Elio D’ Anna: Ο συγγραφέας της «Σχολής των Θεών» σε μια εφ’όλης της ύλης συνέντευξη

«Η Σχολή των Θεών είναι ένα βιβλίο διαφορετικό από τα άλλα. Θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ψυχολογικό, κοινωνικό, ακόμα και να το δούμε ως ένα χρονικό, στην πραγματικότητα όμως καμία ταμπέλα δεν θα μπορούσε να το περιχαρακώσει». Με αυτά τα λόγια παρουσιάζεται το βιβλίο του Έλιο Ντ’ Άννα (Elio D’ Anna) «Η Σχολή των Θεών» στο οπισθόφυλλό της αναθεωρημένης έκδοσής του από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Νομίζω πως αυτή η περιγραφή ταιριάζει και στον συγγραφέα του. O Elio D’Anna δεν χωράει σε καμία ταμπέλα. Είναι ένας σύγχρονος φιλόσοφος; Ένας εκκεντρικός πρώην ροκ σταρ; Ένας συγγραφέας best-seller; Ένας οραματιστής επιχειρηματίας; Ένας αιρετικός στοχαστής; Ένας Δάσκαλος, που δεν πιστεύει στους Δασκάλους; Ο δημιουργός μιας κοσμοθεωρίας;

Επιδίωξα μία συνάντηση μαζί του, προκειμένου να βρω κάποιες απαντήσεις στα ερωτήματά μου… Μετά από μιάμιση ώρα, έφυγα με μόνη βεβαιότητα ότι είχαμε μια απολαυστική συζήτηση. Ή μήπως μιλούσα με τον εαυτό μου; Σας αφήνω να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα (και να προκαλέσετε το μυαλό σας), διαβάζοντας τη συνέντευξή μας.

Συνέντευξη στη Δάφνη Σκαλιώνη

-Διαβάζοντας το βιβλίο «Η σχολή των θεών», μου ήρθε στο μυαλό το διήγημα του Andy Wire “The Egg” -δεν ξέρω αν το γνωρίζετε- το οποίο κάνει λόγο για το ότι όλοι οι άνθρωποι που συναντάει κανείς στην πορεία της ζωής του είναι πάντα ο ίδιος, ο εαυτός του. Εκείνος δήλωσε ότι έγραψε αυτό το διήγημα για να αναπτυχθεί περισσότερη ενσυναίσθηση μεταξύ των ανθρώπων και ότι δεν προτείνει μια νέα φιλοσοφία ή θεολογία. Δεν ξέρω, αλλά μου ακούγεται πολύ σαν αυτό που εσείς πρεσβεύετε.

-Εγώ δεν πιστεύω στην ετερότητα, αλλά είναι αλήθεια αυτό που λέει, ότι στους άλλους συναντάς πάντα τον εαυτό σου. Τώρα, εδώ είναι το ενδιαφέρον: Γιατί υπάρχουν οι άλλοι; Λοιπόν, από τη δική μου οπτική γωνία, οι άλλοι είναι μια κατοπτρική αντανάκλαση της ύπαρξης. Στην πραγματικότητα εσύ έχεις να κάνεις πάντα και μόνο με τον εαυτό σου. Δεν υπάρχει κανένας άλλος έξω από εσένα. Εσύ είσαι ο δημιουργός του κόσμου και των πράξεων γύρω σου. Και δημιουργείς ακριβώς αυτή τη στιγμή, οπότε δεν υπάρχει παρελθόν ή μέλλον που να μπορούμε να θυμηθούμε ή να φανταστούμε. Υπάρχει μόνο αυτή ακριβώς η στιγμή. Και από αυτή τη στιγμή κάνεις προβολή 360°, ακόμη και το παρελθόν και το μέλλον ξεκινά από αυτήν την στιγμή. Όταν λέμε «γεννήθηκα το τάδε έτος και θα πεθάνω τότε», υπακούμε σε μια περιγραφή του χρόνου.

Χρησιμοποιώ τον πρώτο πληθυντικό, για να γίνω πιο κατανοητός, αλλά αυτό που εννοώ είναι εσύ, μόνο εσύ, αυτή τη στιγμή μόνο εσύ υπάρχεις, κανένας άλλος, ούτε καν εγώ που μιλάω. Με φαντάζεσαι να απαντώ σε ερωτήσεις, αλλά στην πραγματικότητα ρωτάς τον εαυτό σου κάτι που ήδη γνωρίζεις. Έχεις ήδη τις απαντήσεις, γιατί εσύ είσαι η δημιουργός. Αλλά [σε αντίθεση με αυτό που ίσως λέει ο Andy Weir], οι άλλοι δεν είναι ο εαυτός σου, είναι μια προβολή δική σου.

Οι άλλοι είναι μια κατοπτρική αντανάκλαση της ύπαρξης. Στην πραγματικότητα εσύ έχεις να κάνεις πάντα και μόνο με τον εαυτό σου. Δεν υπάρχει κανένας άλλος έξω από εσένα. Εσύ είσαι ο δημιουργός του κόσμου και των πράξεων γύρω σου.

