Μεξικό: Πώς τα καρτέλ στρατολογούν παιδιά και τα εκπαιδεύουν ώστε να γίνουν δολοφόνοι

Η Σολ θυμάται την πρώτη της δολοφονία για ένα καρτέλ στο Μεξικό: μια απαγωγή που διέπραξε μαζί με μερικούς άλλους νεαρούς στρατολογημένους, η οποία εξελίχθηκε σε βασανιστήρια και κατέληξε σε φόνο. Ήταν 12 χρονών.

Η Σολ είχε ενταχθεί στο καρτέλ των ναρκωτικών λίγους μήνες νωρίτερα, αφού την στρατολόγησε κάποιος που ήξερε, ενώ πουλούσε τριαντάφυλλα στο πεζοδρόμιο έξω από ένα τοπικό μπαρ. Ξεκίνησε ως παρατηρήτρια, αλλά ανέβηκε γρήγορα.

Το καρτέλ εκτιμούσε τον παιδικό της ενθουσιασμό για την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων, την αδιαμφισβήτητη αφοσίωσή της και, ίσως πιο σημαντικό, το γεγονός ότι ήταν ανήλικη την προστάτευε από αυστηρές ποινές σε περίπτωση που την έπιαναν οι αστυνομικοί.

«Υπακούσα τυφλά στον αρχηγό», είπε η Σολ, τώρα 20 ετών, στο Reuters, μιλώντας από το κέντρο απεξάρτησης στο κεντρικό Μεξικό, όπου προσπαθεί να ξαναχτίσει τη ζωή της. «Νόμιζα ότι με αγαπούσαν.»

Η Σολ αρνήθηκε να αποκαλύψει πόσα άτομα σκότωσε κατά τη διάρκεια της θητείας της στο καρτέλ. Είπε ότι ήταν εθισμένη στη μεθαμφεταμίνη από την ηλικία των εννέα ετών. Όταν ήταν 16 χρονών, συνελήφθη για απαγωγή – η μόνη ποινική της καταδίκη – και πέρασε τρία χρόνια σε ανήλικο σωφρονιστικό ίδρυμα, σύμφωνα με τον δικηγόρο της.

Οι ειδικοί σε θέματα ασφάλειας λένε ότι παιδιά σαν τη Σολ είναι θύματα μιας συνειδητής στρατηγικής των μεξικανικών οργανωμένων εγκληματικών ομάδων, που στρατολογούν ανηλίκους στα τάγματά τους εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη τους για κύρος και συντροφικότητα.

Στην αργκό των καρτέλ, είναι γνωστά ως «pollitos de colores» ή «πολύχρωμα κοτοπουλάκια», από τα αφράτα μωρά κοτοπουλάκια που ψεκάζονται με έντονα τοξικά χρώματα και πωλούνται στα μεξικανικά πανηγύρια. Είναι φθηνά, λάμπουν έντονα, αλλά δεν ζουν πολύ.

Το Reuters μίλησε με 10 ενεργούς και 6 πρώην παιδικούς δολοφόνους, καθώς και με 4 ανώτατα στελέχη καρτέλ, οι οποίοι ανέφεραν ότι τα καρτέλ στρατολογούν και εκπαιδεύουν ολοένα και περισσότερους νεαρούς εκτελεστές.

Οι εμπειρίες τους αποκαλύπτουν την όλο και μεγαλύτερη βαρβαρότητα της μεξικανικής κοινωνίας και την αποτυχία της Προέδρου Κλαούντια Σάινμπαουμ και των προηγούμενων κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν όχι μόνο την επέκταση της εδαφικής επιρροής των καρτέλ, αλλά και την εκτεταμένη πολιτιστική τους επιρροή.

Το πρακτορείο ειδήσεων επικοινώνησε με ενεργά μέλη καρτέλ μέσω Facebook και TikTok. Πολλοί μοιράστηκαν φωτογραφίες τους κρατώντας τουφέκια, ενώ ένας φορούσε καπέλο με στάμπα ένα καρτούν κοτόπουλο που ρίχνει αυτόματα πυρά – αναφορά στα «πολύχρωμα κοτοπουλάκια». Η ηλικία τους κυμαινόταν μεταξύ 14 και 17 ετών.

