Μελέτη: Θαλάσσια πανδημία αφανίζει τους αχινούς

Οι αχινοί διαδραματίζουν καίριο ρόλο στους ωκεανούς, λειτουργώντας ως «μηχανικοί οικοσυστημάτων», παρόμοια με τα μεγάλα φυτοφάγα ζώα στην ξηρά. Καθώς τρέφονται με φύκια και θαλάσσια χόρτα, περιορίζουν την εξάπλωση των αλγών και βοηθούν στην προστασία των ειδών που αναπτύσσονται αργά, όπως τα κοράλλια. Επίσης, οι αχινοί αποτελούν σημαντική πηγή τροφής για πολλά θαλάσσια θηλαστικά, ψάρια, καρκινοειδή και αστερίες.

Όταν, όμως, οι πληθυσμοί των αχινών αυξάνονται υπερβολικά —ιδίως όταν οι φυσικοί τους θηρευτές έχουν μειωθεί δραστικά λόγω υπεραλίευσης— η ισορροπία ανατρέπεται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η εντατική βόσκηση μπορεί να απογυμνώσει τον θαλάσσιο πυθμένα από τη φυτική ζωή, προκαλώντας υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων και δημιουργώντας τις λεγόμενες «ερήμους αχινών».

Η πανδημία των αχινών πλήττει και τα Κανάρια Νησιά

Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Frontiers in Marine Science αναφέρει ότι, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, μια έως πρότινος μη αναγνωρισμένη πανδημία που σκοτώνει μαζικά αχινούς παγκοσμίως, έπληξε και τα Κανάρια Νησιά. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να διερευνούν τις πλήρεις οικολογικές συνέπειες, εκτιμούν όμως ότι οι επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα θα είναι σημαντικές.

«Στη μελέτη μας παρουσιάζουμε την εξάπλωση και τις επιπτώσεις ενός γεγονότος μαζικής θνησιμότητας, το οποίο έπληξε σοβαρά τους πληθυσμούς του αχινού του είδους Diadema africanum στα Κανάρια Νησιά και τη Μαδέρα κατά το 2022 και το 2023», δήλωσε ο Ιβάν Κάνο, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Λα Λαγκούνα στην Τενερίφη.

«Την ίδια περίπου περίοδο, παρατηρήθηκαν μαζικοί θάνατοι και σε άλλα είδη Diadema στην Καραϊβική, τη Μεσόγειο, την Ερυθρά Θάλασσα, τη Θάλασσα του Ομάν και τον δυτικό Ινδικό Ωκεανό» πρόσθεσε.

Το γένος Diadema περιλαμβάνει οκτώ γνωστά είδη που ζουν σε θερμές υποτροπικές και τροπικές θάλασσες παγκοσμίως. Ένα από αυτά, το D. africanum, ευδοκιμούσε ιστορικά σε βραχώδεις υφάλους κατά μήκος των ακτών της δυτικής Αφρικής και γύρω από τις Αζόρες, συνήθως σε βάθη από πέντε έως 20 μέτρα. Στα Κανάρια Νησιά, οι πληθυσμοί του D. africanum αυξάνονταν από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, πιθανότατα λόγω συνδυασμού υπεραλίευσης των θηρευτών του και της συνεχιζόμενης υπερθέρμανσης του πλανήτη. Σε αρκετές περιοχές του αρχιπελάγους, αυτή η πληθυσμιακή έκρηξη ήταν τόσο έντονη ώστε οδήγησε στη δημιουργία εκτεταμένων «ερήμων αχινών». Από το 2005 έως το 2019, οι αρμόδιοι φορείς επιχείρησαν μέτρα βιολογικού ελέγχου για τη μείωση των πληθυσμών, χωρίς όμως επιτυχία.

Διαβάστε επίσης: Πανδημία πλήττει τους αχινούς και απειλεί κοραλλιογενείς υφάλους.

Μαζική θνησιμότητα των αχινών στο αρχιπέλαγος

Τον Φεβρουάριο του 2022, ο Κάνο και οι συνεργάτες του παρατήρησαν ότι οι αχινοί του είδους D. africanum άρχισαν να πεθαίνουν μαζικά στα ανοικτά της Λα Πάλμα και της Γκομέρα, νησιών στο δυτικό τμήμα του αρχιπελάγους. Κατά τη διάρκεια του υπόλοιπου έτους, η ασθένεια εξαπλώθηκε ανατολικά στα υπόλοιπα νησιά. Οι μολυσμένοι αχινοί εμφάνιζαν μειωμένη δραστηριότητα, ασυνήθιστες κινήσεις, απουσία αντίδρασης σε εξωτερικά ερεθίσματα, ενώ στα τελικά στάδια έχαναν ιστούς και άκανθες πριν πεθάνουν.

