Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστευτικών Πουλιών

Με το μήνυμα “Ολοι μαζί ας εργαστούμε για να προστατέψουμε τα μεταναστευτικά πουλιά από την παράνομη θανάτωση, σύλληψη και το παράνομο εμπόριο!”, γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστευτικών Πουλιών (10 Μαΐου) -μία ημέρα που θεσπίστηκε με πρωτοβουλία του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), με σκοπό να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει το κοινό σχετικά με την προστασία των αποδημητικών πουλιών και του περιβάλλοντός τους.

Της Τζένης Χαραλαμπίδου 

Migratory Bird Day

Για να μπορέσουν να επωφεληθούν οι μελλοντικές γενιές από τους φυσικούς πόρους, οι κυβερνήσεις θέσπισαν νόμους (σε εθνικό και διεθνές επίπεδο) για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας, προστατεύοντας τα άγρια ζώα, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστευτικών πουλιών, περιορίζοντας ή απαγορεύοντας την εκμετάλλευσή τους.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα, έχει υπάρξει διεθνής συντονισμός για την προστασία των μεταναστευτικών πουλιών. Τα μεταναστευτικά πουλιά ήταν κάποτε συνώνυμα με την αφθονία, και ο κόσμος τα έβλεπε ως δώρα που έρχονταν από τον ουρανό. Ιστορικά, οι άνθρωποι κυνηγούν τα άγρια ζώα για πολλούς λόγους -τροφή και άθληση- και στο παρελθόν, οι δραστηριότητες αυτές διεξάγονταν με τρόπο βιώσιμο. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, αυτό δεν ισχύει πια…

Εκατομμύρια πουλιά πεθαίνουν σε δίχτυα στη βόρεια ακτή της Αφρικής -και αυτό είναι ένα μόνο από τα πολλά παραδείγματα. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται και οι αριθμοί των πουλιών που πιάνονται έχουν ξεπεράσει κάθε μέτρο και η επιβίωση των ειδών που στοχεύονται, τα οποία έχουν να αντιμετωπίσουν πολλές άλλες πιέσεις όπως η απώλεια ή υποβάθμιση των βιοτόπων τους, είναι αμφίβολη. Σε πολλές χώρες, υπάρχει ισχυρή νομοθεσία και μηχανισμοί επιβολής της. Σε άλλες χώρες, οι νόμοι δεν τηρούνται και οι αρχές δεν έχουν τους πόρους ή τη θέληση για τη σωστή εφαρμογή τους. Αν θέλουμε να αποτρέψουμε την εξαφάνιση των άλλοτε κοινών μεταναστευτικών πουλιών, όπως το Φανέτο που ο πληθυσμός του μειώθηκε κατά 50% από το 1980, ή τα αγροτικά πουλιά που την ίδια περίοδο μειώθηκαν κατά 300 εκατομμύρια, θα πρέπει να ενημερωθεί ο κόσμος για το επείγον της απειλής του παράνομου κυνηγιού, σύλληψης και εμπορίου. Θα πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία και δεν μπορούμε να κάνουμε τα στραβά μάτια σε αυτούς που παραβιάζουν τον νόμο και θέτουν σε κίνδυνο την κοινή μας φυσική κληρονομιά.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για το παράνομο κυνήγι, σύλληψη και εμπόριο των πουλιών -λόγοι ύπαρξης, δραστηριότητες αναψυχής, οργανωμένο έγκλημα, παραδοσιακές πρακτικές και άλλοι πολλοί. Διαφέρουν από χώρα σε χώρα, από περιοχή σε περιοχή, σύμφωνα με το τι ορίζεται νόμιμο ή παράνομο. Σε μερικές χώρες, δεν υπάρχει κανένας νόμος, ενώ σε άλλες υπάρχουν νόμοι αλλά η επιβολή τους χρειάζεται βελτίωση. Οι παράνομες δραστηριότητες δεν επηρεάζουν μόνο τους πληθυσμούς των πουλιών αλλά βλάπτουν την κοινωνία γενικότερα, την ύπαρξη μας και τους φυσικούς πόρους. Οι τομείς της διατήρησης, της γεωργίας και του τουρισμού επηρεάζονται αρνητικά. Το νόμιμο κυνήγι επηρεάζεται και αυτό από τις δραστηριότητες αυτές: παρά τον ρόλο που έχουν οι κυνηγοί στη βιωσιμότητα των βιοτόπων, βλέπουν τη φήμη τους να διακινδυνεύεται από τη λαθροθηρία. Την ίδια στιγμή, κάπου αλλού στον κόσμο, αυτές οι παράνομες δραστηριότητες είναι κοινωνικά αποδεκτές και γι’ αυτό συνεχίζονται. Η επιβολή των νόμων, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, είναι το κλειδί για την προστασία των μεταναστευτικών πουλιών, όχι μόνο σε ένα μέρος αλλά σε όλο το μήκος της μεταναστευτικής τους διαδρομής.