Ας πούμε λοιπόν –να το ξεκαθαρίσουμε αυτό- ότι ο χρόνος είναι δικό σου δημιούργημα, ένα όργανο που σου επιτρέπει να βλέπεις και να αγγίζεις αυτό που δεν θέλεις να δεις ή να αγγίξεις μέσα σου. Ο χρόνος λοιπόν είναι ένα όργανο. Στην πραγματικότητα έχεις να κάνεις μόνο με τον εαυτό σου. Έτσι, ό,τι βλέπεις και αγγίζεις είναι στην πραγματικότητα μια προβολή και μια αντανάκλαση αυτού που είσαι και αυτού που πολύ συχνά δεν θέλεις να δεις. Γι’ αυτό και έρχονται δύσκολες στιγμές, ακόμη και καταστροφές, οι οποίες απλώς σου υποδεικνύουν να επιστρέψεις στον εαυτό σου και να δεις τι συμβαίνει μέσα σου. Οπότε όταν αποσπάται η προσοχή μας από αυτό που συμβαίνει μέσα μας, στην πραγματικότητα εμφανίζεται έξω αυτή η τερατογένεση, η δυστυχία που μερικές φορές αντανακλά αυτήν την απόσπαση της προσοχής, αντανακλά αυτήν την απουσία, αυτή τη μη παρουσία.

Έτσι, για να εκφράσω με λίγα λόγια αυτό που προσπάθησα να γράψω στη «Σχολή των θεών», προσπάθησα να απαντήσω σε συνηθισμένες ερωτήσεις. Και πολύ συχνά μου λένε, μοιάζει με τον Βουδισμό, ή υπάρχει κάτι από τους σοφιστές, και όπως είπατε, υπάρχει ένας κύριος που λέει παρόμοια πράγματα… Πολλοί άνθρωποι μιλούν για αυτά τα πράγματα, αλλά δεν ξέρω αν μπορούν να βιώσουν αυτή την υπέροχη μοναχικότητα, την επίγνωση ότι ο μόνος που δημιουργεί αυτό το θαύμα, ή αυτή την κόλαση, είσαι μόνο εσύ. Δεν υπάρχει καμία δύναμη έξω από εμάς. Δεν υπάρχουν γεγονότα ή περιστάσεις έξω από εμάς που να μας εξαρτούν ή να μας επηρεάζουν. Εμείς είμαστε αυτοί που προβάλλουμε όλα όσα συμβαίνουν μέσα μας και έτσι αν βρεθούμε αντιμέτωποι με κάτι που δεν μας αρέσει, πρέπει να επιστρέψουμε στην ύπαρξη και να δούμε τι συμβαίνει.

-Όπως είπατε κι εσείς, μου έρχονται στο μυαλό πολλά άλλα βιβλία, όπως «Ο Αλχημιστής» του Paolo Coelho, «Το Μυστικό» της Rhonda Byrne, ακόμα και η Θεοσοφία όπως εκφράζεται στα βιβλία της Alice Bailey… Και αυτό που είπατε ότι είμαστε ο σκηνοθέτης, ο συγγραφέας και το κοινό αυτής της παράστασης που έχουμε γράψει και δημιουργήσει οι ίδιοι, έχω την αίσθηση πως δεν αρκεί να διαβάσουμε ένα βιβλίο, ή όλα αυτά τα βιβλία, και να πιστέψουμε σε αυτή τη φιλοσοφία για να πετύχουμε ένα ιδανικό αποτέλεσμα. Ειδάλλως η αλλαγή θα ήταν ήδη ορατή σε μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων. Αν και, σύμφωνα με όσα λέτε, δεν υπάρχουν άλλοι άνθρωποι! Οπότε πρέπει να μιλήσω μόνο για τον εαυτό μου, σωστά;

-Η αυτογνωσία είναι η μόνη δουλειά που πρέπει να γίνει, αν θέλουμε να την αποκαλούμε δουλειά. Το να έχουμε επίγνωση του τι συμβαίνει μέσα μας είναι το πιο όμορφο πράγμα που μπορεί να υπάρξει, αλλά ταυτιζόμαστε συνεχώς με το εξωτερικό, πιστεύοντας ότι το εξωτερικό είναι η πραγματικότητα. Πιστεύοντας ότι το εξωτερικό είναι ο κόσμος των αιτιών και δεν είναι έτσι. Το εξωτερικό είναι ο κόσμος του αποτελέσματος, η αιτία είστε μόνο εσείς. Δεν υπάρχει κανένας άλλος.

Το να έχουμε επίγνωση του τι συμβαίνει μέσα μας είναι το πιο όμορφο πράγμα που μπορεί να υπάρξει, αλλά ταυτιζόμαστε συνεχώς με το εξωτερικό, πιστεύοντας ότι το εξωτερικό είναι η πραγματικότητα. Πιστεύοντας ότι το εξωτερικό είναι ο κόσμος των αιτιών και δεν είναι έτσι. Το εξωτερικό είναι ο κόσμος του αποτελέσματος, η αιτία είστε μόνο εσείς.

