#me_enoxleis από το Genderhood: Κάποιες φορές το Όχι λέγεται με το σώμα και όχι με το στόμα

Τα τελευταία δύο χρόνια η ομάδα του Genderhood υλοποίησε εκπαιδεύσεις βιωματικής μάθησης για τη συναίνεση σε 575 μαθήτριες και μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου. Λαμβάνοντας πολλαπλά ερεθίσματα, ανακάλυψε ότι τα βιώματα είναι κοινά τόσο στην προεφηβεία όσο και στη νεαρή ηλικία. Σε κύκλους ενδυνάμωσης εφήβων που πραγματοποιεί αυτή την περίοδο παρατηρεί πως μεγάλο ποσοστό δεν γνωρίζει ποιες συμπεριφορές θεωρούνται παραβιαστικές, ούτε τι μπορεί να κάνει για να προστατευτεί.

Έτσι, μέσα από την καμπάνια #me_enoxleis το Genderhood κλείνει το μάτι στα νέα άτομα επιδιώκοντας να τα εξοικειώσει με τη συναίνεση και τα υγιή όρια στις διαπροσωπικές σχέσεις. Παράλληλα, επιδιώκει να διαμορφώσει μια κουλτούρα μακριά από το victim blaming και να ενδυναμώσει τις θηλυκότητες.

Γιατί είναι αναγκαία η συναίνεση;

Η κουλτούρα της συναίνεσης ανοίγει έναν δρόμο για την εξάλειψη παραβιαστικών και κακοποιητικών συμπεριφορών. Βοηθάει στην αυτενέργεια και την ελεύθερη έκφραση του ατόμου, ενώ παράλληλα πλαισιώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις (ερωτικές ή μή) με σεβασμό, ενσυναίσθηση και ενεργητική ακρόαση. Όλα τα παραπάνω σταδιακά οδηγούν σε μία κοινωνία ισότητας.

Κοινωνική ανάγκη

Για το 2022 ο Δείκτης Ισότητας των Φύλων που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), βαθμολόγησε την Ελλάδα με 53,4 στα 100, τοποθετώντας τη χώρα, για μία ακόμη χρονιά, στην τελευταία θέση της κατάταξης για πλήρη ισότητα μεταξύ των δύο φύλων.

Την ίδια στιγμή που η σεξουαλική κακοποίηση αυξάνεται (ΕΛΑΣ 2020 και 2021), το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής παραμένει μη υποχρεωτικό στα δημόσια σχολεία. Μάλιστα η εμπειρία της εκπαιδευτικής ομάδας του Genderhood σε σχολεία της Ελλάδας, δείχνει ότι μόνο περιορισμένος αριθμός εκπαιδευτικών είναι εξοικειωμένος με θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Τα παραπάνω δεδομένα κάνουν έντονη την ανάγκη για δράση.

Δεν είμαστε μύγες, αλλά γιατί δεν καταλαβαίνουμε;

Η Λαμπρινή Γεωργίου, Υπεύθυνη Έμφυλης Ισότητας & Ενσωμάτωσης Genderhood, μας μίλησε για την καμπάνια, τη συναίνεση που δεν είναι μόνο λεκτική, το γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να λέμε όχι, τις συνειδητοποιήσεις των εφήβων μέσα από τα εργαστήρια και τις δράσεις του Genderhood.

Συνέντευξη στη Δάφνη Σκαλιώνη

«Δεν είσαι μύγα», αλλά ακόμα και η μύγα που πρωταγωνιστεί στη σειρά των stop motion animation βίντεο που δημιουργήσατε για την καμπάνια #me_enoxleis, μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει συναίνεση. Πώς προέκυψε η ιδέα;

Η ιδέα προέκυψε έπειτα από πολύωρες συζητήσεις με τη συνεργάτιδά μας, βιντεογράφο Ηλέκτρα Ποϊράζογλου (in a bag), η οποία βρίσκεται πίσω από τη δημιουργία των βίντεο, αλλά και των χαρακτήρων από πλαστελίνη. Θέλαμε ένα σύμβολο ευρέως αποδεκτής ενοχλητικής συμπεριφοράς για να το μεταφέρουμε σε μία δυαδική σχέση. Έτσι προέκυψε η ιδέα της μύγας. Ως μία μεταφορά για όλες αυτές τις παρενοχλητικές και παραβιαστικές συμπεριφορές που βιώνουμε ή είναι πιθανό να βιώσουμε στην καθημερινότητά μας. Φυσικά δεν στοχοποιούμε τη μύγα ως ζώο, μιας και η αναπαραγωγή σπισιστικού λόγου δεν είναι σε καμία περίπτωση η πρόθεσή μας.

