Εσείς ακολουθείτε το σωστό αστέρι στον ουρανό;

Το άστρο των Χριστουγέννων δεν λειτουργεί μόνο ως θρησκευτικό σύμβολο. Είναι μια εικόνα κατεύθυνσης: κάτι φωτεινό, ορατό, που δεν υπόσχεται την ασφάλεια, αλλά τη διαδρομή. Οι Μάγοι δεν γνώριζαν πού ακριβώς θα καταλήξουν· γνώριζαν μόνο ποιο αστέρι άξιζε να ακολουθήσουν. Ίσως γι’ αυτό το άστρο επιμένει να επιστρέφει κάθε Δεκέμβρη: όχι ως απάντηση, αλλά ως υπενθύμιση ότι η ζωή δεν προχωρά με βεβαιότητες. Προχωράει με επιλογές και προσανατολισμούς.

Η ευτυχία δεν είναι ένας στόχος που μπορείς να κυνηγήσεις. Δεν είναι κάτι που κατακτιέται με απόφαση ή προσπάθεια. Αυτό που μπορείς να κάνεις είναι να θέτεις στόχους που λειτουργούν ως οδηγοί — μικρά, ορατά «αστέρια» τα οποία σου δείχνουν προς τα πού κινείσαι, χωρίς να υπόσχονται ότι από μόνα τους θα σου δώσουν μια πλήρη ζωή.

Το Cambridge English Dictionary, ορίζει την ευτυχία ως μια αίσθηση ότι κάποιος είναι χαρούμενος ή ικανοποιημένος. Στην ελληνική Wikipedia η ευτυχία περιγράφεται ως ψυχική ικανοποίηση που προέρχεται από την εκπλήρωση επιθυμιών και την επιτυχία των σκοπών και στόχων ενός ανθρώπου.

Ο κοινωνικός επιστήμονας και συγγραφέας Άρθουρ Τσαρλς Μπρουκς, (Arthur C. Brooks) περιγράφει την ευτυχία ως αποτέλεσμα πορείας που χαράσσεται μέσα από στόχους-υποκατάστατα (proxy goals), τα «αστέρια», που δείχνουν τη διαδρομή χωρίς να υπόσχονται προορισμό.

Όμως δεν λειτουργούν όλοι οι στόχοι με τον ίδιο τρόπο.

Όταν οι στόχοι δεν οδηγούν σε μια πλήρη ζωή

Για να έχει κάποιος μια ζωή με νόημα το οποίο να αντέχει στον χρόνο, χρειάζεται έναν στόχο που να πατά σε κάτι πιο ουσιαστικό από την επιτυχία ή την επιβεβαίωση. Χρειάζεται ο στόχος να μην απαιτεί να προδίδεις τον εαυτό σου. Με άλλα λόγια, να ισχύει ότι αυτό που επιδιώκεις ταιριάζει με αυτό που είσαι. Όταν ένας στόχος έρχεται σε σύγκρουση με τον εσωτερικό σου προσανατολισμό, μπορεί να επιτευχθεί, αλλά δύσκολα θα οδηγήσει σε μια ζωή με νόημα.

Στόχοι που δεν βασίζονται στον ανταγωνισμό

Ένας στόχος λειτουργεί ως καλός οδηγός, όταν η επίτευξη του δεν εξαρτάται από την αποτυχία κάποιου άλλου. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ανταγωνισμός δεν έχει θέση στη ζωή· μπορεί να δώσει ώθηση και ενέργεια. Ωστόσο, δεν μπορεί να είναι το «άστρο» που καθοδηγεί όλη την πορεία. Γιατί όταν η αξία μας εξαρτάται από το ποιος κέρδισε και ποιος έχασε η κάθε επιτυχία είναι επιφανειακή.

• Ανταγωνιστικός στόχος: να αποκτήσω μια θέση ισχύος.
• Μη ανταγωνιστικός στόχος: να βρίσκω τη δουλειά μου ενδιαφέρουσα και ουσιαστική.