Η συνεργασία και η ευαισθητοποίηση του κόσμου πρέπει να ενταθούν για να καταπολεμηθεί η παράνομη θανάτωση. Η Ομάδα Δράσης που δημιουργήθηκε από τη Γραμματεία του CMS αποτελεί μια πρώτη σαφής απάντηση για το πρόβλημα στην περιοχή της Μεσογείου. Απαιτούνται και άλλες δράσεις, και αυτό το κοινό πρόβλημα θα πρέπει να εμπλέξει και να φέρει κοντά διεθνείς οργανισμούς, κυβερνήσεις και την κοινωνία των πολιτών. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται από τη διεθνή κοινότητα ή τις κυβερνήσεις δε θα εφαρμοστούν επιτυχώς αν δεν υπάρχει εφαρμογή ή σεβασμός στην πράξη. Και εδώ έρχεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο η κοινωνία των πολιτών, σε τοπικό επίπεδο. Ας εργαστούμε όλοι μαζί για να προστατέψουμε τα μεταναστευτικά πουλιά από την παράνομη θανάτωση, σύλληψη και το παράνομο εμπόριο!

Έρευνα της BirdLife International για την παράνομη θανάτωση

Επιστήμονες του BirdLife International εκτιμούν ότι 20 περιοχές της Μεσογείου μπορεί να είναι υπεύθυνες για την παράνομη θανάτωση ή σύλληψη οκτώ εκατομμυρίων πουλιών κάθε χρόνο.

Σύμφωνα με τους ειδικούς (επιστημονική εργασία με τίτλο “Προκαταρκτική αποτίμηση της έκτασης και της κλίμακας της παράνομης θανάτωσης και σύλληψης πουλιών στη Μεσόγειο”, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Bird Conservation International), 25 εκατομμύρια άτομα περισσοτέρων από 450 ειδών σκοτώνονται παράνομα ή συλλαμβάνονται ζωντανά στην περιοχή της Μεσογείου κάθε χρόνο, κυρίως για τροφή (για να φαγωθούν ως λιχουδιές ή να πωληθούν), για άθληση ή για να μπουν σε κλουβιά ή να χρησιμοποιηθούν ως «κράχτες».

Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι 8 εκατομμύρια πουλιά συλλαμβάνονται ή σκοτώνονται σε μόλις 20 περιοχές. Δεδομένης της αβεβαιότητας για τους αριθμούς αυτούς λόγω της δυσκολίας τεκμηρίωσης των παράνομων δραστηριοτήτων, το σύνολο μπορεί να κυμαίνεται από πέντε έως 11 εκατομμύρια. Οι 20 αυτές περιοχές βρίσκονται σε μόλις τέσσερις χώρες: Κύπρο, Αίγυπτο, Λίβανο και Συρία. Περιλαμβάνουν την περιοχή της Αμμοχώστου στην Κύπρο, όπου κάθε χρόνο σκοτώνονται παράνομα ή συλλαμβάνονται 400.000-1.000.000 πουλιά, και η περιοχή της El Manzala στην Αίγυπτο, όπου σκοτώνονται παράνομα ή συλλαμβάνονται γύρω στα 300.000 -1,1 εκατομμύρια πουλιά κάθε χρόνο.