Οι περισσότεροι δήλωσαν ότι στρατολογήθηκαν από συγγενείς ή φίλους, ενώ το κύριο κίνητρο για την ένταξή τους ήταν η ανάγκη να ανήκουν κάπου. Συνήθως προέρχονταν από οικογένειες που είχαν διαλυθεί από τη βία και τα ναρκωτικά. Πολλοί αντιμετώπιζαν ήδη δικούς τους εθισμούς σε ουσίες όπως κοκαΐνη ή μεθαμφεταμίνη.

«Εντάσσεσαι έχοντας ήδη υπογράψει την ποινή του θανάτου σου», είπε ένας 14χρονος παιδικός δολοφόνος που εργάζεται για καρτέλ εδώ και οκτώ μήνες, ζητώντας να κρατηθεί η ανωνυμία του για προστασία. «Αλλά αξίζει», είπε. Τώρα δεν πεινάει πια και έχει την αίσθηση μιας οικογένειας.

Αποτυχημένες πολιτικές

Παρόλο που 15 ειδικοί σε θέματα ασφάλειας και μέλη των καρτέλ λένε ότι η στρατολόγηση παιδιών γίνεται όλο και πιο συνηθισμένη, η έλλειψη στέρεων δεδομένων καθιστά δύσκολο τον ακριβή εντοπισμό του προβλήματος.

Το Γραφείο Διεθνούς Εργασίας των ΗΠΑ εκτιμά ότι περίπου 30.000 παιδιά έχουν ενταχθεί σε εγκληματικές ομάδες στο Μεξικό. Οργανώσεις υπεράσπισης δικαιωμάτων αναφέρουν ότι ο αριθμός των ευάλωτων παιδιών που κινδυνεύουν να στρατολογηθούν φτάνει τις 200.000. Δεν είναι σαφές πώς έχουν αλλάξει αυτοί οι αριθμοί με την πάροδο του χρόνου, αν και οι ειδικοί λένε ότι τα παιδιά που στρατολογούνται γίνονται όλο και νεότερα.

Μια μελέτη της μεξικανικής κυβέρνησης για τη στρατολόγηση παιδιών από τα καρτέλ, που δημοσιεύτηκε πέρσι, διαπίστωσε ότι ανήλικοι μόλις έξι ετών έχουν ενταχθεί στην οργανωμένη εγκληματικότητα και υπογράμμισε επίσης τη αυξανόμενη χρήση τεχνολογιών, όπως τα βιντεοπαιχνίδια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για την προσέλκυση νέων μελών.

Η έκθεση ανέφερε ότι το 70% των εφήβων που εντάσσονται στα καρτέλ μεγάλωσαν περιτριγυρισμένοι από υψηλά επίπεδα ακραίας βίας.

Το 2021, οι μεξικανικές αρχές εντόπισαν τρία αγόρια ηλικίας 11 έως 14 ετών στην πολιτεία Οαχάκα, τα οποία, σύμφωνα με τις αρχές, επρόκειτο να ενταχθούν σε καρτέλ μετά από στρατολόγηση μέσω του βίαιου διαδικτυακού παιχνιδιού πολλαπλών παικτών «Free Fire».

Η Εθνική Φρουρά του Μεξικού έχει εκδώσει από τότε οδηγίες για την ασφαλή χρήση των βιντεοπαιχνιδιών, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη νομοθετική πρόταση στη Βουλή που επιδιώκει να ποινικοποιήσει την πολιτιστική εξύμνηση του εγκλήματος στη μουσική, την τηλεόραση και τα βιντεοπαιχνίδια.

«Βλέπουμε όλο και περισσότερες εγκληματικές ομάδες να στρατολογούν όλο και πιο μικρά παιδιά», δήλωσε η Ντούλσε Λεάλ, διευθύντρια στην οργάνωση Reinserta, μια ομάδα υπεράσπισης που επικεντρώνεται σε παιδιά θύματα οργανωμένου εγκλήματος. Εξήγησε ότι αυτή η τάση έχει αυξηθεί παράλληλα με τη χρήση νέων τεχνολογιών, όπως τα βιντεοπαιχνίδια με ενσωματωμένα συστήματα συνομιλίας.