Κάποιος είπε, τότε εγώ είμαι ο Θεός. Ναι. Ένας Θεός με αμνησία. Ένας Θεός που έχει ξεχάσει ότι είναι το μοναδικό ον, το οποίο έχει δημιουργήσει όλα αυτά για τη δική του ψυχαγωγία. Αλλά δεν υπάρχει κάτι να πιστέψεις σε όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο. Γιατί όταν ακους για πολέμους ή φτώχεια, όλα αυτά δεν συμβαίνουν σε έναν εξωτερικό κόσμο. Όλα αυτά που συμβαίνουν είναι απλώς μια προβολή πιθανώς ενός πολέμου που συμβαίνει μέσα σου, εδώ. Όχι έξω.

-Άρα αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στο σύμπαν που εγώ δημιούργησα, το οποίο είναι γεμάτο οικολογικές καταστροφές, κλιματική κρίση, πόλεμο, ασθένειες, φτώχεια, είναι απλώς μια προβολή αυτού που συμβαίνει μέσα μου; Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω, αν κάνω αυτήν την παραδοχή, είναι πώς γίνεται μετά από δεκαετίες δουλειάς με τον εαυτό μου, θεωρητικά προς την κατεύθυνση της θεραπείας, της αυτοβελτίωσης και της προσωπικής ανάπτυξης, να εξακολουθώ να βλέπω την αντανάκλαση του εσωτερικού μου κόσμου στο σύμπαν γύρω μου να χειροτερεύει…

-Ναι, φυσικά, και θα απογοητεύεστε όλο και περισσότερο. Επειδή ακολουθείτε κάτι που έρχεται από έξω. Ό,τι έρχεται από έξω, είτε πρόκειται για θεωρίες, δόγματα, θρησκείες, είτε για γκουρού, δασκάλους, coach ή όπως θέλετε να το πείτε, όλα είναι ψεύτικα. Όλα είναι κάλπικα. Όταν το συνειδητοποιείς αυτό, δεν μπορείς να ακολουθείς κάτι που εσύ ο ίδιος έχεις δημιουργήσει. Δεν μπορείς να πιστέψεις σε έναν πόλεμο που εσύ ο ίδιος προβάλλεις, γιατί ασυνείδητα μπορεί επίσης να βρίσκεσαι σε έναν πόλεμο, αλλά αν έχεις επίγνωση του τι συμβαίνει μέσα σου, είναι αδύνατον να βρεθείς, γιατί πρόκειται για προβολή.

Δημιουργείς ένα θέαμα και στη συνέχεια ταυτίζεσαι με το θέαμα και γίνεσαι το θύμα του. Αν πιστεύεις ότι υπάρχει πραγματικά ένας εγκληματικός, άδικος κόσμος γεμάτος πολέμους και δυστυχία, πρέπει να κοιτάξεις μέσα σου και να καταλάβεις ότι αυτή η δυστυχία, αυτός ο πόλεμος, είναι μόνο μέσα σου, υπάρχει μόνο έξω από εσένα αν δεν έχεις επίγνωση του τι συμβαίνει μέσα σου.

Αν ταυτιστείς, γίνεσαι εσύ ο δράστης, γίνεσαι το έγκλημα που συμβαίνει, ο πόλεμος που συμβαίνει. Αλλά αν δεν ταυτίζεσαι, παρακολουθείς ένα θέαμα, το δικό σου θέαμα. Και δεν θα μπορούσε να είναι χωρίς πόλεμο ή χωρίς φτώχεια ή χωρίς έγκλημα, γιατί δεν θα ήταν πλέον θέαμα… Όταν πηγαίνεις να δείς μια ταινία, υπάρχει προδοσία και έγκλημα για να σε διασκεδάσει. Αυτό συμβαίνει και στον κόσμο. Φαίνεται αναίσθητο αυτό που λέω, ότι δεν λυπάμαι τον κόσμο, αλλά όταν συνειδητοποιήσεις ότι είσαι το μόνο ον που τα προβάλλει όλα αυτά, πώς μπορείς να λυπηθείς κάτι που εσύ ο ίδιος δημιούργησες; Αυτό θα ήταν παράλογο. Δημιουργείς ένα θέαμα και στη συνέχεια ταυτίζεσαι με το θέαμα και γίνεσαι το θύμα του. Αν πιστεύεις ότι υπάρχει πραγματικά ένας εγκληματικός, άδικος κόσμος γεμάτος πολέμους και δυστυχία, πρέπει να κοιτάξεις μέσα σου και να καταλάβεις ότι αυτή η δυστυχία, αυτός ο πόλεμος, είναι μόνο μέσα σου, υπάρχει μόνο έξω από εσένα αν δεν έχεις επίγνωση του τι συμβαίνει μέσα σου.

