Στις 25 Απριλίου 2015, η Μάλι Γκούρουνγκ είδε να βγάζουν ζωντανό το μωρό της από τα ερείπια. Το σπίτι της βρισκόταν πολύ κοντά στο επίκεντρο του σεισμού των 7,9 ρίχτερ. Δεν έμεινε τίποτα από αυτό. Έναν χρόνο μετά, η ίδια με τον σύζυγο και το παιδί τους μένουν σε έναν «προσωρινό καταυλισμό». Εκατομμύρια άνθρωποι παλεύουν με τη σκληρή πραγματικότητα. Στη «διεθνή διάσκεψη των δωρητών», υπήρξε δέσμευση για βοήθεια 4,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αλλά τα μισά χρήματα, φαίνεται να είναι δάνεια. Ενώ το Νεπάλ, μια από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, καλείται να αποπληρώσει και τα δάνεια που είχε ήδη πάρει. Γιατί η καταστροφή του περασμένου χρόνου, δεν κρίθηκε «αρκετή» για να διαγραφεί το χρέος.
της Μάχης Μαργαρίτη
Στον σεισμό της 25ης Απριλίου σκοτώθηκαν 8.964 άνθρωποι. Τραυματίστηκαν σχεδόν 23.000. 200.000 σπίτια εξαφανίστηκαν από τον χάρτη. 20.000 σχολεία καταστράφηκαν. 14 από τις 75 επαρχίες της χώρας επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό. Από τις περιοχές με τις μεγαλύτερες καταστροφές ήταν το Κατμαντού, με τα περισσότερα ιστορικά του κτίρια να καταρρέουν.
Η φτώχια στη χώρα
Το Κατμαντού ήταν μια καταστροφή σε αναμονή, έγραφε τότε η βρετανική εφημερίδα Guardian. Η πυκνοκατοικημένη πρωτεύουσα μιας από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου είναι κολλημένη στις πλαγιές των σεισμικά ασταθών Ιμαλαϊων. Η πόλη είχε σχεδόν ισοπεδωθεί πριν από 81 χρόνια.
«Το Νεπάλ ήταν ήδη ευάλωτο για πολλούς λόγους εκτός από τη βίαιη γεωλογία του», έλεγε ο Σαχίν Τσουγκτάι, αναπληρωτής διευθυντής ανθρωπιστικών εκστρατειών της Oxfam.
«Η χώρα κατατρώγεται από τη φτώχια και τις φτωχές υποδομές -όταν ο σεισμός που φοβόντουσαν επί πολύ καιρό χτύπησε, η καταστροφή ήταν αναπόφευκτη. Η πρόκληση της παροχής βοήθειας θα είναι τεράστια».
Αλλά πώς ήταν η ζωή των κατοίκων πριν από τον σεισμό; «Ακόμη και πριν από τον τελευταίο σεισμό, ο μισός πληθυσμός -από τα 28 εκατομμύρια κατοίκων- δεν είχε πρόσβαση σε εξελιγμένη υγιεινή και ζούσε κάτω από το όριο της φτώχιας, ο ένας στους τρεις σε ακραία φτώχια. Η δυνατότητά τους να αντιμετωπίζουν μια μεγάλη καταστροφή υπονομεύεται από την έλλειψη οικονομικών και κοινωνικών υποδομών που άνθρωποι σε πλουσιότερες χώρες θεωρούν δεδομένες. Πολλές χιλιάδες νεπαλέζων θα χρειαστούν μεγάλη βοήθεια.»
Η επιδείνωση λόγω του σεισμού
Στην επαρχία Γκόρκα, οι περισσότεροι νέοι θέλουν να φύγουν από τα χωριά τους, αλλά περιμένουν την αποζημίωση των 2.000 δολαρίων που τους έχει υποσχεθεί η κυβέρνηση, για να μετακινηθούν στη Μέση Ανατολή ψάχνοντας για δουλειά. Η βοήθεια, όμως, δεν έχει φτάσει ακόμη. Μέχρι τότε, οι σεισμόπληκτοι συνεχίζουν να ζουν σε προσωρινούς καταυλισμούς ή στα σπίτια τους -στην κατάσταση που αυτά βρέθηκαν μετά τον σεισμό. Τα παιδιά κάνουν μαθήματα σε αυτοσχέδια σχολεία από μουσαμά, οι αγρότες προετοιμάζουν τα χωράφια τους για σπορά. Αλλά σε πολύ δύσκολες συνθήκες.
