Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023: Απονέμεται στον Νορβηγό συγγραφέα Γιον Φόσε

Το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2023 απονέμεται στον Νορβηγό συγγραφέα Jon Fosse (Γιον Φόσε) «για τα καινοτόμα θεατρικά έργα και την πεζογραφία του που δίνουν φωνή στο ανείπωτο».

BREAKING NEWS
The 2023 #NobelPrize in Literature is awarded to the Norwegian author Jon Fosse “for his innovative plays and prose which give voice to the unsayable.” pic.twitter.com/dhJgGUawMl

— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 5, 2023

Ο Jon Fosse γράφει μυθιστορήματα σε ένα ύφος που έχει γίνει γνωστό ως «μινιμαλισμός του Fosse».

Αυτό φαίνεται στο δεύτερο μυθιστόρημά του “Stengd gitar” (1985), όπου ο Fosse μας παρουσιάζει μια οδυνηρή παραλλαγή ενός από τα κύρια θέματά του, την κρίσιμη στιγμή της αναποφασιστικότητας. Μια νεαρή μητέρα φεύγει από το διαμέρισμά της για να πετάξει τα σκουπίδια στον αγωγό, αλλά κλειδώνεται έξω, με το μωρό της ακόμα μέσα. Θέλει να πάει να ζητήσει βοήθεια, δεν μπορεί να το κάνει αφού δεν μπορεί να εγκαταλείψει το παιδί της. Ενώ βρίσκεται, με καφκικούς όρους, «ενώπιον του νόμου», η διαφορά είναι σαφής: ο Fosse παρουσιάζει καθημερινές καταστάσεις που είναι άμεσα αναγνωρίσιμες από τη δική μας ζωή.

Ο αποδέκτης του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023 γεννήθηκε το 1959 στο Haugesund στη δυτική ακτή της Νορβηγίας. Το τεράστιο έργο του, γραμμένο στα νεονορβηγικά (νινόρσκ) και καλύπτοντας ποικίλα είδη, αποτελείται από πληθώρα θεατρικών έργων, μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων, παιδικών βιβλίων και μεταφράσεων. Σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία και δίδαξε στην Ακαδημία Δημιουργικής Γραφής στο Hordaland. Ενώ σήμερα είναι ένας από τους πιο πολυπαιγμένους θεατρικούς συγγραφείς στον κόσμο, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο και για την πεζογραφία του. Το πρώτο του μυθιστόρημά «Raudt, svart» το 1983, («Κόκκινο, μαύρο») τόσο επαναστατικό όσο και συναισθηματικά ωμό, θίγει το θέμα της αυτοκτονίας και, από πολλές απόψεις, δίνει τον τόνο για το μετέπειτα έργο του.

Ακολούθησαν πληθώρα άλλων μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων και παιδικών βιβλίων. Το 1994 έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο «Και δε θα χωρίσουμε ποτέ», που ανέβηκε στην Εθνική Σκηνή του Bergen. Ακολούθησαν τα: «Κάποιος θα έρθει», «Το παιδί», «Το όνομα», για το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο ‘Ιψεν, «Η νύχτα τραγουδά τα τραγούδια της», «Όνειρο φθινοπώρου», «Μια μέρα καλοκαιριού», «Παραλλαγές θανάτου», «Χειμώνας», «Τόσο όμορφα», «Κορίτσι στον καναπέ» και πολλά άλλα. Τον Αύγουστο του 2000 του απονεμήθηκε το Θεατρικό Βραβείο του Βορρά και τον Δεκέμβριο του 2003 χρίστηκε Ιππότης της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής. Το μινιμαλιστικό και υπερ-νατουραλιστικό ύφος του Φόσσε ανανέωσε ριζοσπαστικά το τοπίο της Νορβηγικής δραματουργίας.