-Εσάς ποιος σας βοήθησε να «εν-θυμηθείτε»;

-Για να θυμηθώ –μπράβο!- τον εαυτό μου, βλέπεις, εγώ, όπως κι εσύ, έχω ακολουθήσει πολλές ιστορίες, πολλούς χαρακτήρες. Αλλά πρώτα απ’ όλα, η μουσική ήταν πολύ σημαντική για μένα. Υπήρξα ροκ σταρ [σ.σ. στη δεκαετία του 1970 έκανε πράγματι σημαντική καριέρα ως φλαουτίστας, τραγουδιστής, συνθέτης, ενορχηστρωτής και παραγωγός δίσκων] και η μουσική ήταν σημαντική για να καταλάβω ότι δεν χρειάζεται να παίζεις κάποιο όργανο, να τραγουδάς ή να εκφράζεσαι. Εσύ είσαι μουσική. Και δημιουργείς όλα όσα συμβαίνουν. Τα θετικά και τα αρνητικά.

Έχεις ξεχάσει την αληθινή σου φύση και έτσι ψάχνεις έξω από εσένα για κάτι που ποτέ, μα ποτέ δεν θα βρεις. Έτσι, το μήνυμά μου είναι να μην ακολουθείς ποτέ κανέναν.

Η μουσική λοιπόν υπήρξε πολύ σημαντική, αλλά πιστεύω ότι δεν χρειαζόμαστε κάποιον ή κάτι έξω από εμάς για να θυμηθούμε τον εαυτό μας. Έχουμε ξεχάσει την αληθινή μας φύση, έχεις ξεχάσει την αληθινή σου φύση και έτσι ψάχνεις έξω από εσένα για κάτι που ποτέ, μα ποτέ δεν θα βρεις. Έτσι, το μήνυμά μου είναι να μην ακολουθείς ποτέ κανέναν.

-Αλλά ο Λουπέλιους [που αναφέρεται στο βιβλίο «Η σχολή των θεών»] δεν είναι δάσκαλος;

-Ο Λουπέλιους είναι πάντα ο Dreamer, ο ονειρευτής. Ο χαρακτήρας που ρωτάει, είσαι πάντα εσύ με τον εαυτό σου. Προσπάθησα να το βάλω σε ένα πλαίσιο, σχεδόν θεατρικό. Ένας άνθρωπος που είναι πραγματικά η προσωποποίηση της μετριότητας, ο οποίος ζητάει βοήθεια από όλους. Και που επικρίνει τα πάντα και επιτίθεται στα πάντα, που πιστεύει ότι ο κόσμος είναι άδικος, γιατί πιστεύει ότι ο κόσμος είναι έξω. Όσο πιστεύεις ότι ο κόσμος είναι έξω, θα απογοητεύεσαι. Και ο κόσμος θα γίνεται όλο και πιο αρνητικός και όλο και πιο εγκληματικός, επειδή ξεχνάς τον εαυτό σου. Δημιουργεί πολέμους, εγκλήματα και δυστυχία, αυτή η απόσταση από τον εαυτό.

-Είναι και οι χώρες ένα είδος προβολής; Η Ελλάδα είναι η χώρα όπου γεννήθηκε η προτροπή «γνώρισε τον εαυτό σου» (γνώθι σαυτόν). Έχουμε απομακρυνθεί τόσο πολύ μετά από 2500 χρόνια… Μπορούμε να πούμε πως είναι και η χώρα σαν ένα άτομο που κάνει την δική του προβολή;

-Σε οριζόντιο επίπεδο, η Ελλάδα είναι η μητέρα όλου του δυτικού πολιτισμού και έχει ξεχάσει. Εσύ, ξεχνάς. Αλλά αν θυμηθείς, συνειδητοποιείς ότι δεν υπάρχει καμία απόσταση από τον Σωκράτη. Μπορούμε να μιλάμε για τον Σωκράτη και εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι οι αρχαίοι ήταν σοφότεροι από τους σύγχρονους. Αλλά δεν είναι έτσι, προβάλλουμε τη λήθη μας, και πιστεύουμε ότι είναι από το παρελθόν. Αλλά είναι η δική σου λήθη, αν θυμηθείς, θα συνειδητοποιήσεις ότι δεν υπάρχει ούτε μία στιγμή απόστασης από τον Σωκράτη ή την αρχαία Ελλάδα. Όλα προβάλλονται.

Κοιτάζεις μέσα σου και κοιτάς μόνο τη λήθη. Και πρέπει να διαπεράσεις τα στρώματα της άγνοιας και της λήθης για να αποκτήσεις πρόσβαση σε κάτι πιο πραγματικό. Αυτή είναι λοιπόν η δουλειά που πρέπει να κάνουμε, να θυμηθούμε.

Κοιτάζεις μέσα σου και κοιτάς μόνο τη λήθη. Και πρέπει να διαπεράσεις τα στρώματα της άγνοιας και της λήθης για να αποκτήσεις πρόσβαση σε κάτι πιο πραγματικό. Αυτή είναι λοιπόν η δουλειά που πρέπει να κάνουμε, να θυμηθούμε. Το να θυμάσαι σημαίνει να διεισδύεις σε αυτό που δεν είσαι προκειμένου να πλησιάσεις αυτό που πραγματικά είσαι και μια μέρα θα συνειδητοποιήσεις ότι υπάρχεις μόνο εσύ και μόνο εσύ μπορείς να είσαι.

