Τι είναι η χρόνια μοναξιά και πώς να την αντιμετωπίσετε

Φαινομενικά είμαστε πιο συνδεδεμένοι από ποτέ. Μάλλον, υπερσυνδεδεμένοι. Κάποιοι από μας μάλιστα, έχουμε εκατοντάδες φίλους, στο διαδίκτυο. Οι εικονικοί μας φίλοι είναι παρόντες, στο face book, σε chats, σε blogs, στην on-line επικοινωνία.  Ωστόσο, η παρουσία, η συναναστροφή, η αίσθηση της κοινότητας απουσιάζουν από τη ζωή των ανθρώπων.

Όπως το έθεσε, πολύ εύστοχα, η σύμβουλος σχέσεων Εστέρ Περέλ (Esther Perel): «Μπορώ να έχω χίλιους διαδικτυακούς φίλους που μου κάνουν like, αλλά κανέναν στον οποίο να βασιστώ στην πραγματική ζωή — ούτε καν για να ταΐσει τη γάτα μου.»

Δεν είναι τυχαίο, ότι το 2023, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μίλησε για παγκόσμια επιδημία μοναξιάς, την οποία χαρακτήρισε υποτιμημένη απειλή για τη δημόσια υγεία.

Η μοναξιά δεν παρουσιάζεται με μία μόνο όψη· ούτε βιώνεται με τον ίδιο τρόπο από κάθε άνθρωπο. Άλλοτε είναι παροδική και άλλοτε γίνεται μόνιμη και βαθιά. Σε αυτήν ακριβώς την κατηγορία ανήκει η χρόνια μοναξιά, μια εμπειρία αποσύνδεσης που διαρκεί στον χρόνο και συνοδεύεται από σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και την καθημερινή λειτουργικότητα.

Τι είναι η χρόνια μοναξιά;

Η χρόνια μοναξιά είναι μια εμπειρία που επιμένει στον χρόνο και συνδέεται με μόνιμες ελλείψεις σε ουσιαστικές σχέσεις. Έρευνες δείχνουν ότι όσοι ζουν σε αυτή τη συνθήκη, διατρέχουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν έκπτωση στις καθημερινές λειτουργικές τους ικανότητες, σε σύγκριση με εκείνους που βιώνουν μόνο παροδική μοναξιά ή δεν αντιμετωπίζουν καθόλου μοναξιά.

Υπάρχει, ωστόσο, ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στο να επιλέγεις συνειδητά τη μοναχικότητα και στο να βυθίζεσαι στη χρόνια μοναξιά. Στην πρώτη περίπτωση, η απομόνωση είναι επιλογή που συνοδεύεται από την παρουσία βαθιών και ουσιαστικών σχέσεων με άλλους, ενώ παράλληλα προσφέρει πολύτιμο χρόνο για τον εαυτό μας.

Η επιλογή της μοναχικότητας δεν αναιρεί την ανάγκη για ουσιαστικούς δεσμούς· αντιθέτως, αναδεικνύει πόσο βαθιά είναι η ανθρώπινη επιθυμία για σύνδεση, μια ανάγκη που ριζώνει ήδη από τα πρώτα μας χρόνια. Η ανάγκη μας να συνδεόμαστε με άλλους ανθρώπους είναι θεμελιώδης και ξεκινά ήδη από τη βρεφική ηλικία, μέσα από τις πρώτες σχέσεις με τους γονείς. Η μοναξιά δεν σημαίνει απλώς ότι κάποιος είναι μόνος· σημαίνει ότι βιώνει μια έντονη επιθυμία για κοινωνική επαφή, η οποία όμως δεν βρίσκει ανταπόκριση.

Σημάδια χρόνιας μοναξιάς

Η χρόνια μοναξιά μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους. Τα συνηθισμένα σημάδια περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία να εμπιστευθείς άλλους ανθρώπους.
• Αίσθηση έλλειψης στοργής και ζεστασιάς.
• Συνεχώς πεσμένη διάθεση ή έλλειψη ενέργειας.
• Προβλήματα ύπνου ή αϋπνία.
• Σωματικά προβλήματα, όπως πόνους ή δυσφορία.
• Αίσθηση απογοήτευσης και ανεπάρκειας.
• Υπερβολικά αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό σου και τη ζωή.
• Αυξημένο άγχος ή καταθλιπτική διάθεση.
• Αυξημένη παρορμητικότητα ή απερίσκεπτη συμπεριφορά.

