Γιατί δεν μπορούμε να κοιμηθούμε: Ο εγκέφαλός μας πιστεύει ότι κινδυνεύουμε

Είναι σχεδόν 4 τα ξημερώματα. Δηλαδή 3.47. Το ξέρετε καλά, γιατί παρακολουθείτε το ρολόι από τις 11 το βράδυ που πέσατε για ύπνο.

Το σώμα σας είναι βαρύ και θέλει να κοιμηθεί. Όμως το μυαλό σας τρέχει και οι σκέψεις σαν να αναβοσβήνουν, μέσα στο κεφάλι σας.

Πολύ κουρασμένος για να λειτουργήσεις, αλλά πολύ νευρικός για να κοιμηθείς. Είναι η ώρα που έρχονται οι «καταδιωκτικές σκέψεις». Δεν μπορείς να σκεφτείς λογικά, αλλά δεν μπορείς ούτε να σταματήσεις να σκέφτεσαι.

Δεν έχει να κάνει με το να πίνει κάποιος λιγότερο καφέ ή να παίρνει μελατονίνη. Έχει να κάνει με αόρατες μάχες που γίνονται μέσα μας. Μάχες που μετατρέπουν την εξάντληση σε εγρήγορση, και μας κρατάνε άυπνους την ώρα που χρειαζόμαστε ξεκούραση.

Γιατί δεν μπορούμε να κοιμηθούμε;

Ο εγκέφαλός μας πιστεύει ότι βρισκόμαστε σε κίνδυνο

Από πολύ παλιά νευρικό μας σύστημα έμαθε ότι το να είμαστε σε εγρήγορση σημαίνει ότι είμαστε ασφαλείς. Ίσως μεγαλώσαμε σε ένα σπίτι όπου ποτέ δεν ξέραμε ποια διάθεση θα συναντούσαμε όταν περνούσαμε την πόρτα. Ίσως είχαμε έναν σύντροφο που μας κακομεταχειριζόταν.  Ίσως κάποτε η δουλειά μας ήταν  ψυχοφθόρα και ένα λάθος σήμαινε καταστροφή.

Ο κίνδυνος έχει πλέον περάσει, αλλά ο εγκέφαλός μας δεν το έχει καταλάβει. Εξακολουθεί να βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού, αναζητώντας απειλές που δεν υπάρχουν πια. Κάθε θόρυβος μπορεί να είναι βήματα. Κάθε ειδοποίηση μπορεί να είναι κακή είδηση. Το υπνοδωμάτιό μας είναι ασφαλές, αλλά το σώμα μας δεν το πιστεύει.

Όταν οι άνθρωποι βιώνουν ένα τραύμα, ο εγκέφαλός τους μπορεί να κολλήσει σε κατάσταση προστασίας. Αυτή η κατάσταση συνεχούς εγρήγορσης μάς πλημμυρίζει με ορμόνες στρες που καθιστούν τον ύπνο αδύνατο. Το σύστημα που προοριζόταν να μάς προστατεύει έχει γίνει η φυλακή μας.

Όλα τα συναισθήματα που αγνοήσαμε την ημέρα

Την ημέρα είμαστε πολύ απασχολημένοι για να νιώσουμε. Υπάρχει η δουλειά, τα παιδιά, οι  λογαριασμοί που πρέπει να πληρωθούν. Δεν έχεις τον χρόνο να στενοχωρηθείς. Δεν έχεις χώρο για να θυμώσεις ή να φοβηθείς για ό,τι έρχεται.

Αλλά τη νύχτα, όταν όλα ησυχάζουν, τα συναισθήματα μπορούν να εκδηλωθούν. Όχι ως σκέψεις αλλά ως σωματικές αισθήσεις. Σφίξιμο στο στήθος από δάκρυα που δεν έχουν κυλήσει, κόμποι στο στομάχι από θυμό που έχεις καταπιεί, βουητό κάτω από το δέρμα σου από το άγχος που το σώμα σου πρέπει να απελευθερώσει.

Οι έρευνες δείχνουν ότι επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματα κατά τη διάρκεια του ύπνου, ειδικά όταν βλέπουμε όνειρα. Τότε τους δίνουμε την προσοχή που απαιτούν. Ωστόσο, η συγκεκριμένη διαδικασία οδηγεί πολλές φορές σε κατακερματισμένο ύπνο, που μας εξαντλεί.

Δίνετε το βράδυ τις μάχες της κάθε μέρας

Η παρουσίαση της επόμενης εβδομάδας. Εκείνη η δύσκολη συζήτηση που αποφεύγουμε. Το ραντεβού με τον γιατρό. Η προθεσμία. Η αντιπαράθεση. Στις 2 το πρωί, η επόμενη Δευτέρα μοιάζει με αύριο το πρωί. Ο εγκέφαλός σας προβάλλει σενάρια, προετοιμάζει απαντήσεις, δίνει μάχες ενώ ο πόλεμος δεν έχει αρχίσει.

