Η κοκαΐνη κατακλύζει την Ευρώπη – Ποια χώρα κινδυνεύει να γίνει «ναρκο-κράτος»

Η Ευρώπη έχει πλέον αντικαταστήσει την Αμερική ως κύρια αγορά κοκαΐνης. Όπως αναφέρει δημοσίευμα της Wall Street Journal, η Αμβέρσα «είναι μια επανάληψη του Μαϊάμι της δεκαετίας του 1980».

Η Αμβέρσα (Βέλγιο) και το Ρότερνταμ (Ολλανδία), τα δύο μεγαλύτερα λιμάνια της Ευρώπης, αποτελούν σήμερα την κύρια πύλη εισόδου κοκαΐνης στην Ευρώπη, σύμφωνα με κοινή έκθεση του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) και της Europol. Όπως είναι αναμενόμενο, η βία που σχετίζεται με τη διακίνηση ναρκωτικών και τη διαφθορά, αυξάνεται σε αυτές τις δυο χώρες.

Η έκθεση, που δημοσιεύθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου, αναφέρει ότι εγκληματικές οργανώσεις, κυρίως από την Κολομβία, χρησιμοποιούν τα λιμάνια του Ρότερνταμ, του Αμβούργου (Γερμανία) και κυρίως της Αμβέρσας, για να εισάγουν τεράστιες ποσότητες κοκαΐνης στην Ολλανδία, από όπου διανέμεται σε όλη την Ευρώπη.

«Το επίκεντρο της αγοράς κοκαΐνης στην Ευρώπη έχει μετατοπιστεί προς τα βόρεια», αναφέρει η έκθεση.

H αυξημένη χρήση εμπορευματοκιβωτίων που βασίζονται στις μεγάλες δυνατότητες των λιμανιών αυτών, έχουν εδραιώσει το ρόλο της Ολλανδίας ως «ζώνη διέλευσης» για την κοκαΐνη.

«Οι νέες αναλύσεις μας δείχνουν ότι αντιμετωπίζουμε πλέον μια αυξανόμενη απειλή από μια πιο ποικιλόμορφη και δυναμική αγορά ναρκωτικών, η οποία καθοδηγείται από τη στενότερη συνεργασία μεταξύ ευρωπαϊκών και διεθνών εγκληματικών οργανώσεων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα επίπεδα ρεκόρ διαθεσιμότητας ναρκωτικών, αύξηση της βίας και της διαφθοράς», δήλωσε ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA), Αλέξις Γκούσντιλ.

Μετά την κάνναβη, η κοκαΐνη είναι το δεύτερο πιο διαδεδομένο ναρκωτικό στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη, με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις να ανεβάζουν τον αριθμό των χρηστών σε 4,4 εκατομμύρια το 2020, σύμφωνα με την Europol.

Κατασχέσεις ρεκόρ

Σύμφωνα με την έκθεση, η ευρωπαϊκή αγορά κοκαΐνης επεκτείνεται λόγω των πρωτοφανών επιπέδων διακίνησης που οδηγούν σε ιστορικά υψηλή διαθεσιμότητα. Η Ευρώπη αποτελεί επίσης ζώνη προορισμού και διαμετακόμισης για την κοκαΐνη που κατευθύνεται προς τη Μέση Ανατολή και την Ασία. Η έκθεση επισημαίνει ότι η παραγωγή κοκαΐνης έχει αυξηθεί στο εσωτερικό της Ευρώπης, γεγονός που υποδηλώνει αλλαγές στο ρόλο της περιοχής στο διεθνές εμπόριο κοκαΐνης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του EMCDDA, το 2020 κατασχέθηκαν στην Ευρώπη ποσότητες ρεκόρ κοκαΐνης (214,6 τόνοι), σημειώνοντας αύξηση 6% σε σχέση με το 2019. Το μεγαλύτερο μέρος των κατασχέσεων που έχουν γίνει στην Ευρώπη φτάνει μέσω σε θαλάσσιων εμπορευματοκιβωτίων.

Η κοκαΐνη που εισάγεται στην Ευρώπη από τη Νότια Αμερική επανεξάγεται όλο και περισσότερο σε άλλα μέρη του κόσμου, κυρίως στη Μέση Ανατολή και την Ασία, καθιστώντας την Ευρώπη «βασικό σημείο μεταφόρτωσης για ναρκωτικά που προέρχονται από αλλού», αναφέρει η έκθεση του UNODC.