-Μου άρεσε η αναλογία στο βιβλίο σας “A Dream for the World” των τριών πλεοναζόντων πρωτονίων, από τα οποία πρέπει να απαλλαγούμε, για να μετατρέψουμε τον μόλυβδο σε χρυσό. Οι ατομικοί αριθμοί τους διαφέρουν μόλις κατά τρία πρωτόνια, και θεωρητικά αν τα αφαιρέσουμε, τότε ο μόλυβδος γίνεται χρυσός. Άρα κι εμείς πρέπει δια της αφαίρεσης να λάμψουμε, σωστά;

-Αυτή μας φαίνεται μια ελάχιστη απόσταση, φαίνεται σχεδόν σαν τίποτα, αλλά αντίθετα είναι μια τεράστια απόσταση, γιατί υπάρχει η λήθη. Αυτή η απόσταση μεταξύ χρυσού και μολύβδου δεν είναι αληθινή, είναι μόνο η άγνοιά μας, έτσι βλέπουμε τον κόσμο χωρισμένο σε τόσα πολλά πράγματα, μόνο και μόνο επειδή ξεχνάμε.

-Μα πώς μπορείς να πεις σε έναν άνθρωπο -που κατά τα λεγόμενά σας, δεν θυμάται- ο οποίος πενθεί επειδή έχασε κάποιον από την οικογένειά του, κάποιον που αγαπούσε, ότι ο θάνατος δεν υπάρχει; Χωρίς να τον θυμώσεις, γιατί εκείνος το νιώθει στο μεδούλι του.

-Ναι, βέβαια, στο βιβλίο υπάρχει ο θάνατος της γυναίκας του πρωταγωνιστή. Για να δει κανείς τον θάνατο πρέπει να είναι ήδη νεκρός. Διαφορετικά δεν είναι δυνατόν να τον συναντήσει σε έναν συγγενή, ούτε καν σε ένα κατοικίδιο… Όταν ο θάνατος έχει εξαλειφθεί από μέσα, δεν είναι πλέον δυνατόν να τον βρει κανείς έξω. Γιατί ο θάνατος είναι σαν τον χρόνο. Είναι η ταύτιση με το προβαλλόμενο, με τη δημιουργία. «Μα υπάρχουν άνθρωποι που με είδαν να γεννιέμαι, η μητέρα μου…», θα πείτε. Τα πάντα είναι μια περιγραφή, που έχεις ενεργοποιήσει ο ίδιος.

Όταν ο θάνατος έχει εξαλειφθεί από μέσα, δεν είναι πλέον δυνατόν να τον βρει κανείς έξω. Γιατί ο θάνατος είναι σαν τον χρόνο. Είναι η ταύτιση με το προβαλλόμενο, με τη δημιουργία.

Λογικά, μετά από αυτή τη συνάντηση θα με περνάτε για τρελό… Όμως για να εξαλείψετε τον θάνατο πρέπει να εξαλείψετε την περιγραφή του θανάτου και πριν από αυτήν, την περιγραφή της γέννησης. Ο θάνατος είναι ένα ψέμα, είναι ένα ψέμα που λέμε στον εαυτό μας, που εσύ λες στον εαυτό σου.

-Και ο πόνος;

-Ο πόνος είναι κι αυτός ένα ψέμα, δεν υπάρχει! Ο πόνος μας επιτρέπει να κρύβουμε και να δικαιολογούμε τις αδυναμίες μας, αλλά δεν υπάρχει. Έτσι, πολύ συχνά αναζητάμε βοήθεια, ψάχνουμε για γιατρούς, θεραπευτές, γκουρού….. Αποτυγχάνουμε, γιατί δεν υπάρχει τίποτα και κανείς έξω από εμάς που να μπορεί να μας θεραπεύσει, που να απαντήσει στις ερωτήσεις μας, που να λύσει ένα πρόβλημα, δεν είναι δυνατόν, μόνο εσύ μπορείς να το κάνεις.

-Έχετε ιδρύσει μια σχολή, το European School of Economics. Είναι ένα εξωτερικό σχολείο, δεν είναι μέσα μας, πώς μπορεί να μας βοηθήσει; Αν το παιδί μου ερχόταν σε αυτό το σχολείο, τι θα ήταν διαφορετικό;

-Θα άκουγε ότι πρέπει να πάρει ένα βρετανικό πτυχίο, και έπειτα να μην το πιστέψει! Πρέπει να σπουδάσεις για να πάρεις ένα πτυχίο, χωρίς να το πιστεύεις, αυτό σου λέμε στη σχολή αυτή. Γιατί αν πιστεύεις σε αυτό που έχεις σπουδάσει, θα παραμείνεις ένας από τους πολλούς. Αν θέλεις να πας παραπέρα, πρέπει να εγκαταλείψεις όλα όσα έχεις σπουδάσει και να αφήσεις να βγει προς τα έξω η πραγματική σου πρωτοτυπία, η μοναδικότητα που κουβαλάς μέσα σου.