Οι ερευνητές χωρίζουν τις αιτίες της χρόνιας μοναξιάς σε τρεις κατηγορίες:

Μοναξιά λόγω των περιστάσεων (Situational Loneliness)

Προκύπτει από εξωτερικές καταστάσεις ή γεγονότα, όπως:

• μετακόμιση σε νέα πόλη,
• αλλαγή εργασίας,
• απώλεια αγαπημένων.

Αναπτυξιακή μοναξιά (Developmental Loneliness)

Συνδέεται με τον τρόπο που αναπτύχθηκαν οι πρώιμες σχέσεις. Μπορεί να προκύψει όταν:

•  υπήρξε παραμέληση ή κακοποίηση στην παιδική ηλικία,
• οικογενειακά τραύματα ή απώλειες δημιούργησαν συναισθηματικά κενά,
• η ανατροφή δεν παρείχε συνέπεια και ασφάλεια, 
• υπάρχουν δυσκολίες ψυχικής ή σωματικής υγείας που περιορίζουν τις κοινωνικές σχέσεις.

Εσωτερική μοναξιά (Internal Loneliness)

Προέρχεται από το εσωτερικό ψυχικό τοπίο του ατόμου και μπορεί να οφείλεται σε:

• άγχος,
• χαμηλή αυτοεκτίμηση,
• ενοχές και αυτοκριτική,
• μηχανισμούς άμυνας που δυσκολεύουν τη σύνδεση με τους άλλους.

Ομάδες υψηλού κινδύνου

Ορισμένες κοινωνικές ομάδες είναι πιο ευάλωτες στη χρόνια μοναξιά:

• ηλικιωμένοι μετανάστες που ζουν μακριά από το δίκτυο στήριξής τους,
• άνθρωποι LGBTQ+ που έχουν αποκοπεί από την οικογένεια ή την κοινότητα λόγω απόρριψης,
• νέοι που δεν έχουν ακόμη αναπτύξει επαρκείς κοινωνικές δεξιότητες.

Επιπτώσεις χρόνιας μοναξιάς

Η χρόνια μοναξιά δεν είναι απλώς ένα δυσάρεστο συναίσθημα· μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την υγεία. Οι επιστήμονες έχουν βρει ότι σχετίζεται με:

• ενίσχυση της φλεγμονής στον οργανισμό,
• αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα και εγκεφαλικό,
• υπέρταση,
• μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης άνοιας,
• εντονότερα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους,
• αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας,
• πρόωρο θάνατο.

Πώς να αντιμετωπίσετε τη χρόνια μοναξιά

Η αντιμετώπιση της χρόνιας μοναξιάς απαιτεί χρόνο και προσπάθεια. Μερικές στρατηγικές περιλαμβάνουν:

• Να δείχνεις καλοσύνη στον εαυτό σου: Αναγνώρισε ότι η μοναξιά είναι εμπειρία και όχι ταυτότητα.
• Καλλιέργησε την αυτοφροντίδα: Επένδυσε σε δραστηριότητες που σε στηρίζουν: ύπνο, διατροφή, άσκηση, βόλτες στη φύση.
• Αναζήτησε σχέσεις στη ζωή σου:Μείνε σε επαφή με φίλους και συγγενείς ακόμα και εάν αισθάνεσαι ότι «δεν έχεις τη διάθεση».
• Δημιούργησε μικρές στιγμές σύνδεσης:Μικρές συζητήσεις στο σούπερ μάρκετ, συμμετοχή σε ομάδες, μαθήματα ή εθελοντικές δραστηριότητες.
• Εθελοντισμός και προσφορά: Η βοήθεια σε άλλους καλλιεργεί νόημα και δημιουργεί κοινότητες.
• Πάρε ένα αδεσποτάκι: Η συντροφιά ενός ζώου μπορεί να προσφέρει στοργή και να σε ενθαρρύνει να βγαίνεις έξω.
• Ψυχοθεραπεία:Ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να σε βοηθήσει να κατανοήσεις τις ρίζες της μοναξιάς σου και να βρεις τρόπους να σχετίζεσαι.

Η χρόνια μοναξιά είναι μια σιωπηλή εμπειρία που μπορεί να φθείρει την ψυχική και σωματική μας υγεία. Δεν σημαίνει αδυναμία ούτε αποτυχία. Με την αναγνώριση, την αυτοφροντίδα, τις μικρές καθημερινές συνδέσεις και την αναζήτηση υποστήριξης, μπορούμε να ξαναχτίσουμε δεσμούς και να καλλιεργήσουμε ουσιαστικές σχέσεις.

---

Σχετικό άρθρο: Μοναξιά: Η επιδημία της εποχής μας