Άγιος Βαλεντίνος: Αλληλεξάρτηση και ιδανικές σχέσεις

Υπάρχουν ιδανικές σχέσεις;

Οι περισσότεροι αποζητούμε τη σύνδεση με τους άλλους, ειδικά στις ερωτικές σχέσεις. Στην πραγματικότητα, είμαστε «προγραμματισμένοι» να συνδεόμαστε, κάτι που μας επιτρέπει να δημιουργούμε δεσμούς και να αποκτούμε οικειότητα με τον σύντροφό μας. Η επιτυχία των μακροχρόνιων σχέσεων εξαρτάται κατά πολύ από την ποιότητα της συναισθηματικής μας σύνδεσης με τον άλλον.

Όταν σκεφτόμαστε την ιδανική σχέση, συχνά φανταζόμαστε μια υπέροχη, στενή σχέση που θα διαρκέσει όλη μας τη ζωή. Όμως, πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε αυτόν τον ευχάριστο, ασφαλή, μακροχρόνιο δεσμό με κάποιον που ξέρουμε ότι θα μας στηρίζει μακροπρόθεσμα; Μια σχέση που θα μας επιτρέπει να είμαστε ο εαυτός μας, θα συμβάλλει στην ανάπτυξή μας και μέσα στην οποία θα νιώθουμε ευέλικτοι;

Τι είναι η αλληλεξάρτηση;

Στην αλληλεξάρτηση, οι σύντροφοι αναγνωρίζουν πόσο σημαντικός είναι ο συναισθηματικός τους δεσμός, ενώ παράλληλα διατηρούν μια στέρεη αίσθηση του εαυτού μέσα στη δυναμική της σχέσης.

Ένα αλληλεξαρτώμενο άτομο αναγνωρίζει την αξία της ευαλωτότητας, το να μπορεί να στραφεί στον σύντροφό του με τρόπο ουσιαστικό και να δημιουργηθεί συναισθηματική οικειότητα. Επίσης, δίνει βάρος στην αίσθηση του εαυτού, κάτι που επιτρέπει στο ίδιο και στον σύντροφό του να είναι ο εαυτός τους, χωρίς να χρειάζεται να συμβιβάζονται ως προς την ταυτότητά τους ή ως προς τις αξίες τους.

Το να στηριζόμαστε σε κάποιον μπορεί να μας φοβίζει ή ακόμα και να ακούγεται κακό. Μεγαλώνοντας, συχνά αποκτούμε μια παραμορφωμένη εικόνα για την αξία της ανεξαρτησίας: μας μαθαίνουν ότι πρέπει να είμαστε αυτόνομοι, ότι αυτό που έχει σημασία είναι να μη στρεφόμαστε στους άλλους για συναισθηματική υποστήριξη.

Η ανεξαρτησία είναι καλή. Όμως, αν φτάσουμε στα άκρα, μπορεί να μας εμποδίζει από το να συνδεθούμε συναισθηματικά με άλλους. Σε αυτή την περίπτωση, ίσως να είναι δύσκολο να επιτευχθεί συναισθηματική εγγύτητα · μπορεί να τη θεωρούμε τρομακτική ή μη απαραίτητη σε μια σχέση.

Η αλληλεξάρτηση δεν είναι συνεξάρτηση

Η αλληλεξάρτηση δεν είναι το ίδιο με τη συνεξάρτηση. Ένα συνεξαρτητικό άτομο στηρίζεται πολύ στους άλλους ως προς την αίσθηση του εαυτού και την ψυχική του διάθεση. Δεν μπορεί να διακρίνει πού τελειώνει το ίδιο και πού αρχίζει ο σύντροφός του και, για να αισθάνεται καλά, νιώθει ότι πρέπει να ικανοποιεί τις ανάγκες του συντρόφου του ή/και να ικανοποιούνται οι δικές του ανάγκες από τον σύντροφό του.  

Ακολουθούν κάποια χαρακτηριστικά μιας συνεξαρτητικής σχέσης:

• λίγα ή καθόλου όρια,
• συμπεριφορές με στόχο την ευχαρίστηση των άλλων,
• αντιδραστικότητα,
• κακή, αναποτελεσματική επικοινωνία,
• χειραγώγηση,
• δυσκολίες ως προς τη συναισθηματική οικειότητα,
• όταν θέλουμε να έχουμε τον έλεγχο,
• αλληλοκατηγορίες,
• χαμηλή αυτοεκτίμηση του ενός ή και των δύο συντρόφων,
• ανυπαρξία προσωπικών ενδιαφερόντων ή στόχων έξω από τη σχέση.

Οι συνεξαρτητικές σχέσεις δεν είναι υγιείς και δεν αφήνουν στους συντρόφους χώρο για να είναι ο εαυτός τους, να αναπτυχθούν και να είναι αυτόνομοι. Σε αυτές τις σχέσεις, ο ένας ή και οι δύο σύντροφοι στηρίζονται πάρα πολύ ο ένας στον άλλον και στη σχέση τους για την αίσθηση του εαυτού, για να νιώθουν ότι αξίζουν και για τη γενικότερη συναισθηματική τους ευεξία. Συχνά, όταν η σχέση δεν πηγαίνει καλά, ο ένας ή και οι δύο σύντροφοι νιώθουν συναισθήματα ενοχής και ντροπής.

Σύμφωνα με την Νταρλίν Λάνσερ, οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια, «στη συνεξάρτηση κάποιος χάνει την αίσθηση του εαυτού· η σκέψη και η συμπεριφορά του περιστρέφεται γύρω από κάτι έξω από τον ίδιο – για παράδειγμα, γύρω από ένα άλλο άτομο, από μια ουσία ή μια δραστηριότητα, όπως το σεξ ή τα τυχερά παιχνίδια».