Η ερευνητική ομάδα αναγνώρισε τα συμπτώματα από προηγούμενες περιπτώσεις. Δεν ήταν η πρώτη φορά που οι πληθυσμοί Diadema στην περιοχή υπέστησαν σοβαρές απώλειες. Στις αρχές του 2008 και ξανά στις αρχές του 2018, μια ασθένεια είχε σκοτώσει περίπου το 93% των D. africanum στην Τενερίφη και τη Λα Πάλμα και περίπου το 90% στη γειτονική Μαδέρα.

Ωστόσο, το ξέσπασμα του 2022 παρουσίασε μια κρίσιμη διαφορά. Μετά το γεγονός του 2008, πολλοί πληθυσμοί αχινών ανέκαμψαν και σε ορισμένες περιπτώσεις σχετικά γρήγορα. Μετά το γεγονός του 2022, δεν σημειώθηκε τέτοια ανάκαμψη. Αντίθετα, το 2023 ένα δεύτερο κύμα μαζικής θνησιμότητας σάρωσε τους πληθυσμούς αχινών στα Κανάρια Νησιά.

Έρευνες καταγράφουν ιστορικά χαμηλά στους πληθυσμούς του Diadema africanum

Για να εκτιμήσουν το μέγεθος των απωλειών, ο Κάνο και οι συνεργάτες του πραγματοποίησαν εκτεταμένες επιτόπιες έρευνες σε 76 σημεία στα επτά κύρια νησιά του αρχιπελάγους. Οι ερευνητές πραγματοποίησαν μετρήσεις από το καλοκαίρι του 2022 έως το καλοκαίρι του 2025 και τις συνέκριναν με ιστορικά δεδομένα.

Παράλληλα, συγκέντρωσαν πληροφορίες από επαγγελματίες δύτες, οι οποίοι κλήθηκαν να εκτιμήσουν τη σχετική αφθονία του D. africanum στα συνήθη σημεία κατάδυσης το 2023 και κατά την περίοδο 2018–2021. Για τη μελέτη της αναπαραγωγής και των πρώιμων σταδίων ζωής των αχινών, η ομάδα τοποθέτησε παγίδες για τη σύλληψη προνυμφών σε τέσσερα σημεία στα ανοικτά της ανατολικής Τενερίφης τον Σεπτέμβριο του 2023, όταν συνήθως κορυφώνεται η αναπαραγωγή. Στη συνέχεια, υπολόγισαν πόσοι νεαροί αχινοί εμφανίστηκαν στα ίδια σημεία τον Ιανουάριο του 2024.

«Οι αναλύσεις μας έδειξαν ότι η σημερινή αφθονία του D. africanum στα Κανάρια Νησιά βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ, με αρκετούς πληθυσμούς να πλησιάζουν την τοπική εξαφάνιση», ανέφερε ο Κάνο.

«Επιπλέον, το γεγονός μαζικής θνησιμότητας του 2022–2023 επηρέασε το σύνολο του πληθυσμού του είδους σε όλο το αρχιπέλαγος. Ενδεικτικά, από το 2021 καταγράφεται μείωση κατά 74% στη Λα Πάλμα και κατά 99,7% στην Τενερίφη» σημείωσε.

Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, μετά την κρίση του 2022–2023, το είδος D. africanum αναπαράγεται ελάχιστα κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Τενερίφης. Στις παγίδες εντοπίστηκαν μόνο απειροελάχιστες προνύμφες, ενώ δεν ανιχνεύθηκαν καθόλου νεαρά άτομα σε κανέναν από τους ρηχούς βραχώδεις βιότοπους που εξετάστηκαν.

«Δεν γνωρίζουμε ακόμη με βεβαιότητα ποιο παθογόνο προκαλεί αυτούς τους μαζικούς θανάτους. Σε άλλα μέρη του κόσμου, παρόμοια γεγονότα έχουν συσχετιστεί με το βλεφαριδοφόρο πρωτόζωο του γένους Philaster, ένα είδος μονοκύτταρων παρασιτικών οργανισμών», ανέφερε ο Κάνο.

«Δεν γνωρίζουμε ακόμη πώς θα εξελιχθεί αυτή η πανδημία. Μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι δεν έχει πλήξει άλλους πληθυσμούς Diadema στη Νοτιοανατολική Ασία και την Αυστραλία — κάτι που αποτελεί θετικό σημάδι — όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο επανεμφάνισης και περαιτέρω εξάπλωσης της νόσου» κατέληξε ο ερευνητής.

ΠΗΓΗ: Science Daily