Κλειθροφοβία: Ο φόβος του εγκλωβισμού

Η κλειθροφοβία είναι μια ειδική φοβία που αφορά τον φόβο του εγκλωβισμού. Η ρίζα αυτής της φοβίας προέρχεται από την ελληνική λέξη κλείθρο (<αρχ. κλεῖθρον < κλείω), που σήμερα σημαίνει κλειδαριά.

Υπάρχουν διάφορα γεγονότα που μπορεί να πυροδοτήσουν την κλειθροφοβία, όπως ο εγκλεισμός σε ένα μπάνιο ή άλλο μικρό δωμάτιο. Η πάθηση μπορεί να επηρεάσει τόσο τα παιδιά όσο και τους ενήλικες και μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από ενοχλητικά και ανησυχητικά συμπτώματα.

Τα συμπτώματα της Κλειθροφοβίας

Τα συμπτώματα της κλειθροφοβίας είναι παρόμοια με εκείνα άλλων ειδικών φοβιών (φόβου συγκεκριμένων αντικειμένων ή καταστάσεων).

Τα συνήθη συμπτώματα της κλειθροφοβίας είναι τα ακόλουθα:

• Πόνος στο στήθος
• Ρίγη
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Ζάλη
• Φόβος απώλειας ελέγχου
• Ναυτία
• Ταχυπαλμία
• Τρέμουλο
• Ιδρώτας

Εάν έχετε αυτόν τον φόβο, μπορεί να βιώνετε κρίση πανικού όταν νιώθετε παγιδευμένοι. Το κλάμα, οι κραυγές, το σωματικό ξέσπασμα, το πάγωμα ή η προσπάθεια διαφυγής είναι κάποιοι από τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιδράσει κανείς όταν βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση.

Αν δεν μπορείτε να φύγετε από εκεί, μπορεί να αρχίσετε να ιδρώνετε έντονα, να νιώσετε τους παλμούς σας να αυξάνονται και να εμφανίσετε συμπτώματα σωματικής ασθένειας. Πιθανόν να μην μπορείτε να σκεφτείτε τίποτα άλλο εκτός από την ανάγκη να ξεφύγετε.

Διάγνωση της Κλειθροφοβίας

Ένας γιατρός ή επαγγελματίας ψυχικής υγείας θα σας κάνει ερωτήσεις σχετικά με τα συμπτώματά σας για να κάνει διάγνωση. Μπορεί επίσης να λάβει ιατρικό ιστορικό και να σας παραπέμψει σε εργαστηριακές εξετάσεις και φυσική εξέταση προκειμένου να αποκλειστούν άλλες παθήσεις.

Η κλειθροφοβία δεν αναγνωρίζεται ως ξεχωριστή πάθηση στο “Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών” (DSM-5-TR). Αντ’ αυτού, θα μπορούσε να ταξινομηθεί ως μια μορφή ειδικής φοβίας, όπως ονομάζονται οι φόβοι για συγκεκριμένες καταστάσεις ή αντικείμενα, που πληρούν τις παρακάτω προδιαγραφές:

• Ο φόβος να δημιουργεί σημαντική δυσφορία ή διαταραχή στη ζωή του ατόμου
• Ο φόβος να είναι δυσανάλογος με τον πραγματικό κίνδυνο
• Το άτομο να αποφεύγει την πηγή του φόβου ή να την υπομένει μόνο με ακραία αγωνία

Τα συμπτώματα αυτά πρέπει να υφίστανται για τουλάχιστον έξι μήνες και δεν πρέπει να οφείλονται σε άλλη κατάσταση ψυχικής υγείας ή ιατρικής φύσεως.

Η διαφορά της Κλειθροφοβίας από την Κλειστοφοβία

Η κλειθροφοβία συχνά συγχέεται με την κλειστοφοβία, που είναι ο φόβος των κλειστών χώρων. Υπάρχουν αρκετές σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο καταστάσεων.

