Τζέιμς Γκρέι: Αυτοβιογραφούμαστε και μαθαίνουμε από τα λάθη μας ως γονείς

«Όλοι οι γονείς κάνουμε λάθη στο μεγάλωμα των παιδιών μας» δήλωσε ο σπουδαίος σκηνοθέτης James Gray στη συνέντευξη τύπου που έδωσε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ρώμης, για να συμπληρώσει πως «και οι γονείς μας έκαναν το ίδιο». «Αγαπώ τα παιδιά μου όσο τίποτα στον κόσμο· αφιερώνω χρόνο και μου αρέσει να τα παρατηρώ». Αυτή η αναφορά έγινε η αφορμή να ερωτηθεί για το καλό και το κακό που κρύβουν τα παιδιά. Η απάντηση του, όπως θα δείτε και στο βίντεο, είναι αποστομωτική.

«Οι σχέσεις γονέα – παιδιού είναι το παν, έτσι δεν είναι; Θέλω να πω, είναι κάπως σαν τον πυρήνα του ποιοι είμαστε. Το πρώτο άτομο που συναντάς στον κόσμο είναι η μαμά. Εκτός κι αν έχεις γεννηθεί με άλλο τρόπο, που δεν έχω καταλάβει ακόμα. Άρα είναι οι πιο άμεσες σχέσεις που έχεις. Αλλά είναι απαραίτητα περίπλοκες γιατί, όπως είπα, δεν πρόκειται να παίρνεις πάντα σωστές αποφάσεις ως γονιός. Και παρεμπιπτόντως, τα παιδιά δεν είναι αθώα. Ξέρετε, αυτή η ιδέα, για την αθωότητα των παιδιών, ότι αυτό είναι όμορφο και υπέροχο, είναι σαχλαμάρες.

Κοιτάζω τα παιδιά μου. Η κόρη μου έφτιαξε μια τούρτα με φύλλο, μια τούρτα με φύλλο σοκολάτας και έκανε εξαιρετική δουλειά. Ήταν νοστιμότατο. Και την επόμενη μέρα, τα τρία τέταρτα της τούρτας είχαν φαγωθεί. Είπα λοιπόν στα παιδιά μου, που έφαγαν την τούρτα, υποτίθεται ότι ήταν για σήμερα για το πάρτι και κάποιος έφαγε τα τρία τέταρτα της τούρτας. Τρία παιδιά έχω… «Εσύ το έκανες;» «Όχι, δεν το έκανα». «Εσύ το έκανες;» «Όχι, δεν το έκανα».

Προφανώς λοιπόν, τα ξωτικά, τα μαγικά ξωτικά ήρθαν και έφαγαν την τούρτα μέσα στη νύχτα… Τυχαίνει να έχουμε κάμερα ασφαλείας. Έτσι ήξερα ποιος έφαγε την τούρτα! Και αποφάσισα να κάνω ένα μικρό πείραμα. Αυτό μας λέει ότι δεν είναι μόνο οι γονείς που δεν πάνε καλά… Ήταν το μικρότερο παιδί μου, ο γιος μου ο Ραφαήλ. Και τον είχα στο πιο αστείο βίντεο, στην πίσω αυλή, να τρώει, να τρώει, ολόκληρη την τούρτα! Ξέρετε, σαν μία σειρά φωτογραφιών στις οποίες τρώει την τούρτα. Πήγα λοιπόν στον μεγαλύτερο γιο μου και είπα, άκου, θέλω να παίξεις το παιχνίδι μου. Τι εννοείς μπαμπά; Είπα, απλά κάνε ότι συμφωνείς μαζί μου, εντάξει;