«Κάποιες φορές το Όχι λέγεται με το σώμα και όχι με το στόμα», λέει ένα από τα μηνύματα της καμπάνιας. Θα μπορούσες να μας πεις περισσότερα;

Η σκέψη πως η συναίνεση είναι μόνο λεκτική θα λέγαμε ότι είναι μάλλον αφελής. Τι γίνεται αν φοβάμαι να πω Όχι; Αν λέω Ναι γιατί δέχομαι εκφοβισμό ή εξαναγκασμό ή γιατί μπορεί ένα Όχι να φέρει αρνητικές συνέπειες; Το σώμα μιλά και είναι πολύ σημαντικό να βλέπουμε, να ακούμε και να αναγνωρίζουμε τα σημάδια που δίνει. Μπορεί να ακούω ένα Ναι και απέναντι μου να βλέπω ένα σώμα που τρέμει, αποστρέφει το βλέμμα, είναι εσωστρεφές. Χρειάζεται να βεβαιωθώ πως όταν ακούω ένα Ναι είναι ενθουσιώδες και λεκτικά και σωματικά.

Γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να λέμε Όχι;

Μμμ… Αν μιλάμε για το όχι σε πράξεις που αφορούν το σώμα μας, θα έλεγα ότι η δυσκολία ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία. Πόσες φορές όταν ήμασταν παιδιά η άποψή μας ή η γνώμη μας είχε βαρύτητα; Σε πόσα οικογενειακά τραπέζια πήγαμε χωρίς τη θέλησή μας; Πόσες αγκαλιές ή φιλιά δεχτήκαμε χωρίς να το είχαμε ζητήσει; Αν συστηματικά, λοιπόν, από μικρά παιδιά έχουμε εκπαιδευτεί στο ότι τα όριά μας δεν έχουν σημασία ή ότι το σώμα μας δεν μας ανήκει ακριβώς, τότε είναι πολύ λογικό να μας δυσκολεύει το Όχι.

Στα εργαστήρια μας με έφηβο πληθυσμό, που η ανάγκη για ανήκειν κυριαρχεί, διαπιστώσαμε πως υπάρχει μεγάλη ανησυχία ότι το Όχι θα φέρει σύγκρουση και απόρριψη από την ομάδα συνομηλίκων.

Ένας άλλος λόγος για τον οποίο τείνουμε να ανησυχούμε για το Όχι είναι επειδή δεν θέλουμε να απογοητεύσουμε τους άλλους ανθρώπους, ή να πληγώσουμε τα συναισθήματά τους. Επίσης, στην πατριαρχικά δομημένη ελληνική κοινωνία οι γυναίκες ανατρέφονται έτσι ώστε να είναι καλές και υπάκουες και στην προσπάθειά τους να ευχαριστήσουν τους άλλους, τείνουν να αφαιρούν τη λέξη Όχι από το λεξιλόγιό τους.

Η εκπαίδευση στη συναίνεση είναι μία δεξιότητα ζωής που μεγάλο της κομμάτι αφορά και την αυτοφροντίδα μιας και μας ενδυναμώνει να δίνουμε χώρο στην ανάγκη μας, να κοινοποιούμε τα θέλω μας και να υπερασπιζόμαστε τα όριά μας εκφράζοντας σε κάθε συνθήκη αυτό ακριβώς που νιώθουμε.

Ποιο θα ήταν για εσάς το ιδανικό κοινό στο οποίο θα θέλατε να φτάσει το μήνυμα της καμπάνιας; Ο στόχος είναι περισσότερο η ενδυνάμωση των θηλυκοτήτων στο να μάθουν να λένε «Με ενοχλείς», ή η κατανόηση από όσους συνήθως «ενοχλούν», πως υπάρχει κι άλλος τρόπος προσέγγισης, με μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας;

Και τα δύο! Απευθυνόμαστε σε εσένα που “ενοχλείς” με μη συναινετικές συμπεριφορές ευελπιστώντας να τις αλλάξεις αλλά και σε εσένα που “ενοχλείσαι” λέγοντας σου πως δεν είναι οκ να δέχεσαι τέτοιες συμπεριφορές, δεν τις έχεις προκαλέσει εσύ και σίγουρα δεν είσαι μόνη, μόνο, μόνος σου.

