Σε ποιόν τύπο προσκόλλησης ανήκεις, σύμφωνα με τη θεωρία του Μπόουλμπι;

Η θεωρία της προσκόλλησης (attachment theory) είναι μια ψυχολογική θεωρία που εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αναπτύσσουν συναισθηματικούς δεσμούς, στη βρεφική και παιδική ηλικία.

Υποστηρίζει ότι η σχέση που αναπτύχθηκε με τη μητέρα μας– ή με όποιον μας φρόντιζε όταν ήμασταν μωρά- επηρεάζει και διαμορφώνει τη συμπεριφορά και τις σχέσεις μας σε όλη τη διάρκειά της ενήλικης ζωής μας.

Ο Βρετανός παιδοψυχίατρος και ψυχαναλυτής Τζων Μπόουλμπι (John Bowlby) και η συνεργάτις του, η Αμερικανίδα ψυχολόγος Μέρι Έινσγουορθ (Mary Ainsworth) διερευνούσαν τον δεσμό μητέρας- βρέφους. Μέχρι τότε κυριαρχούσε η αντίληψη ότι το βρέφος είναι στενά συνδεδεμένο με την μητέρα του επειδή εκείνη το ταΐζει και του εξασφαλίζει την επιβίωση.

Το 1951 ο Μπόουλμπι στράφηκε στις παρατηρήσεις του βιολόγου Κόνραντ Λόρεντς  (Konrad Lorenz), ο οποίος μελετούσε  τα παπάκια και τα χηνάκια και ανέπτυξε την έννοια της αποτύπωσης (imprinting).

Τι παρατήρησε ο Λόρεντς:

• Τα παπάκια και τα χηνάκια δένονται με την πρώτη κινούμενη μορφή που βλέπουν μετά την εκκόλαψη
• Αν αυτή η μορφή είναι η μητέρα τους, την ακολουθούν. Αν είναι ένας άνθρωπος (π.χ. ο ίδιος ο Λόρεντς), τότε τον ακολουθούν σαν να ήταν η μητέρα τους
• Αυτή η διαδικασία ονομάζεται αποτύπωση, συμβαίνει μόνο σε μια κρίσιμη περίοδο και είναι μη αναστρέψιμη

Ο Μπόουλμπι χρησιμοποίησε την ιδέα του Λόρεντς για να υποστηρίξει ότι και οι άνθρωποι έχουν μια έμφυτη τάση για προσκόλληση.

Όπως τα παπάκια αποτυπώνουν την «μητέρα», τα ανθρώπινα βρέφη προσκολλώνται σε εκείνον που τα φροντίζει — για να επιβιώσουν.Ωστόσο, στους ανθρώπους, η προσκόλληση δεν βασίζεται μόνο στην όραση ή στην πρώτη εικόνα, αλλά στη συνεχή συναισθηματική φροντίδα.

Έτσι διαμορφώθηκε η η θεωρία της προσκόλλησης. Στο βιβλίο του με τίτλο «Μια ασφαλής βάση»  (A Secure Base) ο Μπόουλμπι υποστηρίζει ότι τα παιδιά χρειάζονται έναν σταθερό και συναισθηματικά διαθέσιμο γονέα ώστε να αναπτύξουν μια «ασφαλή βάση», από την οποία θα μπορούν να εξερευνούν τον κόσμο και να επιστρέφουν όταν αισθάνονται φόβο ή ανασφάλεια.

Τι υποστηρίζει η θεωρία της προσκόλλησης

Ο τρόπος που ανταποκρίνονται οι γονείς/φροντιστές στις ανάγκες του παιδιού επηρεάζει τη μορφή της προσκόλλησης που αναπτύσσει το παιδί. Οι πρώιμες σχέσεις προσκόλλησης επηρεάζουν τον τρόπο που ένα παιδί θα σχετιστεί με τους άλλους ανθρώπους που θα συναντήσει στην ενήλικη ζωή του.

Δηλαδή, ο τρόπος με τον οποίο φρόντισε κάποιον η μητέρα του αντανακλάται στις φιλίες του, στην εικόνα που έχει για τον εαυτό του, στο πώς διαχειρίζεται το άγχος του και κυρίως στις στενές διαπροσωπικές του σχέσεις.

Τύπος προσκόλλησης	Συμπεριφορά μητέρας/φροντιστή
Ασφαλής	Σταθερή, ευαίσθητη, ανταποκρίνεται με αγάπη και συνέπεια
Αποφευκτική	Συναισθηματικά απόμακρη, απορριπτική, αποφεύγει τη στενή επαφή
Αμφιθυμική	Ασυνεπής – άλλοτε φροντίζει, άλλοτε αγνοεί. Δημιουργεί σύγχυση στο παιδί
Αποδιοργανωμένη	Τρομακτική, ασταθής, ενίοτε κακοποιητική. Το παιδί δεν ξέρει τι να περιμένει

Ας υποθέσουμε ότι υπάρχει ένα μωρό που κλαίει γιατί πεινάει:

• Αν η μητέρα ανταποκριθεί ήρεμα, το ταΐσει και το παρηγορήσει το παιδί θα αναπτύξει ασφαλή προσκόλληση.
• Αν η μητέρα αγνοήσει το κλάμα ή θυμώσει το παιδί θα αναπτύξει αποφευκτική προσκόλληση.
• Αν κάποιες φορές η μητέρα ανταποκρίνεται και άλλες όχι το παιδί θα αναπτύξει αμφιθυμική προσκόλληση.