Η κλειστοφοβία μπορεί να εμφανιστεί ανά πάσα στιγμή. Εάν έχετε κλειστοφοβία, μπορεί να έχετε πλήρη πρόθεση να εισέλθετε σε έναν μικρό χώρο, όπως σε έναν θάλαμο μαγνητικής τομογραφίας (MRI) ή σε έναν προσομοιωτή κίνησης, αλλά να πάθετε μια κρίση πανικού πριν ή κατά τη διάρκεια της εμπειρίας. Το συγκεκριμένο επίκεντρο της ίδιας της φοβίας είναι ο μικρός χώρος.

Η κλειθροφοβία πυροδοτείται από τον πραγματικό περιορισμό σε έναν μικρό χώρο. Τα άτομα με κλειθροφοβία συχνά αισθάνονται απόλυτα άνετα όταν εισέρχονται σε μικρούς χώρους, τους οποίους είναι ελεύθεροι να εγκαταλείψουν. Η συγκεκριμένη εστίαση αυτής της φοβίας είναι να είναι κανείς παγιδευμένος, κλειδωμένος, εγκλωβισμένος ή με όποιον άλλο τρόπο ανίκανος να φύγει.

Η διαφορές μεταξύ των δύο φοβιών είναι λεπτές αλλά σημαντικές. Ωστόσο, μπορεί να είναι σχεδόν αδύνατο να τις διακρίνει κανείς. Και οι δύο φοβίες συχνά προκαλούν προληπτικό άγχος, κατά το οποίο αρχίζει κανείς να πανικοβάλλεται πολύ πριν συμβεί το πραγματικό γεγονός.

Η κλειθροφοβία μπορεί να αντικατοπτρίζει την κλειστοφοβία, εάν βλέπει κανείς έστω και τον παραμικρό κίνδυνο να παγιδευτεί στον χώρο. Ομοίως, η κλειστοφοβία συχνά καθρεφτίζει την κλειθροφοβία, καθώς πολλοί άνθρωποι με κλειστοφοβία μπορεί να αισθάνονται παγιδευμένοι ή εγκλωβισμένοι, ακόμη και αν στην πραγματικότητα είναι ελεύθεροι να φύγουν.

Οι δύο φοβίες μπορεί ακόμη και να συνυπάρχουν ταυτόχρονα και μόνο ένας εκπαιδευμένος επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να κάνει την ακριβή διάγνωση, ενώ η θεραπεία και των δύο είναι παρόμοια.

Τι προκαλεί την Κλειθροφοβία

Τα ακριβή αίτια της κλειθροφοβίας δεν είναι απολύτως σαφή, αλλά ορισμένοι παράγοντες μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο. Αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Γενετική: Η ύπαρξη μελών της οικογένειας με φοβίες ή άλλες αγχώδεις διαταραχές μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης μιας συγκεκριμένης φοβίας, όπως η κλειθροφοβία.
• Εξελικτικοί παράγοντες: Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι εξελικτικές επιρροές μπορεί να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη ορισμένων ειδικών φοβιών.
• Τραυματικές εμπειρίες: Τα τραυματικά γεγονότα που οδηγούν σε αυτήν την φοβία περιλαμβάνουν τον εγκλωβισμό σε ένα μικρό τούνελ ή μια βαθιά τρύπα ή τον εγκλωβισμό σε έναν μικρό χώρο, όπως μια ντουλάπα, ένα εγκαταλελειμμένο ψυγείο ή ένα πορτμπαγκάζ αυτοκινήτου.

Σε γενικές γραμμές, η κλειθροφοβία πυροδοτείται από την έλλειψη διαφυγής. Παραδείγματα στα οποία συχνά μπορεί να πυροδοτηθεί η συγκεκριμένη φοβία περιλαμβάνουν δραστηριότητες σε λούνα παρκ που χρησιμοποιούν για ασφάλεια ιμάντες ώμου ή άλλα στενά εφαρμοστά μέσα συγκράτησης, κλειδωμένα δωμάτια και θάλαμοι μαγνητικής τομογραφίας.

Θεραπεία για την Κλειθροφοβία

Η θεραπεία για την κλειθροφοβία εξαρτάται από τις ανάγκες σας και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων σας. Οι επιλογές περιλαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπεία και συμπεριφορικές στρατηγικές.