-Και στην πράξη, πώς τους βοηθάτε να το κάνουν αυτό;

-Μελετάνε, γιατί πρέπει να το κάνουν για να αποφοιτήσουν. Και εγώ τους συναντώ μία φορά κάθε 2 ή 3 μήνες. Για να τους υπενθυμίσω να θυμούνται. Ότι όλα όσα σπουδάζουν πρέπει να τα κάνουν γιατί ο οριζόντιος κόσμος σε θέλει εξειδικευμένο, να έχεις πτυχίο και να έχεις έναν ρόλο ή να εμφανίζεσαι ως κάποιος που έχει πιστοποιητικό επικύρωσης ενός κύκλου σπουδών. Αλλά κάθετα, οι σπουδές δεν μετράνε καθόλου. Τίποτα δεν συμβαίνει. Γι’ αυτό στέλνουμε τα παιδιά μας στα σχολεία, στα πανεπιστήμια και γίνονται χειρότερα. Τους κόβουν τα φτερά της δημιουργικότητας. Λυπάμαι που το λέω αυτό, αλλά δεν έχω συναντήσει ποτέ σχολείο ή πανεπιστήμιο που να μπορεί να κάνει καλό. Τους ισοπεδώνουν όλους. Δημιουργούν έναν ακόμη αριθμό ανάμεσα σε πολλούς αριθμούς. Και τίποτα δεν συμβαίνει. Το πανεπιστήμιο του μέλλοντος, το σχολείο που πιστεύω ότι πρέπει να έρθει, είναι ένα σχολείο που δεν εισάγει έννοιες, αντιλήψεις ή γνώσεις. Αλλά προσπαθεί να βγάλει προς τα έξω αυτά που είναι εντός.

Στέλνουμε τα παιδιά μας στα σχολεία, στα πανεπιστήμια και γίνονται χειρότερα. Τους κόβουν τα φτερά της δημιουργικότητας. […] Πρέπει να επιστρέψουμε στον εαυτό μας μετά από τόσα χρόνια σπουδών, για να συνειδητοποιήσουμε ότι όλα όσα έχουμε σπουδάσει πρέπει να τα εγκαταλείψουμε. Και να βγάλουμε προς τα έξω κάτι που πάντα μας ανήκε.

Το μότο της Σχολής, «visibili ex invisibilibus», σημαίνει από το αόρατο αυτό που βλέπουμε και αγγίζουμε. Δηλαδή πρέπει να επιστρέψουμε στον εαυτό μας μετά από τόσα χρόνια σπουδών για να συνειδητοποιήσουμε ότι όλα όσα έχουμε σπουδάσει πρέπει να τα εγκαταλείψουμε. Και να βγάλουμε προς τα έξω κάτι που πάντα μας ανήκε. Αυτό είναι που πρέπει να κάνει ένα σχολείο και ένα πανεπιστήμιο για τον φοιτητή. Και είναι πολύτιμο, ανεκτίμητο. Ο φοιτητής όταν εμφανίζεται με το όνειρό του, με τη μοναδικότητά του, τότε καριέρα, χρήματα, επιτυχία συμβαίνουν φυσικά.

-Κι αν το δικό μου όνειρο για την εκπαίδευση είναι σαν το δικό σας, γιατί στην προβολή μου δεν υπάρχει αυτό το σχολείο;

-Γιατί πιστεύετε ότι το σχολείο μπορεί να διδάξει κάτι στο παιδί σας.

-Αλλά αν ο κόσμος προβάλλεται από εμένα, που δεν πιστεύω σε αυτό το σύστημα εκπαίδευσης και πάντα ονειρευόμουν κάτι διαφορετικό, εναλλακτικό, ακριβώς όπως αυτό που προτείνετε, γιατί δεν το έχω προβάλλει;

-Γιατί μέσα σας πιστεύετε ότι υπάρχει ένα σχολείο έξω που μπορεί να σε διδάξει κάτι. Πιθανώς η ίδια ακολουθείτε κάποιον, κάτι. Τη στιγμή που ακολουθείς κάποιον ή κάτι, σημαίνει ότι δεν εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου. Πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι ή κάποιος έξω από τον εαυτό σου, που μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις, να λύσει προβλήματα. Η αμφιβολία δημιουργεί αυτό το σχολείο, ο φόβος δημιουργεί αυτό το σχολείο. Το εξωτερικό σχολείο χρησιμεύει μόνο για να μας υπενθυμίζει ότι έχουμε μια θαμμένη θέληση, μια ξεχασμένη θέληση. Έτσι, τη στιγμή που ερχόμαστε κοντά στον εαυτό μας -και δεν είναι ο διαλογισμός που μπορεί να το κάνει αυτό, ο διαλογισμός μας κάνει να κοιμόμαστε ακόμα περισσότερο- το να επιστρέψουμε στον εαυτό μας σημαίνει να καταλάβουμε. Αν είναι αλήθεια αυτό που μου λέτε, ότι δεν πιστεύετε στην εκπαίδευση, θα έρθει το σχολείο. Αν αυτό είναι αλήθεια, το σχολείο έρχεται, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες. Υπάρχουν λοιπόν πληγές μέσα σας, αμφιβολίες, φόβοι που δεν σας επιτρέπουν να συναντήσετε κάτι που αντανακλά αυτήν την απουσία αμφιβολίας. 