Γιατί η αλληλεξάρτηση είναι καλή για μια σχέση

Στην αλληλεξάρτηση υπάρχει ισορροπία του εαυτού και του άλλου μέσα στη σχέση. Και οι δύο σύντροφοι προσπαθούν να είναι παρόντες και να ικανοποιούν τις σωματικές και συναισθηματικές ανάγκες ο ένας του άλλου, με κατάλληλο και ουσιαστικό τρόπο.

Οι σύντροφοι δεν έχουν απαιτήσεις μεταξύ τους και δεν επιδιώκουν να νιώσουν άξιοι μέσω του άλλου. Η αλληλεξάρτηση δίνει στον κάθε σύντροφο χώρο να διατηρήσει την αίσθηση του εαυτού και ταυτόχρονα να προσεγγίζει ο ένας τον άλλο όποτε το έχει ανάγκη, καθώς και την ελευθερία να πάρει αυτές τις αποφάσεις χωρίς να φοβάται πως θα συμβεί κάτι στη σχέση.

Χαρακτηριστικά μιας αλληλεξαρτωμένης σχέσης

Μια υγιής, αλληλεξαρτώμενη σχέση έχει διάφορα χαρακτηριστικα, όπως:

• υγιή όρια,
• ενεργητική ακρόαση,
• χρόνος για προσωπικά ενδιαφέροντα,
• ανοιχτή επικοινωνία,
• ανάληψη ευθύνης για τη συμπεριφορά μας,
• οι σύντροφοι νιώθουν ασφαλείς να είναι ευάλωτοι,
• αλληλεπίδραση,
• υγιής αυτοεκτίμηση,
• οι σύντροφοι είναι ανοιχτοί και προσεγγίσιμοι μεταξύ τους.

Όταν αισθανόμαστε ότι μας αγαπούν και μας υπολογίζουν, η σχέση γίνεται ένα ασφαλές καταφύγιο και χώρος όπου το ζευγάρι μπορεί να αλληλεξαρτώμενο. Καταλαβαίνουμε πως δεν είμαστε μόνοι μέσα στη σχέση, ότι μπορούμε να στηριχθούμε ο ένας στον άλλον σε περιόδους ανάγκης και νιώθουμε ασφάλεια ότι ο σύντροφός μας θα είναι παρών.

Πώς να χτίσετε μια αλληλεξαρτώμενη σχέση

Το κλειδί για τη δημιουργία μιας αλληλεξαρτώμενης σχέσης είναι να έχετε από την αρχή κατά νου ποιοι είστε. Μερικές φορές, αναζητούμε ή ξεκινάμε σχέσεις απλώς για να μη νιώθουμε μόνοι, χωρίς να έχουμε αναλογιστεί ποιοι είμαστε, τι έχει αξία για εμάς και ποιοι είναι οι στόχοι μας σε μια σχέση.

Αν αφιερώσουμε χρόνο σε αυτό, θα μπορέσετε να αρχίσετε μια νέα σχέση έχοντας γνώση του εαυτού μας, κρίσιμο στοιχείο για τη δημιουργία σχέσεων με βάση την αλληλεξάρτηση.

Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Σάρον Μάρτιν, στις στενές σχέσεις είναι σημαντική η διατήρηση της αίσθησης του εαυτού. Η Μάρτιν προτείνει τους ακόλουθους τρόπους για να το πετύχουμε:

• να ξέρουμε τι μας αρέσει και τι έχει σημασία για εμάς,
• να μη φοβόμαστε να ζητήσουμε αυτό που θέλουμε,
• να περνάμε χρόνο με τους φίλους και την οικογένειά μας,
• να συνεχίσουμε να επιδιώκουμε τους προσωπικούς μας στόχους,
• να έχουμε κατά νου τις αξίες μας,
• να αφιερώνουμε χρόνο στα ενδιαφέροντά μας,
• να μη φοβόμαστε να πούμε «όχι»,
• να μην αυτοπεριοριζόμαστε και να μην «κρυβόμαστε», με στόχο να ευχαριστήσουμε τους άλλους.

Το να δώσετε στον σύντροφό σας τον χώρο και την ευκαιρία να κάνει κι εκείνος τα ίδια αποτελεί το «κλειδί» για τη δημιουργία μιας υγιούς, αλληλεξαρτώμενης σχέσης. Έτσι αναπτύσσεται ένας ασφαλής χώρος και για τους δύο συντρόφους, ώστε να μάθουν πως να στρέφονται ο ένας στον άλλον χωρίς να φοβούνται ότι θα χάσουν τον εαυτό τους, τον έλεγχο ή ότι θα χειραγωγηθούν.

Οι σχέσεις που βασίζονται στην αλληλεξάρτηση δεν δημιουργούν συναισθήματα ενοχής ή φόβου για τον σύντροφό μας ή τη σχέση. Αντιθέτως, νιώθουμε ασφαλείς μαζί του.

Αφιερώστε χρόνο να σκεφτείτε ποιος είστε και τι ζητάτε από τις πιο σημαντικές σας σχέσεις. Το να έχετε αυτά κατά νου την περίοδο που γνωρίζετε κάποιον θα συμβάλει σε μια σχέση υγιή και πιο σταθερή μακροπρόθεσμα. Εάν είστε ήδη σε σχέση, ποτέ δεν είναι αργά για να εξετάσετε τις δικές σας αξίες και του συντρόφου σας, ώστε να διασφαλίσετε ότι παραμένετε ευθυγραμμισμένοι με αυτές.