Αποσχισμένες ομάδες

Η ευρωπαϊκή αγορά κοκαΐνης έχει ενισχυθεί σημαντικά εξαιτίας της αύξησης των προμηθειών, ιδίως από τότε που η ειρηνευτική συμφωνία του 2016 μεταξύ των μαρξιστών ανταρτών FARC και της κολομβιανής κυβέρνησης οδήγησε στην εμφάνιση διαφορετικών ομάδων που ανταγωνίζονται για τον έλεγχο της παραγωγής κοκαΐνης. Οι FARC (Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας) έλεγχαν μέρος της περιοχής όπου καλλιεργείται η κόκα και ρύθμιζαν την πρόσβαση στις διαθέσιμες προμήθειες κοκαΐνης για τους διεθνείς μεσάζοντες και διακινητές.

Η ειρηνευτική συμφωνία του 2016 «τερμάτισε την ολοκληρωμένη δομή διοίκησης των FARC και οδήγησε στην εμφάνιση ομάδων που ασκούν έλεγχο σε διαφορετικές περιοχές και την παραγωγή κοκαΐνης στις περιοχές αυτές. Αυτό πολλαπλασίασε τις δυνατότητες για τη δημιουργία νέων συμμαχιών και συνεργασιών. Οι ευρωπαϊκές εγκληματικές οργανώσεις έχουν αλλάξει τη στρατηγική τους σχηματίζοντας συμμαχίες με τις ομάδες αυτές και παρακάμπτοντας τους μεσάζοντες.

Η ευρωπαϊκή αγορά μεγαλώνει όχι μόνο εξαιτίας της υψηλότερης παραγωγής στη Νότια Αμερική, αλλά και λόγω της επέκτασης των δυνατοτήτων επεξεργασίας του ακατέργαστου ναρκωτικού στην ίδια την Ευρώπη. Θα μπορούσε να αυξηθεί ακόμη περισσότερο με την ανάπτυξη νέων τύπων προϊόντων καπνίσματος κοκαΐνης, αναφέρει η έκθεση, προειδοποιώντας για υψηλότερους κινδύνους για τη δημόσια υγεία.

Αύξηση της παραγωγής κοκαΐνης στην Ευρώπη

Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, η Κολομβία αποτελεί τη σημαντικότερη χώρα προέλευσης κοκαΐνης στον κόσμο, ακολουθούμενη από το Περού και τη Βολιβία. Το δημοσίευμα του Economist αναφέρει ότι η εκτιμώμενη παραγωγή κοκαΐνης αυξήθηκε κατά 8% σε 1.228 τόνους, χάρη σε φυτά υψηλότερης απόδοσης και σε πιο αποτελεσματικές διαδικασίες στα εργαστήρια που μετατρέπουν τα φύλλα σε πάστα κόκας και στη συνέχεια σε σκόνη κοκαΐνης. Το UNODC υπολογίζει ότι η ποσότητα κοκαΐνης που λαμβάνεται από ένα εκτάριο καλλιέργειας θάμνων κόκας αυξήθηκε κατά 18% μέσα σε ένα έτος, από 6,7 κιλά το 2019 σε 7,9 κιλά το 2020.

Ωστόσο, η επεξεργασία της κοκαΐνης πραγματοποιείται πλέον και στο εσωτερικό της Ευρώπης και κυρίως στο Βέλγιο, την Ισπανία και την Ολλανδία. Μεγάλες ποσότητες πρόδρομων ουσιών ναρκωτικών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή κοκαΐνης, έχουν κατασχεθεί σε παράνομα εργαστήρια παραγωγής και στα ευρωπαϊκά σύνορα. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι μεγάλες ποσότητες κοκαΐνης σε σκόνη έχουν υποστεί επεξεργασία στην Ευρώπη από ενδιάμεσα προϊόντα, όπως η πάστα κοκαΐνης. Ορισμένα από αυτά εισάγονται λαθραία από τη Νότια Αμερική σε υλικά μεταφοράς (π.χ. κάρβουνο, πλαστικά) και στη συνέχεια εξάγονται σε εξειδικευμένες εγκαταστάσεις. Η διαθεσιμότητα στην Ευρώπη μεγάλων ποσοτήτων βάσης και πάστας κοκαΐνης δημιουργεί τον κίνδυνο εμφάνισης νέων προϊόντων κοκαΐνης που καπνίζονται (π.χ. κρακ), που ενέχουν σημαντικούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία.

