Πανελλήνιες: Χωρίς επίλογο

Το παραμύθι με τα ζώα του δάσους

«Διηγούμαι πάντα την ιστορία ενός σχολείου ζώων, μια συναρπαστική ιστορία που λένε οι παιδαγωγοί επί χρόνια. Πάντα γελάμε μ’ αυτή, αλλά ποτέ δεν κάνουμε τίποτε.
Ένας λαγός, ένα πουλί, ένα ψάρι, ένας σκίουρος, μια πάπια και διάφορα άλλα ζώα αποφάσισαν ν’ ανοίξουν ένα σχολείο. Κάθισαν όλοι κάτω να οργανώσουν το πρόγραμμα.
Ο λαγός επέμεινε ότι στο πρόγραμμα έπρεπε να συμπεριληφθεί το τρέξιμο.
Το πουλί επέμεινε για το πέταγμα.
Το ψάρι επέμεινε για το κολύμπι.
Ο σκίουρος επέμεινε για το κάθετο σκαρφάλωμα στα δέντρα.
Κι όλα τα άλλα ζώα ήθελαν να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα η ειδικότητά τους, κι έτσι έβαλαν τα πάντα και μετά έκαναν το ανεπανόρθωτο σφάλμα να επιμείνουν να παρακολουθήσουν όλα τα ζώα όλα τα μαθήματα.
Ο λαγός έτρεχε υπέροχα, κανείς δεν έτρεχε τόσο γρήγορα σαν το λαγό. Οι άλλοι όμως επέμειναν ότι ήταν απαραίτητο για τη διανοητική και συγκινησιακή πειθαρχία να μάθουν στο λαγό να πετάει. Επέμειναν λοιπόν να μάθει να πετάει και τον ανέβασαν σ’ ένα κλαδί και του είπαν: «Πέτα, λαγέ!» Το κακόμοιρο το ζωάκι πήδησε κι έσπασε το πόδι του και το κεφάλι του. Έπαθε ζημιά ο εγκέφαλός του και μετά ούτε να τρέξει καλά δεν μπορούσε. Έτσι αντί για Α στο τρέξιμο πήρε Γ. Πήρε κι ένα Δ στο πέταγμα για την καλή του προσπάθεια. Κι όλοι στην επιτροπή του προγράμματος ήταν ευχαριστημένοι.
Το ίδιο έγινε και με το πουλί — πέταγε σαν τον άνεμο εδώ κι εκεί, έκανε τούμπες και κόλπα κι έπαιρνε Α στο πέταγμα. Οι άλλοι όμως επέμειναν ότι έπρεπε να μάθει να σκάβει τρύπες σαν τυφλοπόντικας. Βέβαια το πουλί έσπασε τελικά τα φτερά του και το ράμφος του και πολλά άλλα και δεν μπορούσε πια ούτε να πετάει. Όλοι όμως ευχαριστήθηκαν που του έβαλαν ένα Γ στο πέταγμα, και ούτω καθεξής.
Και ξέρετε ποιος ήταν ο αριστούχος αυτού του σχολείου;
Ένα διανοητικά καθυστερημένο χέλι, γιατί μπορούσε να κάνει τα πάντα σχεδόν αρκετά καλά. Η κουκουβάγια αποσύρθηκε και τώρα ψηφίζει «όχι» σε όλα τα ψηφίσματα που έχουν να κάνουν με τα κονδύλια της παιδείας».

Από το βιβλίο του Λεό Μπουσκάλια «Να ζεις, να αγαπάς, και να μαθαίνεις».

___________________________________________________________________

Όταν η ολυμπιονίκης και πρώην παγκόσμια πρωταθλήτρια στον ακοντισμό Φατίμα Γουάιτμπρεντ ήταν τριών μηνών, εγκαταλείφθηκε από τη μητέρα της σε διαμέρισμα. Μεγάλωσε σε ιδρύματα, τη βίασαν στα έντεκά της και υιοθετήθηκε σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών.  

Με την πρώτη ματιά, ίσως να μη φαίνεται πως η Γουάιτμπρεντ έχει πολλά κοινά με την ακατάβλητη Ντέμπορα Τζέιμς, παρουσιάστρια podcast και συγγραφέα, που διαγνώστηκε με ανίατο καρκίνο του εντέρου σε ηλικία 35 ετών, κι έζησε άλλα πέντε χρόνια. Σε αυτό το διάστημα, έγραφε για την εμπειρία της, συγκέντρωσε χρήματα κι ενθάρρυνε χιλιάδες ανθρώπους να ζητήσουν έγκαιρα ιατρική βοήθεια. Αυτό που συνδέει τις δύο γυναίκες είναι η αντοχή, το σθένος και η κατανόηση της αξίας που έχει η επιμονή – κάτι πιο σημαντικό από το να περάσεις σ’ ένα διαγώνισμα στα μαθηματικά στα 18 σου.

Τόσο η Γουάιτμπρεντ, σε πρόσφατη συνέντευξή της στη Guardian, όσο και η Τζέιμς -στο Bowelbabe in Her Own Words, ένα ντοκιμαντέρ του BBC Two– προσωποποιούν τις δεξιότητες που αποτελούν εφόδια κάθε νέου ανθρώπου -ανεξάρτητα από το υπόβαθρο, την κοινωνική τάξη ή το εισόδημα του-, προκειμένου να πλοηγηθεί σε ένα μέλλον που είναι ήδη εδώ: βιομηχανίες που αλλάζουν με γρήγορους ρυθμούς και επαγγέλματα που βρίσκονται ακόμα στη σφαίρα της φαντασίας, τα οποία απαιτούν αντισυμβατικό τρόπο σκέψης, προσαρμοστικότητα και επινοητικότητα.