Σε κέντρο αποκατάστασης στο κεντρικό Μεξικό, μια άλλη πρώην παιδική δολοφόνος, η Ιζαμπέλ, 19 ετών, που υποβάλλεται σε θεραπεία για σοβαρό τραύμα και κατάθλιψη, είπε ότι ο θείος της την στρατολόγησε όταν ήταν 14. Ο θείος τη βοήθησε να δολοφονήσει έναν πρώην δάσκαλο που την είχε βιάσει, είπε, και στη συνέχεια έγιναν ζευγάρι, παρόλο που εκείνος ήταν 20 χρόνια μεγαλύτερός της.

Έμεινε έγκυος, αλλά υπέστη αποβολή, την οποία αποδίδει στη βαριά χρήση ναρκωτικών. Η Ιζαμπέλ έχει αφαιρέσει τα τατουάζ με το όνομα του θείου της, αλλά εξακολουθεί να φέρει το περίγραμμα της σιλουέτας του χωρίς πρόσωπο.

«Αναλώσιμα» παιδιά

Ενώ τα πιο μικρά παιδιά μπορεί να είναι χρήσιμα μόνο για απλούστερες εργασίες, όπως να μεταφέρουν μηνύματα ή να λειτουργούν ως σκοποί, η αφοσίωση και η ευπλαστότητά τους γρήγορα τα καθιστούν «περιουσιακό στοιχείο». Είναι επίσης φθηνά και εύκολα αναπληρώσιμα. Μέχρι την ηλικία των οκτώ, συνήθως μπορούν να χειριστούν όπλο και να σκοτώσουν, είπε ένα μέλος καρτέλ.

Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες με τα παιδικά στρατεύματα που πολεμούν σε μέρη όπως το Σουδάν και η Συρία, αλλά τα μεξικάνικα καρτέλ διαφέρουν λόγω του κερδοσκοπικού χαρακτήρα τους και πιθανώς της πολιτισμικής επιρροής που ασκούν. Περιπτώσεις παιδικών δολοφόνων έχουν εμφανιστεί και σε άλλα μέρη, όπως στη Σουηδία.

«Αυτά τα παιδιά είναι αναλώσιμα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν… αλλά στο τέλος, αυτό που τους περιμένει είναι ο θάνατος», δήλωσε η Γκαμπριέλα Ρουίς, ειδική σε θέματα νεολαίας στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού.

Το 2021, η Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κάλεσε το Μεξικό να καταπολεμήσει τη βίαιη στρατολόγηση ανηλίκων, μετά από αναφορές για παιδιά στην πολιτεία Γκερέρο που εντάχθηκαν σε κοινοτική δύναμη άμυνας για να πολεμήσουν εγκληματικές ομάδες στην περιοχή.

Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης υπό τον πρώην πρόεδρο Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, και τώρα υπό τη Σέινμπαουμ, να καταπολεμήσουν τις κοινωνικές ρίζες της βίας των καρτέλ — συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων που στοχεύουν στο να κρατήσουν τα παιδιά μακριά από τα ναρκωτικά και το έγκλημα — οι 15 ειδικοί που μίλησαν με το Reuters είπαν ότι δεν έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος. Επίσης, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα κυβερνητικά προγράμματα που να στοχεύουν στη διάσωση των στρατολογημένων παιδιών.

Ένα πρόβλημα είναι η έλλειψη σαφούς ποινικού νόμου που να απαγορεύει τη στρατολόγηση ανηλίκων στην οργανωμένη εγκληματικότητα. Ένα άλλο είναι το ευρύτερο πρόβλημα της παιδικής εργασίας στο Μεξικό.

Το 2022, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα επίσημα διαθέσιμα δεδομένα, 3,7 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας μεταξύ 5 και 17 ετών ήδη εργάζονταν, περίπου το 13% του συνολικού πληθυσμού αυτής της ηλικιακής ομάδας στο Μεξικό. Σύμφωνα με το νόμο, τα παιδιά στο Μεξικό μπορούν να εργάζονται από την ηλικία των 15 ετών αν πληρούν ορισμένα κριτήρια, συμπεριλαμβανομένης της γραπτής γονικής έγκρισης.