Είπα «ποιος έφαγε το κέικ, Ράλφι, ποιος έφαγε το κέικ;» Και ο Ραφαήλ: «Ο Χένρι το έκανε». Είπα, «Χένρι, πώς τόλμησες να φας το κέικ; Πώς τόλμησες να το κάνεις; Τιμωρία. Τιμωρία. Δεν μπορείς να βγεις με τους φίλους σου απόψε». «Ω, μπαμπά». Και έπαιξε. Πραγματικά. «Μπαμπά γιατί;» «Γιατί; Είπα γιατί έφαγες το κέικ». Και κοιτάζω τον Ραφαέλ. Και συνέχισα να τιμωρώ όλο και πιο αυστηρά τον Χένρι. «Μα, μπαμπά…» «Αυτό είναι! Δεν μπορείς να πας στο Σαν Φρανσίσκο τον επόμενο μήνα». Και έγινε χειρότερο και χειρότερο… Ήθελα να δω πόσο άσχημα θα μπορούσε να γίνει μέχρι ο Ραφαέλ να πει επιτέλους, «δεν αντέχω». Δεν υπήρχε όριο. Τελικά, κάποια στιγμή, νομίζω είπα, «Τέλος. Είσαι τιμωρημένος για έξι μήνες. Δεν μπορείς να βγεις από το δωμάτιό σου» ή κάτι τέτοιο. Παραφροσύνη. Τρέλα. Δεν θα το έκανα ποτέ. Και τελικά, ο Ραφαέλ είπε, «μαμά, μπορώ να σου μιλήσω;» Και πήρε τη γυναίκα μου στο μπάνιο και είπε, «δεν μπορώ».

Που μας λέει, ότι τα παιδιά δεν είναι παρθένα, όμορφα, υπέροχα πλάσματα. Είναι πλάσματα που χρειάζονται ηθική διδασκαλία για να επιβιώσουν και να ευδοκιμήσουν στον κόσμο. Θα πω μια ακόμη ιστορία για αυτό. Βασικά αφορά το ίδιο παιδί!

Η σύζυγός μου πήγε τον μεγαλύτερο γιο μου και την κόρη μου στον Καναδά σε κάτι που λέγεται Calgary Stampede, το οποίο, παρεμπιπτόντως, είναι τρελό. Δεν θέλω να σας πω τι είναι, αλλά μπορείτε να το ψάξετε. Είναι τρελό. Και είχα τον γιο μου τον Ραφαήλ μαζί μου για δύο μέρες και του είπα, «τι θα ήθελες; Ποια θα ήταν η τέλεια μέρα σου;» Και είπε, «θέλω να πάω να φάω κινέζικα ζυμαρικά όπως το παιδί στο “Armageddon Time”. Θέλω να φάω ζυμαρικά και θέλω να πάω σε ένα μέρος που ονομάζεται Huntington Gardens και Mausoleum», το οποίο είναι υπέροχο. Έχουν πίνακες ζωγραφικής, έχουν υπέροχους κήπους. Και είπε, «μετά, θέλω να μου μαγειρέψεις, μπαμπά. Κοτόπουλο λεμονάτο». Εντάξει. Είναι το αγαπημένο του πιάτο που φτιάχνω. Εντάξει; «Και μετά θέλω να δω μια ταινία. Θέλω να δω το Once Upon a Time in the West του Sergio Leone», που είναι η αγαπημένη του ταινία. Οπότε τα κάνουμε όλα αυτά. Και του λέω μια ιστορία πριν τον ύπνο σε ένα σκοτεινό δωμάτιο με μόνο το φως του διαδρόμου αναμμένο και κοιτάζει σαν ένα πλάσμα πανέμορφο αλλά και τρομοκρατημένο. Και μετά την ιστορία, είχα περάσει την πιο όμορφη μέρα μαζί του, την πιο όμορφη μέρα. Πέρασε την τέλεια μέρα του τρώγοντας το αγαπημένο του φαγητό. Βλέποντας Sergio Leone. Μια τέλεια μέρα. Είπα, «σε αγαπώ, Ραλφ». Και με κοιτάζει και λέει, «Εσένα δεν θα σε σκοτώσω ποτέ, μπαμπά».

Στο πλαίσιο ενός χορταστικού masterclass ο James Gray δεν ξέχασε να δώσει συμβουλές στους νέους δημιουργούς. «Μην κάνετε τα δικά μου λάθη. Μη δίνετε δικαίωμα τελικού cut στον παραγωγό, όπως έκανα εγώ στον Γουάινσταϊν». Αυτό δεν θα το ξεπεράσω ποτέ όσο ζω. Τα λάθη είναι δικά σας και από την υπεροψία σας και την αφοβία, κάποια μέρα θα κάνετε σπουδαίες ταινίες. Το ίδιο έκανα και εγώ (…) απλά σήμερα δεν μπορώ να ξαναβλέπω τις παλιές μου ταινίες» είπε. Στο βίντεο λίγες ακόμα σκέψεις του και μαθήματα σκηνοθεσίας.