Εξαιτίας της μετακίνησης του εδάφους, οι περισσότερες υδάτινες πηγές μπλοκαρίστηκαν. Τα συστήματα άρδευσης λειτουργούν μετ΄εμποδίων. Πάνω από το 90% του πληθυσμού που χτυπήθηκε από τον σεισμό ζει ακόμη σε περιοχές με υψηλό κίνδυνο από χιονοστιβάδες και κατολισθήσεις. Βαρύ το πλήγμα και στην εκπαίδευση. Χωρίς σχολικές αίθουσες, τα περισσότερα σχολεία λειτουργούν κάτω από μεταλλικές στέγες στην ύπαιθρο.
«Διαγράψτε το χρέος του Νεπάλ»
Λίγο μετά τον σεισμό, και ενώ διαφαινόταν το μέγεθος της καταστροφής, διεθνείς οργανώσεις άρχισαν μια εκστρατεία. Ζητώντας να διαγραφεί το χρέος του Νεπάλ.
«Αν κυβερνήσεις, διεθνείς οικονομικοί θεσμοί, διεθνείς τράπεζες και άλλοι δανειστές θέλουν πραγματικά να σταθούν αλληλέγγυοι στο Νεπάλ, πρέπει να ακυρώσουν τα χρέη της χώρας αμέσως, ολοκληρωτικά και χωρίς όρους» – Λίντι Νάκπιλ, συντονίστρια του Κινήματος Ασιατικών Λαών για το Χρέος και την Ανάπτυξη
Η χώρα, 22η φτωχότερη στον κόσμο, είχε ένα χρέος 3,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Και παρά την καταστροφή, οι διεθνείς δανειστές δεν το έχουν διαγράψει. Τον περασμένο Ιούνιο, υπολογιζόταν ότι το Νεπάλ πληρώνει 300 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο για την αποπληρωμή του χρέους του.
«Τα δισεκατομμύρια δολάρια δανείων που ζητούνται από το Νεπάλ, θα ήταν πολύ καλύτερα να χρησιμοποιηθούν στον μακρύ και δύσκολο δρόμο της ανάκαμψης», έλεγε το περασμένο καλοκαίρι η Λίντα Νάκπιλ.
Η καταστροφή «δεν ήταν αρκετή»
[blocktext align=”right”]Αποπληρωμή 217 εκατομμυρίων δολαρίων το 2013, σήμαινε 600.000 την ημέρα[/blocktext]Τον Ιούλιο του 2015, ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Τζέρι Ράις δήλωνε ότι το Νεπάλ δε μπορεί να υπαχθεί στον μηχανισμό διαγραφής μέρους του χρέους, ο οποίος προορίζεται για χώρες όπου έχουν συμβεί φυσικές καταστροφές. Τα κριτήρια; Η καταστροφή πρέπει να έχει επηρεάσει το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας, και είτε να έχει καταστρέψει το 25% της παραγωγικής δυνατότητας της χώρας είτε να έχει προκαλέσει ζημιά ίση με το μέγεθος της οικονομίας. Σύμφωνα με τον Ράις, η πρώτη προϋπόθεση ίσχυε, αλλά ο σεισμός δεν προκάλεσε αρκετή συνολική οικονομική ζημιά.Έγραφε το 2015, στην ιστοσελίδα της οργάνωσης Jubilee Debt Campaign ο πρώην βουλευτής του Νεπάλ Σουνίλ Παντ: «Διαγράψτε το χρέος του Νεπάλ». Και σημείωνε: «Το εξωτερικό χρέος του Νεπάλ είναι 3,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Η υποχρέωση πληρωμής το 2015 είναι 210 εκατομμύρια δολάρια. Από το σύνολο του χρέους, το 1,2 δισεκατομμύριο δολάρια οφείλεται σε διάφορες υπηρεσίες -μία από αυτές, η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης, 1,1 δισεκατομμύριο δολάρια στην Παγκόσμια Τράπεζα, 250 εκατομμύρια δολάρια σε άλλες κυβερνήσεις -ανάμεσά τους η Ινδία και η Κίνα, 64 εκατομμύρια δολάρια στο ΔΝΤ, και 1 εκατομμύριο δολάρια σε ιδιώτες.
