Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε για την παιδική κατάθλιψη

Η κατάθλιψη συχνά θεωρείται «ασθένεια των ενηλίκων». Παρ’ όλα αυτά, βρέφη, παιδιά και έφηβοι μπορούν να αναπτύξουν καταθλιπτικές διαταραχές. Δυστυχώς, μεγάλο ποσοστό παραμένει αδιάγνωστο, καθώς οι ενήλικες γύρω τους –γονείς, δάσκαλοι, φροντιστές– δεν αναγνωρίζουν τα σημάδια.

Η ενημέρωση γύρω από την παιδική κατάθλιψη είναι καθοριστική. Η κατανόηση των συμπτωμάτων και των αιτιών επιτρέπει την έγκαιρη και αποτελεσματική παρέμβαση.

Πώς βιώνουν την κατάθλιψη τα παιδιά

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδοψυχιατρικής,(AACAP) τα κοινά συμπτώματα που διαρκούν πάνω από δύο εβδομάδες και μοιάζουν με αυτά των ενηλίκων είναι:

• αλλαγές στην όρεξη ή στο βάρος
• θλίψη, δάκρυα, ευερεθιστότητα ή καταθλιπτική διάθεση
• κόπωση ή έλλειψη ενέργειας
• ενοχές ή ντροπή
• δυσκολία συγκέντρωσης
• απώλεια ενδιαφέροντος για αγαπημένες δραστηριότητες
• ψυχοκινητική επιβράδυνση ή ανησυχία
• διαταραχές ύπνου: αϋπνία ή υπερυπνία σχεδόν καθημερινά
• σκέψεις αυτοκτονίας ή θανάτου

Τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-5 (εγχειρίδιο ταξινόμησης και διάγνωσης ψυχικών διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας) είναι τα ίδια για παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Ωστόσο, τα παιδιά συχνά δεν πληρούν όλα τα κριτήρια, καθώς τα συμπτώματα εκδηλώνονται διαφορετικά. Με την ωρίμανση, η εικόνα έρχεται πιο κοντά στο πρότυπο των ενηλίκων.

Παιδιά και έφηβοι παρουσιάζουν διαφορετικές εκδηλώσεις

• Μικρότερα παιδιά: δυσκολεύονται να περιγράψουν τα συναισθήματά τους· μπορεί να εμφανίσουν παλινδρόμηση (πιπίλισμα δαχτύλου, ενούρηση), εφιάλτες ή προβλήματα ύπνου.
• Έφηβοι: πιο συχνά δείχνουν εκνευρισμό ή θυμό, απομονώνονται από φίλους, αποφεύγουν δραστηριότητες, παραπονιούνται για πονοκεφάλους ή στομαχόπονους.

Συχνές συνέπειες είναι η πτώση της σχολικής επίδοσης, οι δυσκολίες στις φιλίες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, η χρήση ουσιών.

Το ερώτημα που βασανίζει τους γονείς είναι αν πρόκειται για μια «φάση» ή εάν είναι κάτι πιο σοβαρό. Το πρώτο βήμα είναι ο εντοπισμός.

Αίτια της παιδικής κατάθλιψης

Οι αγχώδεις καταστάσεις, όπως ένα διαζύγιο, μπορεί να συμβάλουν στην εμφάνιση κατάθλιψης. Ωστόσο, σημαντικό ρόλο παίζουν πολλοί παράγοντες:

• Κληρονομικότητα: Τα παιδιά με οικογενειακό ιστορικό διαταραχών διάθεσης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.
• Χημεία εγκεφάλου: Ανισορροπία σε συγκεκριμένους νευροδιαβιβαστές και ορμόνες επηρεάζουν τη διάθεση. Η πρώιμη εφηβεία και οι ορμονικές αλλαγές μπορεί να πυροδοτήσουν καταθλιπτικά συμπτώματα.
• Περιβάλλον: Στρεσογόνο, χαοτικό ή ασταθές οικογενειακό περιβάλλον, αλλά και σχολικός εκφοβισμός, αυξάνουν τον κίνδυνο.
• Στρες ή τραύμα: διαζύγιο, κακοποίηση, φυσικές καταστροφές ή πόλεμος μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη.
• Εικόνα εαυτού: Η έλλειψη ευκαιριών για ανάπτυξη ταλέντων και δεξιοτήτων μειώνει την αυτοεκτίμηση και την αίσθηση ταυτότητας.