Πώς εκδηλώνονται οι τύποι προσκόλλησης στην ενήλικη ζωή;

Ασφαλής προσκόλληση

Παιδική ηλικία: Ο φροντιστής ήταν διαθέσιμος, στοργικός και σταθερός.

Ενήλικη συμπεριφορά:

• Νιώθει άνετα με την οικειότητα.
• Εκφράζει τα συναισθήματά του ανοιχτά.
• Δεν φοβάται να ζητήσει βοήθεια ή να δώσει στήριξη.
• Δημιουργεί υγιείς, σταθερές σχέσεις.
• Διαχειρίζεται τις συγκρούσεις ήρεμα.

Σε μια διαμάχη μπορεί να πει:«Με πείραξε αυτό που έγινε, αλλά θέλω να το λύσουμε μαζί.»

Αποφευκτική προσκόλληση

Αποφευκτική προσκόλλησ

Παιδική ηλικία: Ο φροντιστής ήταν ψυχρός, απόμακρος ή αδιαφορούσε για τις ανάγκες του παιδιού.

Ενήλικη συμπεριφορά:

• Δυσκολεύεται να εμπιστευτεί και να ανοιχτεί
• Αποφεύγει την υπερβολική οικειότητα
• Προτιμά να είναι ανεξάρτητος/η
• Μπορεί να φαίνεται ψυχρός/ή ή αδιάφορος/η σε σχέσεις

 Εάν ο/η σύντροφος ζητήσει περισσότερη τρυφερότητα, απαντά: «Δεν χρειάζεται να είμαστε όλη την ώρα μαζί. Πνίγομαι.»

Αμφιθυμική (ή αγχώδης) προσκόλληση

Παιδική ηλικία: Ο φροντιστής δεν ήταν σταθερός  – άλλοτε φροντίδα, άλλοτε απόρριψη.

Ενήλικη συμπεριφορά:

• Έντονη ανάγκη για επιβεβαίωση.
• Φόβος εγκατάλειψης.
• Συχνά υπερ-αναλύει τις κουβέντες και τις πράξεις των άλλων.
• Ζητάει συνεχώς «αποδείξεις» αγάπης.

Παράδειγμα: Αν καθυστερήσει μια απάντηση σε μήνυμα, σκέφτεται:
«Με βαρέθηκε.Δεν μ’ αγαπάει πια.»

Αποδιοργανωμένη προσκόλληση

Παιδική ηλικία: Το παιδί βίωσε τραύμα, φόβο ή κακοποίηση από τον φροντιστή.

Ενήλικη συμπεριφορά:

• Έχει σύγχυση στις σχέσεις: θέλει οικειότητα αλλά τη φοβάται.
• Εναλλάσσει έντονα συναισθήματα (π.χ. πολλή αγάπη και μετά απότομη απόσταση).
• Μπορεί να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολία στη ρύθμιση συναισθημάτων.

Μπορεί να πει: «Σε αγαπάω, αλλά δεν αντέχω να σε βλέπω. Δεν ξέρω τι μου φταίει.»

Μπορούμε να αλλάξουμε τον τύπο του δεσμού μας;

Ο τύπος του δεσμού μας δεν είναι μια μόνιμη ταυτότητα. Μπορούμε να τον αλλάξουμεαν και αυτό δεν είναι πάντα εύκολο ή άμεσο.

Πώς μπορεί να συμβεί η αλλαγή;

Δημιουργώντας σταθερές, υγιείς σχέσεις
Οι στενές σχέσεις με ανθρώπους που μας φέρονται με συνέπεια, ενσυναίσθηση και σεβασμό μπορούν να λειτουργήσουν ως «θεραπευτικές» εμπειρίες και να μετακινήσουν το μοντέλο δεσμού μας προς έναν ασφαλέστερο τύπο.

Συνειδητοποίηση
Η συνειδητοποίηση του δικού μας μοτίβου δεσμού (π.χ. ανασφαλής-αποφευκτικός- αγχώδηςή αποδιοργανωμένος) μάς δίνει τη δυνατότητα να εντοπίσουμε παρορμήσεις, φόβους και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές στις σχέσεις μας.

Η αλλαγή τύπου δεσμού δεν σημαίνει ότι θα σβήσουμε  το παρελθόν, αλλά ότι θα δημιουργήσουμε νέες εμπειρίες που θα μας  επαναεκπαιδεύσουν  και θα μάς επιτρέψουν να σχετιζόμαστε με ασφάλεια και ελευθερία.

---

Με πληροφορίες από: VeryWellMind, A Secure Base:John Bowlby