Το magnum opus του Fosse σε πεζογραφία, παραμένει η όψιμη επταλογία (Septology) που ολοκλήρωσε το 2021: Det andre namnet (Το άλλο όνομα, 2020), Eg er ein annan (Εγώ είμαι ένας άλλος, 2020) και Eit nytt namn (Ένα νέο όνομα, 2021). Το μυθιστόρημα που εκτείνεται σε 1250 σελίδες, είναι γραμμένο με τη μορφή μονολόγου, στον οποίο ένας ηλικιωμένος καλλιτέχνης μιλάει στον εαυτό του ως άλλο πρόσωπο. Το έργο εξελίσσεται φαινομενικά ατελείωτα και χωρίς διαλείμματα προτάσεων, αλλά τυπικά συγκρατείται από επαναλήψεις, επαναλαμβανόμενα θέματα και ένα σταθερό χρονικό διάστημα επτά ημερών. Κάθε ένα από τα μέρη του ξεκινά με την ίδια φράση και καταλήγει με την ίδια προσευχή προς τον Θεό.

Θυμίζουμε πως το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2022 είχε απονεμηθεί στη Γαλλίδα συγγραφέα Annie Ernaux «για το θάρρος και την κλινική οξύτητα με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, τις αποξενώσεις και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης».

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας στην Ιστορία

• Από το 1901 έχουν απονεμηθεί 115 βραβεία Νόμπελ Λογοτεχνίας.
• Τα Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι η μοναδική κατηγορία των βραβείων Νόμπελ, που περιλαμβάνει και δύο Έλληνες ανάμεσα στους βραβευθέντες.
• Το βραβείο Νόμπελ στη Λογοτεχνία μοιράστηκαν δύο άτομα μόνο σε τέσσερις περιπτώσεις: το 1904, το 1917, το 1966 και το 1974, ενώ ποτέ δεν έχει απονεμηθεί σε τρία άτομα, κάτι που είναι σύνηθες στις άλλες κατηγορίες των βραβείων Νόμπελ.
• 17 γυναίκες έχουν βραβευτεί με το βραβείο λογοτεχνίας μέχρι σήμερα, με πρώτη την Σουηδή συγγραφέα Selma Lagerlöf (1858-1940) το 1909.
• 41 ετών ήταν η ηλικία του νεότερου βραβευμένου με το βραβείο λογοτεχνίας, του Rudyard Kipling, γνωστού για το «Βιβλίο της ζούγκλας».
• Η γηραιότερη βραβευθείσα ήταν η Doris Lessing, η οποία ήταν 88 ετών όταν της απονεμήθηκε το Βραβείο το 2007.
• Πολλοί πιστεύουν ότι ο Ουίνστον Τσόρτσιλ βραβεύθηκε με Νόμπελ Ειρήνης, αλλά στην πραγματικότητα του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ 1953 στη Λογοτεχνία. Μεταξύ 1945 και 1953, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ ήταν 21 φορές υποψήφιος για το Βραβείο Λογοτεχνίας και δύο για το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
• Υπήρξαν και δύο περιπτώσεις που οι βραβευθέντες αρνήθηκαν να παραλάβουν το βραβείο τους: Ο Boris Pasternak, «αποδέχθηκε αρχικά, αργότερα εξαναγκάστηκε από τις αρχές της χώρας του (Σοβιετική Ένωση) να αρνηθεί» το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1958. Το 1964, ο Jean Paul Sartre απέρριψε το βραβείο παραμένοντας πιστός στην απόρριψη κάθε επίσημης τιμής.

Διαβάστε ακόμα:

• Annie Ernaux: Όσα μας είπε η βραβευμένη με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2022 στο Φεστιβάλ της Ρώμης
• Η συγκινητική επιστολή του Αλμπέρ Καμύ στον δάσκαλό του, αφού κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας
• Οι δύο Έλληνες Νομπελίστες: Γιώργος Σεφέρης και Οδυσσέας Ελύτης
• Γουίλιαμ Φώκνερ: 123 χρόνια από τη γέννηση του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας συγγραφέα