Ο Σαρλ Λουί ντε Σεκοντά (Charles-Louis de Secondat), βαρόνος του Μοντεσκιέ, ήταν μέλος της γενιάς των φιλελεύθερων φιλοσόφων που καθόρισε την επαναστατική εποχή. Όπως πολλοί από τους συγχρόνους του, δεν θα ζούσε για να δει τους καρπούς της φιλοσοφικής του εργασίας. Παρόλα αυτά, η πένα του άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία και οι απλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονταν την πολιτική, γεγονός που εκδηλώθηκε σε μια σειρά επαναστάσεων, απελευθερώνοντας τους ανθρώπους από τα δεσμά των καταπιεστικών μοναρχιών.
Κατά τη διαμόρφωση των νέων κυβερνήσεων, έπρεπε να έχει ληφθεί μεγάλη μέριμνα για την επισφαλή ισορροπία δυνάμεων, ώστε να διασφαλιστεί η αποφυγή της διαφθοράς. Ποιος ήταν λοιπόν ο Μοντεσκιέ και ποια ήταν η συμβολή του σε μια τόσο ταραχώδη και ευμετάβλητη εποχή της ανθρώπινης ιστορίας;
Τα πρώτα χρόνια του Μοντεσκιέ
Ο Μοντεσκιέ γεννήθηκε στο Μπορντό της Γαλλίας, στις 18 Ιανουαρίου 1689, από πλούσια οικογένεια, με μητρικές διασυνδέσεις με τη βαρονία. Ο στρατιώτης πατέρας του είχε επίσης ευγενή καταγωγή. Παρόλα αυτά, ο μικρός Σαρλ-Λουί τέθηκε υπό τη φροντίδα μιας φτωχής οικογένειας κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας.
Η μητέρα του πέθανε όταν ήταν 7 ετών και σε ηλικία 11 ετών στάλθηκε στο Ορατόριο Collège de Juilly κοντά στο Παρίσι για να σπουδάσει λογοτεχνία, επιστήμες και άλλες αρχές κλασικής εκπαίδευσης. Στη συνέχεια σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο του Μπορντό και μετά την αποφοίτησή του άρχισε να εργάζεται στο Παρίσι.
Τα επόμενα τέσσερα χρόνια έφεραν μια γρήγορη διαδοχή αλλαγών: Επέστρεψε στο Μπορντό το 1713, όταν πέθανε ο πατέρας του. Το 1714 έγινε σύμβουλος στο κοινοβούλιο του Μπορντό. Το 1715 παντρεύτηκε τη Ζαν ντε Λαρτιγκέ (η οποία είχε μεγάλη προίκα). Και το 1716 πέθανε ο θείος του, αφήνοντάς του κτήματα και τίτλους, όπως αυτόν του βαρόνου της Μπρεντ και του Μοντεσκιέ.
Ως βαρόνος, έγινε αντιπρόεδρος του Κοινοβουλίου του Μπορντό. Κοινωνικά και οικονομικά ασφαλής πλέον, αφοσιώθηκε στα πάθη του, όπως το ρωμαϊκό δίκαιο, η ιστορία, η βιολογία, η γεωγραφία και η φυσική.
Φήμη ως πολιτικός στοχαστής
Ο Γάλλος στοχαστής γνώρισε από νωρίς επιτυχία ως συγγραφέας. Το 1721 δημοσίευσε ένα σατιρικό έργο που ασκούσε καυστική κριτική στη σύγχρονη γαλλική κοινωνία μέσα από τα μάτια των εθνοτικών ξένων επισκεπτών. Το έργο, με τίτλο Περσικές Επιστολές, του χάρισε άμεση φήμη.
Μέχρι το 1728, ο Μοντεσκιέ ταξίδευε σε όλη την Ευρώπη, μελετώντας και γράφοντας. Του άρεσε να παρατηρεί διάφορους πολιτισμούς, έθιμα, νόμους και πρακτικές σε όλη την ήπειρο και να γράφει γι’ αυτά. Τα κείμενά του σύντομα χαρακτηρίστηκαν ως μερικά από τα πιο βαθυστόχαστα έργα πολιτικής φιλοσοφίας της εποχής. Αν και πολλά από τα έργα του θα λογοκρίνονταν, ακόμη και θα απαγορεύονταν στην πατρίδα του, θα εβρισκαν τεράστια απήχηση στην άλλη πλευρά του ωκεανού, στις βρετανικές αποικίες της Αμερικής.
Η οικογένεια του Μοντεσκιέ ήταν Ουγενότοι από καταγωγή – Γάλλοι προτεσταντικής πίστης. Οι Ουγενότοι διώκονταν έντονα από το γαλλικό κράτος – το οποίο ήταν ένθερμα καθολικό – και πολλοί εγκατέλειψαν την Ευρώπη για τον Νέο Κόσμο με την πάροδο του χρόνου λόγω των διώξεων και της θρησκευτικής βίας.
Η ιδεολογία
Αν και ο Μοντεσκιέ θα πέθαινε είκοσι χρόνια προτού ο ίδιος και μια γενιά στοχαστών κατακτήσουν καταιγιστικά τον κόσμο με μερικές επαναστάσεις, έχαιρε εξαιρετικά μεγάλης εκτίμησης από τους Ιδρυτές Πατέρες των Ηνωμένων Πολιτειών.