-Εργάζεστε σε ένα πρότζεκτ για τη δημιουργία ενός avatar για τη θέση του καθηγητή στην τάξη. Πώς θα λειτουργήσει αυτό και πώς σας ήρθε η ιδέα; Γιατί θεωρείτε καλύτερο να υπάρχει ένα άβαταρ αντί για έναν άνθρωπο στην αίθουσα διδασκαλίας;

-Ακόμα και ο καθηγητής είναι ένα άβαταρ. Η τάξη είναι μια εικονική πραγματικότητα, όπως και οι μαθητές… Μπορείς να τους αγγίξεις, σε έναν εικονικό κόσμο, οπότε υπάρχει μια τάξη που αποτελείται από avatars που έρχονται από όλον τον κόσμο. Και οι οποίοι γνωρίζονται μεταξύ τους σε μια τάξη που είναι εικονική.

-Μιλάτε συχνά για την έννοια της ακεραιότητας ως κλειδί για την επιτυχία, αλλά άτομα όπως ο Μπερλουσκόνι ή ο Ντόναλντ Τραμπ, που εξελίχθηκαν σε πολύ επιτυχημένους επιχειρηματίες, δεν θα λέγαμε ότι είναι και πρότυπα ακεραιότητας. Πώς γίνεται λοιπόν να είχαν αυτό το όνειρο και να το πέτυχαν χωρίς ακεραιότητα; Το όνειρο να γίνουν τόσο πλούσιοι, να έχουν ό,τι θέλουν, όλη τη δύναμη του κόσμου…

-Αλλά αυτό δεν είναι το αποτέλεσμα της ακεραιότητας… Η ακεραιότητα κατά τη δική μου άποψη είναι μια εσωτερική ολότητα, μια εσωτερική ενότητα όπου δεν υπάρχει πλέον διαχωρισμός, δεν υπάρχει πλέον διαίρεση. Είναι η συνειδητοποίηση της ολότητας της ύπαρξης. Που δεν επιδιώκει να κάνει κάτι για να γίνει διάσημη ή πλούσια. Η ολότητα από μόνη της είναι ο μεγαλύτερος πλούτος. Ένας άνθρωπος όπως ο Μπερλουσκόνι ή όπως τόσοι άλλοι, ο Έλον Μασκ, ο Μπιλ Γκέιτς, είναι άνθρωποι που γίνονται πλούσιοι και αυτός ο πλούτος μπορεί να εξαφανιστεί ανά πάσα στιγμή. Δεν υπάρχει ακεραιότητα σε αυτό που εννοώ, από πίσω υπάρχει ένας άνθρωπος λίγος, όσο πλούσιος και αν φαίνεται. Αλλά για μένα είναι ένας άνθρωπος που πεθαίνει.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι πεθαίνουμε χιλιάδες φορές κατά τη διάρκεια μία μόνο ημέρας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Και επομένως, αυτή η άγνοια, αυτοί οι θάνατοι, οι συνεχείς, υλοποιούνται στη συνέχεια σε φυσικό θάνατο. Αλλά αν σταματήσουμε να πεθαίνουμε χιλιάδες φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας, αυτή η κατάσταση της αθανασίας θα μεταδοθεί στην οριζόντια ζωή στον κόσμο των γεγονότων ως αθανασία.

Ακεραιότητα σημαίνει αθανασία. Στα αγγλικά deathlessness. Είναι η ιδιότητα ενός άνδρα, μιας γυναίκας με ακεραιότητα. Η αθανασία. Πρέπει να καταλάβουμε ότι πεθαίνουμε χιλιάδες φορές κατά τη διάρκεια μία μόνο ημέρας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Και επομένως, αυτή η άγνοια, αυτοί οι θάνατοι, οι συνεχείς, υλοποιούνται στη συνέχεια σε φυσικό θάνατο. Αλλά αν σταματήσουμε να πεθαίνουμε χιλιάδες φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας, αυτή η κατάσταση της αθανασίας θα μεταδοθεί στην οριζόντια ζωή στον κόσμο των γεγονότων ως αθανασία. Έτσι, η αθανασία είναι μόνο μια αντανάκλαση της εσωτερικής αθανασίας. Άρα, πρώτα απ’ όλα πρέπει να εξαλείψουμε τον εσωτερικό θάνατο. Δίνοντας πολλή προσοχή στον εαυτό μας.

