Κύριο, αλλά η ίδια η αμαρτία με το περίφημο «ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω επ’ αυτήν.

Η Κασσιανή συγκλονίζεται από αυτή τη στάση του Κυρίου και την προοπτική που άνοιξε σε εκείνη τη γυναίκα, καθώς και ο τρόπος που εκείνη αποφάσισε να τιμήσει στην ουσία τον ελευθερωτή της. Και όχι μόνο εκείνη. Στο πρόσωπο εκείνης ελευθέρωσε όλες τις γυναίκες και όλους τους ανθρώπους από το κράτος της απελπισίας και της ανακύκλωσης, της ενοχής, της αμαρτίας. Είναι στην ουσία «ο αίρων τας αμαρτίας του κόσμου», που στο τέλος αυτής της πορείας της Μεγάλης Εβδομάδος θα συντρίψει οριστικά το κράτος του ζόφου του θανάτου».