Το σώμα σας δεν μπορεί να ξεχωρίσει τις πραγματικές απειλές από τις φανταστικές. Όταν ανησυχούμε για το μέλλον, το σύστημα άγχους μας ενεργοποιείται όπως θα συνέβαινε αν η απειλή ήταν πραγματική. Ο καρδιακός μας ρυθμός αυξάνεται. Οι ορμόνες του άγχους πλημμυρίζουν το σύστημά μας. Το σώμα μας προετοιμάζεται κυριολεκτικά για μάχη ενώ εμείς είμαστε ξαπλωμένοι στο κρεβάτι.

Μελέτες δείχνουν ότι η χρόνια ανησυχία διατηρεί την αντίδραση του οργανισμού στο στρες σε συνεχή ενεργοποίηση. Αυτό κάνει το σώμα μας να παράγει υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης, της ορμόνης που υποτίθεται ότι μάς ξυπνάει το πρωί, αλλά τώρα μάς κρατάει ξύπνιους όλη τη νύχτα.

Χρησιμοποιούμε ενέργεια που δεν έχουμε για να αντιμετωπίσουμε προβλήματα που δεν υπάρχουν ακόμα και που μπορεί να μην υπάρξουν ποτέ.

Προσπαθώντας υπερβολικά να κοιμηθούμε

«Πρέπει να κοιμηθώ. Αν κοιμηθώ τώρα, θα κοιμηθώ πέντε ώρες. Τώρα τέσσερις και μισή. Τώρα τέσσερις».

Η απελπισμένη μαθηματική λογική της αϋπνίας. Η πίεση να κοιμηθούμε είναι εκείνη που εμποδίζει τον ύπνο. Νιώθουμε κούραση για όλα, κάτι που δημιουργεί περισσότερη πίεση, κάτι που δημιουργεί περισσότερη αϋπνία.

Η ανάγκη να κοιμηθούμε «σωστά» μετατρέπει την ξεκούραση σε απόδοση, ένα άλλο μέρος δηλάδή για να αποτύχουμε.

Λέμε ναι όταν εννοούμε όχι

Κάθε ναι που θα έπρεπε να ήταν όχι, συσσωρεύεται στο σκοτάδι. Η παραπάνω δουλειά που δεν μπορούσαμε να αρνηθούμε. Η συναισθηματική υποστήριξη που δίνουμε, αλλά δεν παίρνουμε ποτέ.

Οι μέρες μας είναι φορτωμένες  επειδή δεν μπορούμε να πούμε όχι. Και οι νύχτες μας είναι  χωρίς ύπνο επειδή το σώμα μας  τελικά λέει όχι για μας.

Κρίση ταυτότητας

Όταν οι άνθρωποι βιώνουν σημαντικές αλλαγές στη ζωή τους, συχνά αντιμετωπίζουν μια κρίση ταυτότητας. Αμφισβητούμε ποιοι είμαστε  τι έχει σημασία για εμάς, πού πηγαίνουμε. Είναι φυσιολογικό αλλά είναι και εξαντλητικό.

Ο εγκέφαλός μας χρειάζεται μια σαφή εικόνα για το ποιοι είμαστε, ώστε να νιώθουμε αρκετά ασφαλείς για να κοιμηθούμε. Όταν αυτή η εικόνα καταρρέει (λόγω διαζυγίου, απώλειας εργασίας, ή ασθένειας), το μυαλό μας εργάζεται υπερωριακά προσπαθώντας να δημιουργήσει μια νέα.

Φόβος ύπνου

Ο ύπνος είναι η απόλυτη παράδοση. Για όσους έχουν μάθει ότι ο έλεγχος ισούται με επιβίωση, αυτό φαίνεται αδύνατο. Μελέτες σχετικά με τον φόβο του ύπνου δείχνουν ότι είναι ιδιαίτερα συχνός σε άτομα που έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες. Η ανάγκη να παραμένουν σε εγρήγορση γίνεται τόσο έντονη που ούτε η εξάντληση μπορεί να υπερισχύσει.

Οι μάχες που δίνουμε τα βράδια και δεν μπορούμε να κοιμηθούμε είναι προστατευτικοί μηχανισμοί που κάποτε μας κρατούσαν ασφαλείς, αλλά τώρα μάς κρατούν ξύπνιους. Εάν σκεφτούμε την αιτία που άρχισαν αυτές οι μάχες που δίνουμε κάθε βράδυ, θα αρχίσουν να φαίνονται λιγότερο επείγουσες. Είναι σαν παλιοί στρατιώτες που δεν ξέρουν ότι ο πόλεμος έχει τελειώσει.

Ίσως απόψε εγκαταλείψουν το πεδίο της μάχης. Ίσως αύριο…

---

Σχετικό άρθρο: Εφαρμογές ύπνου από το κινητό: Είναι αποτελεσματικές;