-Αρα υπάρχουν, υπάρχουν αυτή τη στιγμή αθάνατοι άνθρωποι;

-Ναι, εσύ! Μόνο εσύ. Μόνο που ξεχνάς… Πόσες φορές ξεχνάς κατά τη διάρκεια μιας ημέρας, μια δειλή πράξη κάποιου, μια αρρώστια ενός παιδιού, όλα αυτά είναι θάνατοι. Πιστεύουμε ότι προέρχονται από έξω, πιστεύουμε ότι αντιδρούμε σε κάτι εξωτερικό, αλλά στην πραγματικότητα είμαστε εμείς είμαστε αυτοί που δημιουργούμε αυτές τις δυσμενείς δυνάμεις, αυτές τις ασθένειες, οπότε αν δώσουμε προσοχή στον εαυτό μας και οι θάνατοι εξαλειφθούν, ο θάνατος δεν υπάρχει. Μόνο εσύ μπορείς να το κάνεις αυτό. Αλλά αν αναζητάς κάποιον έξω από εσένα, είναι επειδή έχεις ήδη απαρνηθεί την αθανασία σου.

Ξέρω ότι είναι τρελό να λέω αυτά τα πράγματα, είναι δύσκολο, γιατί… Έχω έναν γιο. Έτσι, αυτά τα πράγματα τα συζητώ μαζί του. Τα παιδιά είναι επίσης στην προβολή μας. Ε, λέει, εντάξει, αλλά [αν ισχύει αυτό] η αγάπη για τα παιδιά θα τελείωνε, η αγάπη για έναν σύντροφο… Δεν είναι αλήθεια. Όταν συνειδητοποιείς ότι μόνο εσύ είσαι ο δημιουργός, ο συγγραφέας, ο ονειρευτής όλων όσων συμβαίνουν, δεν είναι δυνατόν η στοργή, η αγάπη να εξαφανιστεί. Δεν είναι δυνατόν, γιατί είναι το περιβάλλον μας, το οποίο είναι γεμάτο από αυτή την ακεραιότητα. Και από αυτήν την απουσία του θανάτου. Στα ιταλικά όπως και στα γαλλικά και στα ισπανικά, τις λατινικές γλώσσες, αγάπη σημαίνει απουσία θανάτου: A – mors, a στερητικό και θάνατος, οπότε το «σ’ αγαπώ» σημαίνει ότι βρισκόμαστε στην απουσία του θανάτου. Ζώντας στην απουσία του θανάτου, εστιάζουμε σε εμάς. Γι’ αυτό λοιπόν το δικό μας είναι τα πάντα και είναι γεμάτο με προστασία για τα παιδιά μας, το σπίτι μας, τον οργανισμό μας, τα πάντα μέσα από τον εαυτό μας.

Να παρατηρείς τον εαυτό σου. Να στέκεσαι δίπλα του, όταν έρθει μια δύσκολη στιγμή, μια τρομερή στιγμή. Ξανά και ξανά, απομακρύνσου από το τηλέφωνο και μείνε με τον εαυτό σου. Μία ώρα, δέκα ώρες, δύο μέρες… Κι έπειτα οι λύσεις και οι απαντήσεις θα βγουν προς τα έξω. Αλλά όταν ζητάς βοήθεια, γιατρούς, φάρμακα και δασκάλους ή συμβούλους ή coach, χειροτερεύεις την κατάστασή σου.

Στο βιβλίο, ο πρωταγωνιστής δεν συναντά τη γυναίκα του που πεθαίνει, αλλά τον εαυτό του. Πριν από αυτόν τον θάνατο, αυτός ο άνθρωπος σκότωσε τον εαυτό του μέσα του χιλιάδες φορές. Γίνεται επιστημονικό, περισσότερο από πνευματικό. Γίνεται επιστημονικό, δηλαδή να προσέχεις τι σκέφτεσαι, τι νιώθεις. Και μην προσπαθείς να μετασχηματίσεις το αρνητικό σε θετικό, δεν θα τα καταφέρεις ποτέ. Αδύνατον, πρέπει να είσαι δίπλα, να παρατηρείς τον εαυτό σου. Να στέκεσαι δίπλα του, όταν έρθει μια δύσκολη στιγμή, μια τρομερή στιγμή. Ξανά και ξανά, απομακρύνσου από το τηλέφωνο και μείνε με τον εαυτό σου. Μία ώρα, δέκα ώρες, δύο μέρες… Κι έπειτα οι λύσεις και οι απαντήσεις θα βγουν προς τα έξω. Αλλά όταν ζητάς βοήθεια, γιατρούς, φάρμακα και δασκάλους ή συμβούλους ή coach, χειροτερεύεις την κατάστασή σου.

---

Στις 16 Δεκεμβρίου 2023 ο συγγραφέας της Σχολής των θεών και ιδρυτής του European School of Economics, Elio D’Anna θα πραγματοποιήσει στον πολυχώρο Polis στην Αθήνα ένα εργαστήριο για την Εσωτερική Οικονομία και την Οικονομία του Μέλλοντος.