Στην επικαιρότητα και τον δημόσιο λόγο παρατηρούμε ότι σε περιστατικά παρενόχλησης η βαρύτητα πέφτει σχεδόν πάντα στο “θύμα”: τι έπρεπε να είχε προσέξει, πώς να προστατευτεί καλύτερα την επόμενη φορά, τι έκανε λάθος.

Εμείς στο Genderhood, πολύ συνειδητά, δεν θέλουμε να μιλήσουμε για μία ακόμη φορά στο άτομο που βίωσε την παραβίαση, αλλά να ρίξουμε το φως στο άτομο που κάνει την ίδια την πράξη, σε μια προσπάθεια να βάλουμε ένα τέλος στο victim blaming.

Θα με ενδιέφερε πολύ να μάθω πώς αντιδρούν συνήθως τα έφηβα αγόρια όταν μαθαίνουν περισσότερα για τη συναίνεση. Αντιλαμβάνονται πως ίσως έχουν περάσει άθελά τους κάποια όρια στο παρελθόν;

Είναι και για εμάς πολύ ενδιαφέρον αυτό, γιατί τα αγόρια συνήθως δεν εκφράζονται πολύ σε αυτά τα workshops ή φέρουν συχνά πολύ μεγάλη αντίσταση. Αυτή τη στιγμή τα περισσότερα προνόμια κοινωνικά τα έχει ο δυτικός λευκός cis straight αντρας. Έτσι, τα αγόρια πολλές φορές συμβαίνει να μην έχουν καν σκεφτεί πόσο κανονικοποιημένες τους είναι παρενοχλητικές συμπεριφορές, μιας και σπάνια είναι αποδέκτες αυτών. Και σίγουρα δεν τους είναι και εύκολο να το ακούνε αυτό από θηλυκότητες. Υπάρχει αντίσταση, αλλά έχουμε πάρει αρκετές φορές σχόλια όπως “Δεν το ήξερα αυτό και δεν θα ήθελα να το ξανακάνω”. Τέτοια σχόλια μας δίνουν δύναμη, αισιοδοξία και ελπίδα να συνεχίζουμε.

Θα μας πεις λίγα λόγια για το Genderhood, πώς γεννήθηκε και ποιες είναι οι κύριες δράσεις του; Πώς μπορεί κανείς να συμμετέχει;

Το Genderhood γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2017 και τα τελευταία χρόνια εδρεύει στην Αθήνα. Είναι η πρώτη οργάνωση στην Ελλάδα που ειδικεύεται στην καταπολέμηση έμφυλων στερεοτύπων σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Στόχος μας είναι να δώσουμε στα παιδιά εκείνα τα εργαλεία που θα θέλαμε να είχαμε εμείς μεγαλώνοντας.

Οι κύριες δράσεις μας είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση προγραμμάτων μη τυπικής εκπαίδευσης για την έμφυλη ισότητα.

Με βάση μας την Αθήνα ταξιδεύουμε και υλοποιούμε δράσεις σε όλη την Ελλάδα. Τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα έχουν λάβει έγκριση από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και μπορούν να υλοποιηθούν εντός σχολικών ωρών. Συνήθως έρχονται σε επαφή μαζί μας εκπαιδευτικοί που ενδιαφέρονται για τη δημιουργία μιας κοινωνίας ισότητας. Επίσης, μας προσεγγίζουν γονείς από συλλόγους γονέων και κηδεμόνων. Είναι μέρος της αποστολής μας να μπαίνουμε σε σχολεία και θα χαρούμε να μας καλέσουν και σε περιοχές που δεν έχουμε πάει ακόμη. Τα ενδιαφερόμενα άτομα μπορούν να μας στείλουν σχετικό μήνυμα στο info@genderhood.org.

Πες κι εσύ #me_enoxleis 

«Η καμπάνια #me_enoxleis δεν είναι ένα hashtag σαν όλα τα άλλα. Το # είναι το σύμβολο που έχει κάθε άτομο να φωνάξει στον κακοποιητή του STOP. Είναι η δύναμη που θα θέλαμε να είχαμε μάθει να ασκούμε από μικρή ηλικία. Και αυτό περιμένουμε να κάνουν τα άτομα με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή στις δράσεις μας και στα social media», μας λέει η Υπεύθυνη Διαχείρισης & Ανάπτυξης του Genderhood, Σοφία Κωνσταντοπούλου.

Η καμπάνια τρέχει σε όλα τα social media του @Genderhood τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2023. Αναζήτησέ την στο Instagram, το Facebook και το Tik Tok.