Η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί σε οποιονδήποτε –δεν αποτελεί ένδειξη αδυναμίας, ούτε ευθύνη των γονέων.

Το πρώτο βήμα: Επίσκεψη στον παιδίατρο

Όταν εμφανίζονται σημάδια κατάθλιψης, το πρώτο βήμα είναι μια επίσκεψη στον παιδίατρο. Απαιτείται πλήρης ιατρικός έλεγχος ώστε να αποκλειστούν οργανικές αιτίες (π.χ. θυρεοειδοπάθεια, αναιμία, έλλειψη βιταμινών).

Δεν υπάρχει μία εξέταση για την κατάθλιψη· η διάγνωση βασίζεται σε ψυχολογικές αξιολογήσεις και την παρατήρηση της σοβαρότητας των συμπτωμάτων.

Ταξινόμηση κατά DSM-5

Αναγνωρίζει 7 τύπους καταθλιπτικών διαταραχών με πιο συχνούς:

• Μείζων καταθλιπτική διαταραχή
• Χρόνια καταθλιπτική διαταραχή

Η ταξινόμηση εξαρτάται από τον αριθμό, το είδος και τη χρονιότητα των συμπτωμάτων. Επίσης, κατά πόσο επηρεάζουν την καθημερινότητα.

Θεραπεία κατάθλιψης

Εάν το παιδί σας διαγνωστεί με ήπια κατάθλιψη, η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA) συνιστά την ψυχοθεραπεία ως θεραπεία πρώτης γραμμής. Για εφήβους με μέτρια έως σοβαρή κατάθλιψη, η έρευνα έχει δείξει ότι ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής λειτουργεί καλύτερα.

Ψυχοθεραπεία

• Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT): Αντικατάσταση αρνητικών σκέψεων με θετικές, ενίσχυση δεξιοτήτων αντιμετώπισης.
• Διαπροσωπική Θεραπεία (IPT): Εστίαση στις σχέσεις και στους τρόπους διαχείρισης συγκρούσεων.
• Άλλες θεραπείες: παιγνιοθεραπεία, οικογενειακή θεραπεία, θεραπεία εστιασμένη στο τραύμα.

Άλλοι τρόποι αντιμετώπισης και υποστήριξης

Για ήπια περιστατικά, αλλαγές στον τρόπο ζωής συχνά έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα:

• Σωστή διατροφή και τακτική άσκηση.
• Σταθερό πρόγραμμα ύπνου
• Εμπλουτισμένη κοινωνική ζωή χωρίς υπερφόρτωση
• Ανάθεση ευθυνών με θετική ενίσχυση
• Εκπαίδευση στη διαχείριση συναισθημάτων και αποτυχιών
• Συζήτηση γύρω από την ψυχική υγεία με ειλικρίνεια και σε κατάλληλο επίπεδο για την ηλικία
• Διαθεσιμότητα των γονέων ως σταθερή πηγή συναισθηματικής υποστήριξης

Η ενημέρωση των γονέων για τις θεραπευτικές επιλογές, τα οφέλη και τους κινδύνους είναι κρίσιμη.

Η παιδική κατάθλιψη δεν είναι κάτι που απλώς περνάει. Πρόκειται για σοβαρή διαταραχή η οποία επηρεάζει την ανάπτυξη, τη σχολική πορεία, τις σχέσεις και την ψυχική υγεία ενός παιδιού.

Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η παρέμβαση μπορούν να αποτρέψουν μακροχρόνιες συνέπειες. Με σωστή υποστήριξη, τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να ξαναβρούν την ισορροπία τους και να συνεχίσουν την πορεία τους προς μια υγιή ενηλικίωση.

---

Πηγή: Verywellmind

Σχετικά άρθρα:

• Γιατί δεν πρέπει να φοβόμαστε τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα
• Tα αντικαταθλιπτικά καταναλώνονται ευρέως – Τότε γιατί δεν μιλάμε γι’ αυτά;