Οι χώρες με τους μεγαλύτερους αριθμούς πουλιών που σκοτώνονται παράνομα ή συλλαμβάνονται είναι η Ιταλία (3-8 εκατομμύρια πουλιά), η Αίγυπτος (300.000-11 εκατομμύρια) και η Συρία (3-5 εκατομμύρια), ενώ η πυκνότητα παράνομης θανάτωσης/σύλληψης ήταν υψηλότερη στη Μάλτα (18-667 πουλιά ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο), η Κύπρος (146-351 ανά τετράγωνο χιλιόμετρο) και ο Λίβανος (161-335 ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.). «Ήταν πολύ ανησυχητικό το γεγονός ότι παρά τη θετική επίδραση της νομοθεσίας της ΕΕ, οι μισές από τις 10 χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα παράνομης θανάτωσης είναι Κράτη Μέλη της ΕΕ. Αυτό δείχνει την ανάγκη για μεγαλύτερη προσπάθεια για τη διασφάλιση ότι η Οδηγία για τα Πτηνά της ΕΕ εφαρμόζεται πλήρως σε εθνικό επίπεδο» δηλώνει ο Willem Van den Bossche, Υπεύθυνος Διατήρησης των Μεταναστευτικών Διαδρόμων για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία του BirdLife Europe.

Στα πουλιά που επηρεάζονται από την παράνομη θανάτωση περιλαμβάνονται (ανάμεσα σε πολλά άλλα):

• ο Μαυροσκούφης (1,2-2,4 εκατομμύρια πουλιά κάθε χρόνο),
• το Ευρωπαϊκό Τρυγόνι (300.000-900.000 πουλιά κάθε χρόνο) και
• η Τσίχλα (700.000-1,8 εκατομμύρια πουλιά κάθε χρόνο).

Τα δεδομένα συλλέχθηκαν από του εταίρους του BirdLife σε όλη την περιοχή με τη χρήση πλήθους πηγών, συμπεριλαμβανομένων των στοιχείων στοχευμένης παρακολούθησης, τα αρχεία της αστυνομίας, δημοσιεύσεις, αναφορές και απόψεις ειδικών. Σε πολλές περιπτώσεις, έγινε εξαγωγή των αριθμών από δεδομένα ή εκτιμήσεις του αριθμού των διχτυών, των περιστατικών θήρευσης, των πουλιών που περιθάλπτονται σε κέντρα περίθαλψης και των παράνομων “ξόβεργων” που χρησιμοποιούνται για την παγίδευση πουλιών.

«Η παράνομη θανάτωση αποτελεί ένα περίπλοκο πρόβλημα διατήρησης και κάθε χώρα έχει διαφορετικές μεθόδους θανάτωσης, κίνητρα και είδη που βάζει στο στόχαστρο», εξηγεί η Δρ. Vicky Jones, συνεργάτης στη συγγραφή της εργασίας και Προϊστάμενη του τμήματος Μεταναστευτικών Διαδρόμων του BirdLife International. «Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος απαιτεί δράση σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, με τη συμμετοχή υπηρεσιών επιβολής του νόμου, του δικαστικού κλάδου, των κυνηγετικών συλλόγων, των κυβερνητικών υπηρεσιών, των μη-κυβερνητικών οργανώσεων και των οργάνων διεθνής πολιτικής».

Πρόσφατα, σχεδιάστηκαν εθνικά σχέδια δράσης για την αντιμετώπιση της παράνομης θανάτωσης από πλήθος εμπλεκόμενων φορέων στην Αίγυπτο, τη Λιβύη και την Κύπρο, με στόχο την ενδυνάμωση της νομοθεσίας και της τήρησής της, τη βελτίωση της παρακολούθησης και την υποστήριξη των προσπαθειών για τη λήψη δράσεων για κάθε είδος ξεχωριστά.