Ο βουλευτής περιγράφει την πορεία αύξησης του χρέους στη χώρα. Και καταλήγει, «το χρέος που γεννήθηκε στο Νεπάλ στη διάρκεια του μοναρχικού καθεστώτος που επέβαλε ο βασιλιάς τη δεκαετία του ΄60, ωφέλησε σχεδόν μηδενικά τους φτωχούς ανθρώπους στη χώρα.»
…και το χρέος μεγαλώνει
[blocktext align=”left”]“Το εξωτερικό χρέος του Νεπάλ αυξάνεται καθώς η ρουπία εξασθενεί” – Katmhandu Post-Ιανουάριος 2016[/blocktext]Αλλά και από τη βοήθεια που υποσχέθηκε η «διεθνής διάσκεψη των δωρητών», τα μισά χρήματα φαίνεται να είναι σε δάνεια, σύμφωνα με την Jubilee Debt Campaign.«Είναι εξοργιστικό πώς η διεθνής κοινότητα συνεχίζει να απαιτεί να αποπληρωθούν τα χρέη, ενώ αμέσως συγκεντρώνουν για τους εαυτούς τους θετική δημοσιότητα μιλώντας για το πόσο πολλά χρήματα θα δώσουν», έλεγε ο Tim Jones από την καμπάνια για τη διαγραφή του χρέους του Νεπάλ, σε συνέντευξή του στο Aftershock Nepal.
«Ένας από τους λόγους που -ιστορικά- δεν τους αρέσει να διαγράφουν χρέος είναι ότι τους δίνει έλεγχο στις πολιτικές των κυβερνήσεων.”
«Ο μόνος τρόπος να αποπληρώσει το Νεπάλ το χρέος του είναι να πάρει νέα δάνεια, και με τα νέα δάνεια, οι κυβερνήσεις πρέπει να εφαρμόζουν πολιτικές που το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα τους λένε να εφαρμόσουν. Ιστορικά είναι πράγματα όπως η απαίτηση να ιδιωτικοποιούνται δημόσιες επιχειρήσεις, να γίνεται άνοιγμα στο διεθνές εμπόριο, η απορρύθμιση της οικονομίας, η ακύρωση εργατικής νομοθεσίας και η περιστολή της δύναμης των συνδικάτων.»
Και ο Σουνίλ Παντ, εξηγούσε τι είναι το χρέος για τους ανθρώπους στη χώρα του: ««Για μια φτωχή και μικρή χώρα όπως το Νεπάλ, το χρέος δεν είναι απλώς μια ‘κρίση’, αλλά έχει γίνει μια χρόνια κατάσταση… Δε φαίνεται να υπάρχουν αληθινοί οικονομικοί λόγοι για τους οποίους ο πλούσιος κόσμος έχει κάνει το Νεπάλ να σέρνει τον βραχνά του χρέους, για τόσο καιρό… Το Νεπάλ χάνει πόρους υποχρεωμένο να εξυπηρετεί αυτό το χρέος χρόνο τον χρόνο.
Η αποπληρωμή του χρέους του Νεπάλ είναι ένα ασήκωτο βάρος και τώρα θα οδηγήσει σε αφάνταστη ανθρώπινη οδύνη. Η οικονομία του Νεπάλ χτυπήθηκε από μέτρα ‘πολιτικών δομικής προσαρμογής’ που επιβλήθηκαν από δανειστές.»
Στην ασιατική χώρα, οι τουρίστες επιστρέφουν. Οι επιζώντες προσπαθούν να προχωρήσουν παρακάτω. Σε μια περιοχή όπου –σύμφωνα με επιστήμονες– παραμένει ο κίνδυνος για μια ανάλογη καταστροφή στο μέλλον. Η κατάσταση στην οποία θα “βρει” τη χώρα μια φυσική καταστροφή, θα έχει σημασία. Η διεθνής κοινότητα, το γνωρίζει.
πηγές: Kathmandu Post, Aftershock Nepal, Guardian, Reuters, Jubilee Debt Campaign, ABC-Australian Broadcasting Corporation, IBtimes, Livescience
φωτογραφίες: ΑΠΕ-ΜΠΕ