Η έρευνα δείχνει ότι:

• οι στόχοι που δεν βασίζονται στον ανταγωνισμό συνδέονται με μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή.
• οι στόχοι που ορίζονται μέσω σύγκρισης τείνουν να διαβρώνουν το αίσθημα πληρότητας.

Ο τίτλος, η θέση ή το κύρος δεν είναι το «άστρο». Η λάμψη τους μπορεί να τραβά το βλέμμα, αλλά είναι απατηλη.

Στόχοι που κινούνται από επιθυμία, όχι από φόβο

Το γιατί επιδιώκεις έναν στόχο έχει μεγαλύτερη σημασία από το τι ακριβώς είναι αυτός ο στόχος.

Ο ίδιος σκοπός μπορεί να τεθεί με δύο τρόπους:

• «Θέλω να μάθω, να εξελιχθώ, να δημιουργήσω δυνατότητες».
• «Δεν θέλω να αποτύχω, να μείνω πίσω, να βρεθώ σε αδιέξοδο».

Ωστόσο, οι στόχοι που τίθενται για να αποφευχθεί κάτι:

• αυξάνουν το άγχος
• εξαντλούν ψυχικά
• δεν στηρίζουν μια ζωή με νόημα

Αντίθετα, οι στόχοι που κινούνται από επιθυμία και περιέργεια ενισχύουν το αίσθημα κατεύθυνσης και εσωτερικής συνοχής.

Όταν ο στόχος δεν είναι να εντυπωσιάσεις

Οι στόχοι με νόημα που διαρκεί δεν ορίζονται από το βλέμμα των άλλων.

• Στόχος σύγκρισης: να έχω σπίτι που προκαλεί θαυμασμό.
• Στόχος ουσίας: να έχω έναν χώρο όπου μπορώ να ζήσω με φροντίδα, ηρεμία και ασφάλεια.

Η κοινωνική σύγκριση:

• δίνει πρόσκαιρη ικανοποίηση
• εντείνει τη ματαίωση
• απομακρύνει από την ικανοποίηση στη ζωή

Η ικανότητα να αποσύρεται κανείς από τη σύγκριση δεν είναι αδυναμία. Είναι δεξιότητα ζωής.

Όταν το ταξίδι μετρά περισσότερο από τον προορισμό

Ένα από τα πιο συνηθισμένα ψυχολογικά σφάλματα είναι η πεποίθηση ότι η ευτυχία θα εγκατασταθεί μόνιμα μόλις επιτευχθεί ένας στόχος. Η ιδέα ότι «όταν φτάσω εκεί, όλα θα είναι καλά».

Στην πράξη:

• η ικανοποίηση συχνά ξεθωριάζει
• το κενό επιστρέφει εμφανίζεται η ανάγκη για τον επόμενο στόχο

Η ζωή δεν αποκτά νόημα στο τέλος της διαδρομής, αλλά στον τρόπο που αυτή βιώνεται. Η μάθηση, η σχέση, η προσπάθεια δεν είναι απλώς ο τρόπος — είναι μέρος της ίδιας της ζωής.

Όταν χρειάζεται να αλλάξεις δρόμο

Υπάρχουν στιγμές που ακόμη και οι πιο προσεκτικά επιλεγμένοι στόχοι παύουν να λειτουργούν:

• μια απώλεια
• μια ρήξη
• μια αλλαγή που δεν ελέγχεται

Σε αυτές τις στιγμές, η επιμονή δεν είναι αρετή. Η ευελιξία είναι ο δρόμος.

Η δυνατότητα να αλλάζεις πορεία, δεν σημαίνει ότι απέτυχες. Η ζωή είναι πάντα μια περιπέτεια, γεμάτη δυσκολίες και συγκρούσεις. Σημασία έχει να ότι πρέπει να μάθουμε τον τρόπο να τις διευθετούμε.

Και ας μην ξεχνάμε ότι καλό θα είναι να κρίνουμε την επιτυχία μας με γνώμονα τι αναγκαστήκαμε να εγκαταλείψουμε για να την κατακτήσουμε.