Έτσι, όταν όλοι οι μαθητές πρέπει να διδάσκονται όλα τα μαθήματα έως τα 18, ενώ παράλληλα το επάγγελμα του δασκάλου και του καθηγητή είναι σε κρίση παγκοσμίως, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα νοσεί.

Στις ΗΠΑ, επί δεκαετίες ερευνητές μελετούν εάν η εσωτερική δύναμη που λέει η Γουάιτμπρεντ πως απέκτησε ως παιδί, η αποφασιστικότητα να μην τα παρατάμε και η ικανότητα να αφηγούμαστε στον εαυτό μας μια θετική ιστορία παρά τις αντίξοες συνθήκες -κάτι που ανέδειξε η Τζέιμς-, αποτελούν δεξιότητες που μπορούμε να διδαχθούμε.

Για περισσότερα από 40 χρόνια, η Αμερικανίδα ψυχολόγος Αν Μάστεν διερευνά το ψυχικό σθένος, αυτό που η ίδια ορίζει ως «καθημερινή μαγεία». Με άλλα λόγια, την ικανότητα να ανακάμπτουμε έπειτα από δυσκολίες, αποτυχίες ή απογοητεύσεις. Σε μια 20ετή έρευνα με εφήβους, οι οποίοι είχαν περάσει ένα διάστημα σε ψυχιατρική κλινική, οι ερευνητές ταυτοποίησαν τρία εργαλεία που υποδεικνύουν σθένος και συμβάλλουν στο να προχωρήσει κάποιος στη ζωή.

Αυτά ήταν η αυτενέργεια (η πεποίθηση πως το άτομο μπορεί να επέμβει αποτελεσματικά στη δική του ζωή), η σχεσιακότητα (η ικανότητα να κάνουμε καλές σχέσεις) και ο αναστοχασμός (η προθυμία να βγάζουμε νόημα από τα συναισθήματα και τα κίνητρά μας και να δρούμε υπεύθυνα).

Η ικανότητά μας να ανακάμπτουμε δεν είναι αποτέλεσμα του να αγνοούμε τα βαθιά τραύματα που προκαλούνται από τη φτώχεια,την έλλειψη στέγης και την εγκατάλειψη. Αντιθέτως, εξαρτάται από ένα εκπαιδευτικό μοντέλο που, πρώτον, δεν βλάπτει, και δεύτερον, δίνει σε κάθε παιδί τις κοινωνικές και συναισθηματικές ικανότητες να καταφέρνει πολύ περισσότερα από απλώς να τα βγάζει πέρα.

Η θετική ψυχολογία, στην οποία πολλοί εντάσσουν το έργο της Μάστεν, αποτελεί αντικείμενο κριτικής ειδικά από τους υποστηρικτές του αλφαβητισμού, του αριθμητισμού, και της επιτυχίας στις εξετάσεις. Η θετική ψυχολογία ρίχνει το βάρος «στα δυνατά μας σημεία παρά στις αδυναμίες μας, χτίζοντας το καλό, αντί επιδιορθώνοντας το κακό». Όπως λέει ο Μάρτιν Σέλιγκμαν, πρωτοπόρος σε αυτόν τον τομέα, «η ψυχική υγεία είναι πολλά περισσότερα από την απουσία ψυχικής ασθένειας».

Ο χαρακτήρας, η ανθεκτικότητα και η αισιοδοξία -όχι η ασυναίσθητη, υπερβολική αυτοπεποίθηση- έχουν σημασία. Ωστόσο, παγκοσμίως, αφηγούμαστε ασταμάτητα στους νέους μια ιστορία γεμάτη απαισιοδοξία: ότι είναι νευρωτικοί, κακομαθημένοι, αγχώδεις, αποτυχημένοι, ανεπαρκείς.

Πώς ενθαρρύνουμε τα παιδιά να ανθίσουν; Κάποια σχολεία το έχουν καταφέρει, συνήθως δουλεύοντας ενάντια στο σύστημα. Η εκπαιδευτικός Κεν Ρόμπινσον διηγούνταν την ιστορία μιας μαθήτριας στο Κεντ στη δεκαετία του 1930, η οποία δημιουργούσε προβλήματα, δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί και θεωρείτο «χαμένη υπόθεση» με μαθησιακές δυσκολίες. Συμβούλεψαν τη μητέρα της να πάει το κορίτσι σε έναν ειδικό, ο οποίος της είπε: «Κυρία Λιν, η μικρή δεν είναι άρρωστη, είναι χορεύτρια. Πηγαίντε τη σε σχολή χορού».

Η Τζίλιαν Λιν έγινε χορεύτρια παγκοσμίου φήμης και χορογράφος. Όπως είπε στη Ρόμπινσον: «Μπήκα στην αίθουσα και ήταν υπέροχα… Τόσοι άνθρωποι σαν εμένα: άνθρωποι που δεν μπορούσαν να κάτσουν ακίνητοι, άνθρωποι που έπρεπε να κινούνται για να σκεφτούν».

Η πεποίθηση της Ρόμπινσον ήταν πως «οι άνθρωποι πετυχαίνουν το καλύτερο όταν βρίσκονται στο στοιχείο τους. Όταν ανακαλύπτουν πράγματα που μπορούν να κάνουν, βελτιώνονται σε όλους τους τομείς».

Πώς, λοιπόν, δημιουργούμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο κάθε παιδί θα βρίσκεται στο στοιχείο του, ανεξάρτητα από το πόσο καλά τα πάει στα μαθήματα του σχολείου;