Η υλικοτεχνική υποστήριξη είναι πλέον μια παράλληλη επιχείρηση, με ορισμένες εγκληματικές ομάδες να εξειδικεύονται στην παροχή των χημικών ουσιών, του εξοπλισμού και της εμπειρογνωμοσύνης που απαιτούνται για τη δημιουργία και τη λειτουργία εγκαταστάσεων παραγωγής κοκαΐνης. Η ανάλυση των κρυπτογραφημένων επικοινωνιών έχει δείξει ότι το εμπόριο βασίζεται συχνά σε ένα δίκτυο διευκολυντών που συνδέει παραγωγούς, μεταφορείς και διανομείς. Τα ευρωπαϊκά εγκληματικά δίκτυα ενισχύουν την αποτελεσματικότητα της παραγωγής βασιζόμενα στην τεχνογνωσία των ομολόγων τους στις περιοχές παραγωγής ναρκωτικών της Λατινικής Αμερικής.

«Το εμπόριο κοκαΐνης ουσιαστικά δημιούργησε την εγκληματική υποδομή της Λατινικής Αμερικής», σύμφωνα με τον Τζέρεμι ΜακΝτέρμοτ του InSight Crime, ενός ιστότοπου που αναλύει το οργανωμένο έγκλημα. Καθώς η κοκαΐνη διακινείται σε όλο τον κόσμο, η εγκληματική αυτή υποδομή ταξιδεύει μαζί της. Για παράδειγμα, η Γουινέα-Μπισσάου έχει γίνει σημαντικός διάδρομος κοκαΐνης. Μια απόπειρα πραξικοπήματος νωρίτερα φέτος, κατά την οποία ένοπλοι επιτέθηκαν στο προεδρικό μέγαρο, αποδόθηκε σε συμμορίες ναρκωτικών. Μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής κοκαΐνης εισάγεται μέσω του Ρότερνταμ, γεγονός που έχει οδηγήσει σε αύξηση της βίας των συμμοριών εκεί. Ο επικεφαλής μιας ολλανδικής αστυνομικής ένωσης προειδοποίησε ότι η χώρα κινδυνεύει να μετατραπεί σε «ναρκο-κράτος».

Όλο και περισσότερες περιπτώσεις βίας και διαφθοράς καταγράφονται σε χώρες της ΕΕ. Η έκθεση του EMCDDA υπογραμμίζει ότι σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ (Βέλγιο, Ισπανία, Γαλλία, Κάτω Χώρες), ο ανταγωνισμός μεταξύ των προμηθευτών ναρκωτικών έχει ενταθεί, με αποτέλεσμα την αύξηση των βίαιων συγκρούσεων. Η επέκταση της αγοράς κοκαΐνης στην ΕΕ έχει επιφέρει αύξηση των ανθρωποκτονιών, των απαγωγών και του εκφοβισμού, με τη βία να επεκτείνεται και σε άτομα εκτός της αγοράς ναρκωτικών (π.χ. δικηγόρους, κυβερνητικούς αξιωματούχους, δημοσιογράφους).

 Πόσο κοστίζει η κοκαΐνη σε όλο τον κόσμο;

Η κοκαΐνη παραμένει σημαντικό μέρος των εσόδων των συμμοριών όχι επειδή είναι εθιστική αλλά επειδή είναι τόσο κερδοφόρα. Οι εκτιμήσεις σχετικά με το πόσο κοστίζει ένα κιλό ναρκωτικών σε διάφορα μέρη ποικίλλουν επειδή, όπως συμβαίνει με κάθε παράνομη αγορά, είναι δύσκολο να μελετηθεί. Ένα άλλο δημοσίευμα του Economist, αναφέρει ότι το 2019, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, ένα κιλό κοκαΐνης στην Κολομβία κόστιζε περίπου 1.491 δολάρια σε τιμές χονδρικής. Στο Μεξικό κόστιζε 12.433 δολάρια και στο Ελ Σαλβαδόρ 28.873 δολάρια.