• Φαρμακευτική αγωγή: Ο γιατρός σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει αγχολυτικά φάρμακα για να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε τα συναισθήματα άγχους.
• Ψυχοθεραπεία: Οι θεραπείες για τις φοβίες συχνά περιλαμβάνουν τη χρήση γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (CBT) και συναφών προσεγγίσεων, συμπεριλαμβανομένης της θεραπείας έκθεσης και της συστηματικής απευαισθητοποίησης. Οι στρατηγικές αυτές σας βοηθούν να αλλάξετε τις αρνητικές σκέψεις που συμβάλλουν στον φόβο και σας βοηθούν να συνηθίσετε σταδιακά την πηγή του φόβου σας για να μειώσετε την έντασή του.

Εάν τα συμπτώματά σας είναι σοβαρά ή περιοριστικά για τη ζωή σας, είναι πάντα καλύτερο να ζητάτε τη συμβουλή ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η συστηματική απευαισθητοποίηση και άλλες γνωσιακές-συμπεριφορικές τεχνικές λειτουργούν καλά με τις φοβίες, αλλά δεν πρέπει να δοκιμάζονται χωρίς τη βοήθεια ενός επαγγελματία.

Αντιμετώπιση της Κλειθροφοβίας

Τα άτομα με ηπιότερα συμπτώματα βρίσκουν μερικές φορές ανακούφιση χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές αυτοβοήθειας. Ορισμένες στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση των συναισθημάτων άγχους και φόβου είναι οι εξής:

• Βαθιές αναπνοές
• Τεχνικές γείωσης
• Διαλογισμός
• Mindfulness
• Προοδευτική μυϊκή χαλάρωση
• Οραματισμός
• Γιόγκα

Το να αφήνετε μια οδό διαφυγής, όπως το να κρατάτε μια χαραμάδα ανοιχτή την πόρτα του μπάνιου ή να αφαιρέσετε τις κλειδαριές από τα δωμάτια του σπιτιού σας όπου μπορεί να αισθάνεστε παγιδευμένοι, μπορεί να σας βοηθήσει να αισθάνεστε πιο ήρεμοι σε ορισμένες καταστάσεις. Αλλά αυτό δεν είναι πάντα δυνατό ή πρακτικό. Μπορεί να μην μπορείτε να αποφύγετε τις κλειδωμένες πόρτες σε δημόσιους χώρους.

Αν αρχίσετε να πανικοβάλλεστε, δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε στοχευμένες αναπνοές ή καθοδηγούμενο οραματισμό για να ηρεμήσετε το άγχος σας. Αν έχετε κοντά σας έναν υποστηρικτικό φίλο ή συγγενή, ζητήστε από το άτομο αυτό να σας μιλήσει ήρεμα για άλλα, όχι σημαντικά θέματα.

Μερικοί άνθρωποι διαπιστώνουν ότι η τεχνική Stop! βοηθάει στον περιορισμό του άγχους, ενώ άλλοι διαπιστώνουν ότι δεν λειτουργεί εν μέσω κρίσης πανικού. Η τεχνική αυτή είναι μια μορφή γνωστικής-συμπεριφορικής θεραπείας που αποσκοπεί στη διακοπή των σκέψεων που καλπάζουν ή της εμμονικής ανησυχίας. Όταν προκύπτουν σκέψεις του φόβου, φωνάζετε Stop. Στην αρχή, μπορεί να το κάνετε δυνατά, αλλά στην πορεία μαθαίνετε να το κάνετε από μέσα σας.

Θα πρέπει να αναζητήσετε βοήθεια εάν αυτή η φοβία επηρεάζει την εργασία, τις σχέσεις ή την ικανότητά σας να απολαμβάνετε κοινωνικές δραστηριότητες. Αν και η κλειθροφοβία είναι δυσάρεστη, συνήθως ανταποκρίνεται καλά σε μια ποικιλία μεθόδων θεραπείας. Με σκληρή δουλειά σε θεραπευτικό πλαίσιο, μπορεί να ανακουφιστείτε από αυτόν τον φόβο και να είστε σε θέση να απολαμβάνετε περισσότερες δραστηριότητες στη ζωή σας χωρίς περιορισμούς.

Πηγή: Lisa Fritscher, Verywellmind

Απόδοση / Οπτικοποίηση: Δάφνη Σκαλιώνη