«Το να είσαι καλλιτέχνης είναι χάλια. Δεν έχω τίποτα θετικό να πω για τον καθημερινό αγώνα της προσπάθειας να αποκαλυφθείς. Και την ίδια στιγμή δεν είναι χάλια… Δεν θα το άλλαζα με τίποτα άλλο. Αλλά μέρος του να είσαι καλλιτέχνης, σημαίνει ότι είσαι προετοιμασμένος για αυτόν τον αγώνα. Έτσι, η περίοδος που είχα σταματήσει να δουλεύω, εξακολουθεί να έχει αντίκτυπο στο σήμερα. Το έχω μετανιώσει, κατά κάποιον τρόπο. Ένα μέρος του εαυτού μου πιστεύει ότι έπρεπε να είχα πάει να σκηνοθετήσω κάτι μόνο για να παραμείνω ζεστός, απλώς για να ασκηθώ, πώς να κάνω μια ταινία, την τέχνη και όλα αυτά. Γιατί πιστεύω ότι σε επηρεάζει. Νομίζω ότι επηρέασε, για παράδειγμα, και δεν βάζω τον εαυτό μου, παρεμπιπτόντως, μην ανησυχείς, δεν βάζω τον εαυτό μου σε αυτή την κατηγορία… Όταν βλέπεις τις ταινίες του Κιούμπρικ τα τελευταία 20 χρόνια της ζωής του, επηρέασε πραγματικά τη δημιουργικότητά του, νομίζω.

Αλλά έχοντας πει αυτό, υπάρχουν δύο προσεγγίσεις που μπορείς να ακολουθήσεις: Μία, συνεχίζεις να παλεύεις, συνεχίζεις να εργάζεσαι. Γίνε καλύτερος στην τέχνη σου, αυτό έχει αξία. Ο άλλος είναι ένας συνεχής αγώνας με την ιδέα ότι πρέπει να παλέψεις για αυτό στο οποίο πιστεύεις. Πώς το συμβιβάζεις λοιπόν; Νομίζω ότι αυτό που προσπαθείς να κάνεις, νομίζω ότι το να συνεχίζεις να εργάζεσαι είναι η καλύτερη επιλογή, γιατί νομίζω ότι αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να βρεις αυτό που σε αγγίζει και τι είναι προσωπικό σε κάτι που ίσως δεν φαίνεται να είναι προσωπικό. Επειδή ως θαυμαστής, όπως λέω, ένας αυξανόμενος θαυμαστής, τώρα έχω κάπως σαν εμμονή με αυτούς του Studio System με πολλούς τρόπους, διαπιστώνεις ότι αυτοί οι σκηνοθέτες όπως ο William Wyler ας πούμε, ήταν σαν να έβρισκαν πράγματα στη δουλειά τους για να γίνει προσωπική. Ο Τζον Φορντ, ο Άλφρεντ Χίτσκοκ. Αυτοί οι τύποι βρίσκουν πράγματα με τα οποία ταυτίστηκαν και τα χρησιμοποίησαν προς όφελός τους. Έπρεπε να το είχα κάνει.

Οπότε η πρότασή μου θα ήταν να συνεχίσουμε, να συνεχίσουμε να δουλεύουμε. Μπορεί να υπάρχουν στιγμές που δυσκολεύεσαι. Κανείς δεν μπορεί να πει ότι αυτό δεν θα συμβεί. Αλλά αυτή είναι η ζωή που διάλεξες. Δύσκολο, γιατί στο τέλος, μπορείς να κάνεις κάτι που δεν κάνουν πολλοί άλλοι, το οποίο είναι να εκφράσεις την εσωτερική σου ζωή και να το κάνεις με αγάπη, ευγνωμοσύνη και ομορφιά. Αυτό είναι σπάνιο. Άρα για αυτό το δώρο, πρέπει να υποφέρεις.»