Αλλά τα πραγματικά κέρδη προέρχονται από χώρες εκτός Λατινικής Αμερικής. Ένα κιλό σε τιμές χονδρικής στις Ηνωμένες Πολιτείες κόστιζε περίπου 69.000 δολάρια το 2019. Όσο πιο μακριά πηγαίνει, τόσο ακριβαίνει. Στην Κίνα, όπου ορισμένες κολομβιανές συμμορίες φέρονται να ελπίζουν να αυξήσουν ακόμη περισσότερο τα περιθώρια κέρδους τους την επόμενη δεκαετία, ένα κιλό κοστίζει 69.380 δολάρια στην ηπειρωτική χώρα και 72.510 δολάρια στο Χονγκ Κονγκ.

Αντιμετώπιση του προβλήματος

Τον Μάιο, οι υπουργοί Δικαιοσύνης έξι δυτικοευρωπαϊκών χωρών συναντήθηκαν στο Άμστερνταμ και υποσχέθηκαν να καταστήσουν τα σημεία εισόδου, όπως τα λιμάνια, πιο ασφαλή εν μέσω της δραματικής αύξησης της διακίνησης ναρκωτικών. Οι αξιωματούχοι συμφώνησαν να ενισχύσουν τους δεσμούς με τους λατινοαμερικάνους εταίρους τους, όπως το Περού και η Κολομβία, όπου σύμφωνα με τον ΟΗΕ οι εντοπισμένες φυτείες φύλλων κόκας έχουν αυξηθεί κατά τουλάχιστον 43% από το 2020.

«Τα σημερινά ευρήματα βασίζονται σε δεδομένα και πληροφορίες από το σύστημα παρακολούθησης των ναρκωτικών του EMCDDA και από τις επιχειρησιακές πληροφορίες της Europol για το οργανωμένο έγκλημα. Λαμβάνοντας υπόψη μια προσέγγιση εκτίμησης των απειλών, οι οργανισμοί παρουσιάζουν τους βασικούς τομείς δράσης σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών. Σε αυτούς περιλαμβάνονται: ταχεία αναγνώριση των αναδυόμενων απειλών για την υγεία και την ασφάλεια, επένδυση στο ιατροδικαστικό και τοξικολογικό δυναμικό, στόχευση της αλυσίδας εφοδιασμού παράνομων ναρκωτικών και μείωση των τρωτών σημείων στα εξωτερικά σύνορα», ανέφερε στην έκθεση η εκτελεστική διευθύντρια της Europol, Κάθριν Ντε Μπολ.

Κλιματική αλλαγή

Η κοκαΐνη δεν αποτελεί μόνο μια σημαντική απειλή για την υγεία, αλλά και για το περιβάλλον, ιδίως σε ορισμένα από τα μεγάλα τροπικά δάση του πλανήτη που αποτελούν βασικές δεξαμενές διοξειδίου του άνθρακα. Η παραγωγή, η διακίνηση και η κατανάλωση της κοκαΐνης έχει και ένα βαρύ περιβαλλοντικό κόστος, καθώς επηρεάζει τα τροπικά δάση, τα οικοσυστήματα γλυκών υδάτων και τις εκβολές των ποταμών.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι δεν είναι δυνατόν να αποσυνδεθεί η περιβαλλοντική ζημία που προκαλείται από το εμπόριο κοκαΐνης από τον μακροχρόνιο πόλεμο κατά των ναρκωτικών. Οι λύσεις που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση του προβλήματος, όπως οι αεροψεκασμοί των παράνομων καλλιεργειών κόκας, ενώ είναι τοπικά αποτελεσματικές για τον περιορισμό της παράνομης καλλιέργειας, προκαλούν αποψίλωση των δασών και βλάβες στη βιοποικιλότητα.

Οι αυτόχθονες πληθυσμοί βρίσκονται συχνά στην πρώτη γραμμή των δραστηριοτήτων των εγκληματικών συμμοριών στις χώρες παραγωγής και διακίνησης. Συχνά, οι νέες διαδρομές που δημιουργούνται για τη μεταφορά ναρκωτικών χρησιμοποιούνται και για άλλες εγκληματικές δραστηριότητες, όπως το εμπόριο άγριων ζώων και όπλων.

ΠΗΓΗ: Economist, RFI, Mongabay, Euronews