Όταν η φιλελεύθερη ιδεολογία σάρωσε τη γενιά των επαναστατών, τα παράπονά τους τροφοδοτήθηκαν από την προηγούμενη γενιά του πολιτικού διαφωτισμού. Οι φωτισμένοι δεσπότες άδειασαν την προηγούμενη γενιά επεκτείνοντας την κυβερνητική και την κεντρική εξουσία και αναλαμβάνοντας ρόλο σε κάθε πτυχή της κοινωνίας υπό το πρόσχημα της καλοπροαίρετης διαχείρισής της. Η πραγματικότητα ήταν η καταπίεση και η παρέμβαση εκ μέρους αυτών των υπερμεγεθών (και ακριβών) κυβερνήσεων – οι φόροι αυξήθηκαν και οι κεντρικές αρχές ασκούσαν υπερβολική εξουσία.
Ο Μοντεσκιέ είχε μανία με την κατηγοριοποίηση, κατά τον αριστοτελικό τρόπο. Βέβαια, ο Αριστοτέλης ξεκίνησε την κατηγοριοποίησή του αυστηρά ανθρωπολογικά, αν και κατέληγε στην πολιτική καθώς εμβάθυνε περισσότερο στα επιχειρήματά του. Οι σύγχρονοι στοχαστές, όπως ο Μοντεσκιέ και ο Ιμμάνουελ Καντ, γοητεύτηκαν από τον αρχαίο ελληνικό νου και συνέχισαν αυτή την τάση αυστηρά πολιτικά.
Η πιο σημαντική κατηγοριοποίηση που έκανε ο Μοντεσκιέ ήταν η περιγραφή της διάκρισης των εξουσιών στο πλαίσιο της κυβέρνησης. Το κυριότερο, σημείωσε τον διαχωρισμό της εξουσίας μεταξύ του ηγεμόνα και της διοίκησής του- η διοίκηση στη συνέχεια υποδιαιρέθηκε στους τρεις κλάδους της κυβέρνησης, όπως τους γνωρίζουμε σήμερα: νομοθετικό, εκτελεστικό και δικαστικό.
Το αριστούργημά του, «Το Πνεύμα των Νόμων», που δημοσιεύθηκε το 1748, είχε τεράστια επιρροή στον τρόπο λειτουργίας των κυβερνήσεων. Αν και η Καθολική Εκκλησία το έβαλε στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων της, το έργο επηρέασε τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Declaration des Droits de l’Homme et du Citoyen) της Γαλλίας και το Σύνταγμα των ΗΠΑ. Ως απάντηση στην κριτική, ο Μοντεσκιέ δημοσίευσε αργότερα το έργο του «Υπεράσπιση του Πνεύματος των Νόμων» (Défense de L’Esprit des Lois) το 1750.
Ο θάνατος και η κληρονομιά του Μοντεσκιέ
Ο Μοντεσκιέ πέθανε από πυρετό στο Παρίσι στις 10 Φεβρουαρίου 1755. Αν και είχε αποκτήσει δύο κόρες και έναν γιο με τη σύζυγό του, ήταν απόλυτα αφοσιωμένος στο έργο του. Θεωρούνταν ευγενικός και γενναιόδωρος και είχε έναν ευρύ και διεθνή κύκλο θαυμαστών, από τον Σκωτσέζο φιλόσοφο Ντέιβιντ Χιουμ μέχρι τον Χέγκελ και τον μελλοντικό Αμερικανό πρόεδρο Τζέιμς Μάντισον.
Όμως η δημοκρατική αντίληψη του Μοντεσκιέ εξακολουθούσε να αποτελεί εν μέρει αντανάκλαση της εποχής του. Στις Περσικές Επιστολές έγραφε «στις δημοκρατίες οι γυναίκες είναι ελεύθερες από τους νόμους και αιχμάλωτες από τα ήθη» (libres par les lois, et captivées par les mœurs). Πίστευε ότι οι γυναίκες ήταν υποτίθεται ακατάλληλες ως επικεφαλής του σπιτιού, ενώ ήταν κατάλληλες για να κυβερνήσουν, όπως γράφτηκε στο Πνεύμα των Νόμων: «Είναι ενάντια στη λογική και ενάντια στη φύση οι γυναίκες να είναι ερωμένες στο σπίτι… αλλά όχι να κυβερνούν μια αυτοκρατορία. Στην πρώτη περίπτωση, η αδύναμη κατάστασή τους δεν τους επιτρέπει να είναι κυρίαρχες- στη δεύτερη, η ίδια η αδυναμία τους δίνει περισσότερη ευγένεια και μετριοπάθεια, που, αντί για τις σκληρές και άγριες αρετές, μπορούν να δημιουργήσουν ένα καλό περιβάλλον». Πάντως, ο ίδιος άφηνε τη σύζυγό του υπεύθυνη για το νοικοκυριό τους κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του.
Πηγές: TheCollector.com, Biography, University of Kent,
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος