Τον φάκελο «βιομηχανική κάνναβη» άνοιξε στην ΕΡΤ Χανίων και στην εκπομπή «Καρφιά και Σχόλια», η δημοσιογράφος Κατερίνα Πολύζου, με αφορμή την ανάρτηση της Κοινής Υπουργικής Απόφασης, που θα ανοίξει τον δρόμο για την καλλιέργεια, μεταποίηση και αξιοποίηση της βιομηχανικής κάνναβης.
Το βασικό –φυτικό- προϊόν, για… μυστηριώδεις λόγους, εξελίχθηκε σε ταμπού στην χώρα μας, και παρά την αξιοποίησή του από πληθώρα χωρών εντός και εκτός της Ε.Ε., στην Ελλάδα, επιχειρηματίες υπέστησαν διώξεις γιατί διέθεταν είδη ένδυσης (!) φτιαγμένα από το συγκεκριμένο υλικό.
Στην ΕΡΤ Χανίων μίλησαν οι: Σεραφείμ Κανδύλας (ενεργός πολίτης / επιχειρηματίας), Ο ψυχίατρος Γιώργος Οικονομόπουλος και το μέλος των “Ηλιόσπορων”, περιβαντολλόγος, Μιχάλης Θεοδωρόπουλος.
Στο κομμάτι της βιομηχανικής /κλωστικής κάνναβης, το πεδίο είναι πιο κατανοητό.
Σε ότι αφορά την ιατρική χρήση -η οποία γίνεται ήδη σε πειραματικό στάδιο, αλλά και με την αξιοποίηση συγκεκριμένων ουσιών από βιομηχανία φάρμακος, οι προκαταλήψεις ακόμα καλά κρατούν, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την ενδεχόμενη ανεξέλεγκτη διάθεση της ουσίας.
Παρόλα αυτά, κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τα επιτεύγματα σε ασθένειες όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, ο καρκίνος, η επιληψία, η διαχείριση των ασθενών με χρόνιους έντονους πόνους κλπ.
Σε ότι αφορά την ιατρική χρήση της κάνναβης για τους ανθρώπους που είναι εθισμένοι σε ναρκωτικές ουσίες, ο κ. Οικονομόπουλος επισημαίνει πως η βλάβη από τις εξαρτησιογόνες ουσίες περιορίζεται «μόνο αν υπάρξει νόμιμος έλεγχος των ουσιών». «Η πολιτική της απαγόρευσης έχει αποτύχει οριστικά. Τόσα χρόνια καταγράφεται αύξηση των χρηστών, των θανάτων, της εγκληματικότητας, των φυλακίσεων, καθώς και αύξηση των καινούργιων παράνομων προϊόντων», υπογραμμίζει.
O ψυχίατρος και ιδρυτής του Ελευθεριακού Συνδέσμου Απεξάρτησης (ΕΛΕΥ.ΣΥΝ.Α), μίλησε στην ΕΡΤ Χανίων για τις βοηθητικές θεραπευτικές ιδιότητες της κάνναβης, αναφέρεται ενδεικτικά σε τρεις νόσους, το γλαύκωμα, τη σκλήρυνση κατά πλάκας και τον καρκίνο, αφού εξηγήσει πώς δρα στον οργανισμό η ιατρική κάνναβη: «Η κάνναβη ανήκει στα κανναβινοειδή. Ειδικότερα, τα φυτοκανναβινοειδή έχουν θεραπευτική δράση γιατί τα ίδια μιμούνται και ενισχύουν τη δράση των ενδοκανναβινοειδών τα οποία βρίσκονται στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα ενδοκανναβινοειδή είναι δηλαδή ενδογενείς ψυχοδραστικές ουσίες του ανθρώπου», εξηγεί ο γιατρός. «Τα εξωγενή φυτικά κανναβινοειδή (κάνναβη) μιμούνται απλώς τη δράση των ενδοκανναβινοειδών. Το ενδοκανναβινοειδές σύστημα εξάλλου είναι κεντρικό βιολογικό σύστημα για την προστασία της υγείας», διευκρινίζει.
«Για το γλαύκωμα είναι γνωστό από το 1976 ότι η κάνναβη μειώνει την ενδοφθάλμια πίεση», αναφέρει. «Μια άλλη ιδιαίτερα χαρακτηριστική πάθηση για την οποία μπορεί να χορηγηθεί φαρμακευτική κάνναβη είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας που γενικά οδηγεί σε παράλυση. Με την κάνναβη καθυστερεί την εξέλιξη της νόσου ενώ βοηθάει και στα συμπτώματα», σημειώνει ο ψυχίατρος και συγγραφέας. Σε ό,τι αφορά τον καρκίνο, όπως αναφέρει ο ίδιος, οι ασθενείς δεν διακόπτουν τη κύρια θεραπεία τους, όπως και στις παραπάνω περιπτώσεις. Συνήθως (στο εξωτερικό) «δίνεται ένα λάδι κάνναβης, το Rick Simpson Oil, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά ενώ έχουν παρατηρηθεί ορισμένες περιπτώσεις ασθενών που μετά από παρενέργειες της κύριας θεραπείας λαμβάνουν αποκλειστικά το λάδι κάνναβης για θεραπευτικούς σκοπούς», συμπληρώνει.
Σε ερώτηση για ποιο λόγο δεν χρησιμοποιείται ιατρικά η κάνναβη στην Ελλάδα και άλλες χώρες, απαντά: «Είναι τεράστια τα συμφέρονται που εξυπηρετούνται, των φαρμακοβιομηχανιών. Από την άλλη η κάνναβη αποτελεί πολύ φθηνό φάρμακο και δεν μπορεί να παντεταριστεί, δηλαδή ο καθένας μπορεί να το φυτέψει. Πάντως τα πράγματα στις ΗΠΑ ήδη έχουν αρχίσει να αλλάζουν και αυτό είναι ευχάριστο. Είκοσι τρεις πολιτείες έχουν δεχθεί την ιατρική μαριχουάνα, συνταγογραφείται δηλαδή».
Η κάνναβη χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για την αντιμετώπιση περισσότερων από 200 ανθρώπινων παθήσεων.Η ιατρική χρήση της κάνναβης έχει δείξει θετικά αποτελέσματα στη θεραπεία κατά της ναυτίας και του εμετού, του προεμμηνορυσιακού συνδρόμου, της μη-σκόπιμης απώλειας βάρους, της αϋπνίας, της απώλειας της όρεξης από χημειοθεραπείες, του άσθματος, του γλαυκώματος και των συμπτωμάτων του AIDS. Άλλα σχετικά καλώς επιβεβαιωμένα στοιχεία κάνουν λόγο για θεραπεία της σπαστικότητας σε άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας, του πόνου και ειδικότερα του νευρογενούς πόνου, των κινητικών δυσκολιών και των τραυματισμών του νωτιαίου μυελού καθώς παρουσιάζει αντισπασμωδική και μυοχαλαρωτική δράση και αυξάνει την όρεξη σε αυτούς τους ασθενείς. Επίσης φάρμακα με βάση την κάνναβη μπορεί να είναι χρήσιμα στη θεραπεία δυσλειτουργίας των επινεφριδίων, του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, των ημικρανιών, της ινομυαλγίας και σχετικών παθήσεων. Άλλες ιατρικές έρευνες αναφέρουν ότι η κάνναβη ή συγκεκριμένα κανναβινοειδή χρησιμεύουν στη θεραπεία της κατάχρησης του αλκοόλ και των οπιούχων, της αρθρίτιδας που προκαλείται από περίσσια κολλαγόνου, της αθηροσκλήρωσης, της διπολικής διαταραχής, των συμπτωμάτων επιληψίας και αυτισμού, του μετατραυματικού συνδρόμου, του καρκίνου του παχέος εντέρου, της αισθητηριακής νευροπάθειας σχετιζόμενης με τον HIV, της δυστονίας, της επιληψίας, συγκεκριμένων παθήσεων του πεπτικού συστήματος,των γλοιωμάτων (τύπος όγκου στον εγκέφαλο), της ηπατίτιδας C, τη νόσο του Huntigton, της λευχαιμίας, των όγκων του δέρματος, τη νόσο του Parkinson, του κνησμού, της ψωρίασης, της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας,της υπνικής άπνοιας καθώς και της νευρικής ανορεξίας.
Αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν στην αγορά του εξωτερικού (Αγγλία, Ισπανία, Ολλανδία) φάρμακα που παράγονται απ’ ευθείας από το φυτό ή που περιέχουν συνθετικές μορφές ουσιών που παράγονται από την κάνναβη ή που περιέχουν συνθετικά κανναβινοειδή όμοια με αυτά που βρίσκονται στο φυτό της κάνναβης. Υπάρχουν επίσης πολλές λέσχες μελών- ασθενών (Βέλγιο, Γερμανία, Ισπανία) όπου καλλιεργούν ειδικές ποικιλίες κάνναβης για κατανάλωση αποκλειστικά από τα μέλη τους, καθώς και πολλές θετικές μαρτυρίες από θεραπευμένους ασθενείς που κατανάλωσαν χασισέλαιο.
Ακούστε τη συνέντευξη που μας παραχώρησε ο Ψυχίατρος Γιώργος Οικονομόπουλος
Ακούστη τη συνέντευξη που μας παραχώρησε ο Περιβαλλοντολόγος, Μιχάλης Θεοδωρόπουλος (Ηλιόσποροι)
Ελλάδα
Στην Ελλάδα, ο νόμος αριθ. 4139/2013 άνοιξε τον δρόμο για την καλλιέργεια βιομηχανικής κάνναβης στη χώρα, διαχωρίζοντας την κάνναβη από άλλες ουσίες. Στον νόμο αναφέρεται ότι η Cannabis Sativa με περιεκτικότητα σε THC έως 0,2 % δεν κατατάσσεται στα ναρκωτικά. Ωστόσο, δεν υπάρχει κοινή διυπουργική απόφαση διαφόρων υπουργείων προκειμένου να καθοριστεί το αναγκαίο πλαίσιο για την καλλιέργεια και τη ρύθμιση της κάνναβης. Στην Ελλάδα, δεν έχει καταχωριστεί καλλιέργεια Cannabis satiνa.
Βουλευτές της εν ενεργεία κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ έχουν θέσει διάφορα ερωτήματα στο Υπουργείο Γεωργίας σχετικά με την καθυστέρηση που παρατηρείται στο ζήτημα της καλλιέργειας κάνναβης. Το Υπουργείο Γεωργίας συγκρότησε ομάδα εργασίας για την κάνναβη τον Σεπτέμβριο του 2015 με κύριους στόχους την κατάρτιση της αναγκαίας κοινής διυπουργικής απόφασης που θα ρυθμίζει και θα ελέγχει την καλλιέργειά της.
Ο υπουργός Γεωργίας Μάρκος Μπόλαρης απάντησε ότι συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας για την επίλυση των προβλημάτων που έχουν προκύψει λόγω της γνωστής ιδιαιτερότητας της καλλιέργειας της κάνναβης και του αντικτύπου της σε κοινωνικό επίπεδο. Ο υπουργός Οικονομίας Γεώργιος Σταθάκης συνέστησε επίσης να μην καθυστερήσει άλλο η θέσπιση του ρυθμιστικού πλαισίου που απαιτείται για την καλλιέργεια κάνναβης, καθώς μπορεί να προκύψουν ευκαιρίες για την ελληνική οικονομία.
Η ομάδα εργασίας καταρτίζει το σχετικό σχέδιο το οποίο θα τεθεί ακολούθως σε δημόσια διαβούλευση. Η κοινή διυπουργική απόφαση ενδέχεται να πρέπει να υπογραφεί από διάφορους υπουργούς, όπως για παράδειγμα από τους υπουργούς Γεωργίας, Εσωτερικών και Δικαιοσύνης. Αναμένεται ότι το σχέδιο της κοινής διυπουργικής απόφασης θα υποβληθεί εντός του 2016.
Σε ορισμένες μελέτες επισημαίνονται οι χρήσεις της κάνναβης και οι πολλές δυνατότητες που μπορεί αυτή να προσφέρει για την ελληνική οικονομία. Ωστόσο, η καλλιέργεια και η μεταποίησή της απαιτούν σημαντική τεχνογνωσία, πιστοποίηση, έλεγχο καθώς και σύνδεση της παραγωγής με τη βιομηχανική μεταποίηση. Ως εκ τούτου, ορισμένοι επιστήμονες επισημαίνουν ότι στην Ελλάδα ίσως είναι πιο εύκολο να παραχθούν προϊόντα με βάση το έλαιο, τους σπόρους και το άλευρο, σε σύγκριση με προϊόντα που απαιτούν μεγαλύτερη βιομηχανική μεταποίηση ή σύνθετες διαδικασίες.
Έχει εκπονηθεί μια γενική μελέτη σχετικά με την καλλιέργεια της κάνναβης στην Ελλάδα, η οποία περιλαμβάνει και μια περιπτωσιολογική μελέτη στην περιοχή της Λάρισας. Στη μελέτη διαπιστώνεται ότι η καλλιέργεια κάνναβης θα ωφελήσει τους Έλληνες γεωργούς και το έδαφος της περιοχής. Η καλλιέργειά της μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο των φυτοφαρμάκων, καθώς αποτελεί είδος οικολογικού φυτοφαρμάκου. Επίσης, μπορεί να ελέγχεται εύκολα έναντι της καλλιέργειας παράνομης κάνναβης, καθώς τα φυτά των οποίων η περιεκτικότητα σε THC δεν ξεπερνά το 0,2 % διακρίνονται εύκολα από άλλα φυτά που καλλιεργούνται για να χρησιμοποιηθούν ως φάρμακα. Δεν υπάρχουν ελληνικές ποικιλίες καλλιέργειας κάνναβης. Στη μελέτη διατυπώνονται επίσης διάφορες προτάσεις σχετικά με την οργάνωση και την καλλιέργεια της κάνναβης.
Μελλοντικές τάσεις και προοπτικές
Η βιομηχανική κάνναβη θεωρείται πλέον ιδανική καλλιέργεια για την παραγωγή βιολογικών προϊόντων και βιομάζας. Λόγω των ανησυχιών που εκδηλώνονται για το περιβάλλον, της αυξανόμενης ζήτησης για φυσικά προϊόντα και του κόστους των καυσίμων και των πρώτων υλών, η βιομηχανική κάνναβη μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη βιο-οικονομία. Ειδικοί έχουν επισημάνει επίσης τις δυνατότητές της για τη φαρμακευτική βιομηχανία. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στο βιβλίο με τίτλο «Hemp: industrial production and uses», «παράλληλα, έχουν εξελιχθεί οι τεχνικές επιλογής, οι πρακτικές καλλιέργειας και ο βιομηχανικός εξοπλισμός».
Επιπλέον, σύμφωνα με τη μελέτη της EIHA, η οποία ζήτησε από τις εταιρείες μεταποίησης κάνναβης να αναφέρουν ποιες αναμένουν να είναι οι τάσεις της αγοράς τα επόμενα χρόνια, τρία προϊόντα κατονομάστηκαν 4 έως 6 φορές καθώς αναμένεται να αναπτυχθούν σημαντικά τα επόμενα χρόνια: πιο συγκεκριμένα, τα οικοδομικά υλικά, η εντεριώνη κάνναβης και ο άσβεστος αναφέρθηκαν 6 φόρες, τα ενισχυμένα βιο-σύνθετα από ίνες κάνναβης αναφέρθηκαν 4 φορές και οι σπόροι κάνναβης στην αγορά τροφίμων αναφέρθηκαν 6 φορές. Στον αντίποδα, οι εταιρείες αναμένουν «χαμηλή ανάπτυξη» στην αγορά στρωμνής (3 φορές) και στην αγορά πολτού και χαρτιού από κάνναβη (2 φορές). Πάντως, η ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας κάνναβης εξαρτάται από το νομικό, πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τι είναι η Βιομηχανική Κάνναβη
Σύμφωνα με τις απαντήσεις των Francesco Tropea (Αναλυτής Πολιτικής) και Ana Martínez Juan (Ειδική Τεκμηριώτρια), στον ευρωβουλευτή Στέλιο Κούλογλου αλλά και άλλων βουλευτών της Υπηρεσίας Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου:
«Η βιομηχανική κάνναβη αποτελεί γεωργικό προϊόν που καλλιεργείται για την παραγωγή ευρέος φάσματος προϊόντων, μεταξύ των οποίων τρόφιμα και ποτά, καλλυντικά και προϊόντα προσωπικής φροντίδας, συμπληρώματα διατροφής, καθώς και υφάσματα, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, κλωσμένα νήματα, χαρτί, κατασκευαστικά και μονωτικά υλικά και άλλα μεταποιημένα προϊόντα. Η κάνναβη μπορεί να καλλιεργηθεί ως ίνα, σπόρος ή άλλη καλλιέργεια διπλού σκοπού».
Στην έκθεση επισημαίνεται επίσης ότι:
«Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η παγκόσμια αγορά κάνναβης αποτελείται από περισσότερα από 25 000 προϊόντα. Η κάνναβη είναι ποικιλία της Cannabis sativa και ανήκει στην ίδια κατηγορία φυτικών ειδών με τη μαριχουάνα. Μολονότι η βιομηχανική κάνναβη διαφέρει από γενετική άποψη και διακρίνεται από τη χρήση και τη χημική της σύσταση, καλλιεργείται εδώ και πολλά χρόνια για την παραγωγή βιομηχανικών και άλλων προϊόντων, και όχι για να χρησιμοποιείται ως φάρμακο.
Επί του παρόντος, περισσότερα από 30 χώρες καλλιεργούν βιομηχανική κάνναβη ως γεωργικό προϊόν το οποίο πωλείται στην παγκόσμια αγορά. Η Κίνα βρίσκεται μεταξύ των χωρών με τη μεγαλύτερη παραγωγή (περισσότερα από 65 000 εκτάρια) και εξαγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων από κάνναβη και άλλων συναφών προϊόντων, ενώ είναι επίσης βασικός προμηθευτής των προϊόντων αυτών στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) διαθέτει ενεργή αγορά κάνναβης. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση Βιομηχανικής Κάνναβης (ΕΙΗΑ), το 2014 καλλιεργήθηκαν και μεταποιήθηκαν στην Ευρώπη 18 300 εκτάρια βιομηχανικής κάνναβης, ενώ το 2015 22 000 εκτάρια. Η Γαλλία είναι η πρώτη παραγωγός βιομηχανικής κάνναβης στην Ευρώπη.
Το νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιομηχανική κάνναβη
Περιεκτικότητα σε THC και επιλεξιμότητα για άμεσες ενισχύσεις στο πλαίσιο της ΚΓΠ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιτρέπει την παραγωγή βιομηχανικής κάνναβης εφόσον η περιεκτικότητα σε τετραϋδροκανναβινόλη είναι χαμηλότερη από 0,2 %, όπως προβλέπεται στο άρθρο 32 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 σχετικά με τις άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς. Για την ακρίβεια, οι εκτάσεις που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή κάνναβης είναι επιλέξιμες για άμεσες ενισχύσεις μόνον εάν η περιεκτικότητα των χρησιμοποιούμενων ποικιλιών σε τετραϋδροκανναβινόλη δεν υπερβαίνει το 0,2 %.
Επιπλέον, στο άρθρο 9 του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 639/2014 περί θεσπίσεως κανόνων για άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς, προβλέπεται ότι η επιλεξιμότητα των εκτάσεων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή κάνναβης προϋποθέτει τη χρήση σπόρων προς σπορά των ποικιλιών που περιλαμβάνονται στον Κοινό κατάλογο των ποικιλιών των ειδών των γεωργικών ειδών στις 15 Μαρτίου του έτους για το οποίο χορηγείται η ενίσχυση και έχει δημοσιευθεί σύμφωνα με το άρθρο 17 της οδηγίας 2002/53/ΕΚ του Συμβουλίου. Οι σπόροι προς σπορά πιστοποιούνται σύμφωνα με την οδηγία 2002/57/ΕΚ του Συμβουλίου.
Σύστημα ελέγχου
Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να θεσπίσουν σύστημα ελέγχου της περιεκτικότητας σε THC των ποικιλιών κάνναβης προκειμένου να διασφαλίζεται ότι δεν κρύβονται παράνομες καλλιέργειες μεταξύ των καλλιεργειών που είναι επιλέξιμες για άμεσες ενισχύσεις και προκειμένου να διαφυλάσσεται η δημόσια υγεία.
Οικολογικός προσανατολισμός
Στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) για την περίοδο 2014-2020 θεσπίστηκαν διάφορες υποχρεωτικές πρακτικές (οικολογικός προσανατολισμός), προκειμένου να διασφαλιστεί η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και η δράση για το κλίμα. Στις πρακτικές οικολογικού προσανατολισμού περιλαμβάνονται η διαφοροποίηση των καλλιεργειών, η διατήρηση των υφιστάμενων μόνιμων βοσκοτόπων και η δημιουργία περιοχών οικολογικής εστίασης (ΠΟΕ). Δεδομένου ότι η κάνναβη διαθέτει οικολογικές ιδιότητες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκπλήρωση των απαιτήσεων περί διαφοροποίησης των καλλιεργειών που ορίζονται στο άρθρο 44 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013. Πράγματι, η κάνναβη μπορεί εύκολα να συμπεριληφθεί σε μια εναλλαγή καλλιεργειών.
Όσον αφορά τη χρήση της κάνναβης στις ΠΟΕ, προς το παρόν η επιλογή αυτή δεν είναι δυνατή• όπως ανέφερε η Επιτροπή στο πλαίσιο της ομάδας διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τις αροτραίες καλλιέργειες (ρύζι και ίνες) που πραγματοποιήθηκε στις 28 Απριλίου 2015, πριν από τον Μάρτιο του 2017 αυτό θα εξαρτηθεί από το πότε η Επιτροπή θα αναθεωρήσει τις ΠΟΕ, ωστόσο θα καταστεί εφικτό μόνο εάν οι αλλαγές θα αφορούν την κατ’ εξουσιοδότηση πράξη και όχι τη βασική πράξη.
Συνδεδεμένη στήριξη
Σύμφωνα με το άρθρο 52 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013, η κάνναβη συγκαταλέγεται μεταξύ των επιλέξιμων τομέων για το καθεστώς εθελοντικής συνδεδεμένης στήριξης. Ωστόσο, μόνο τρία κράτη μέλη, η Γαλλία, η Ρουμανία και η Πολωνία έχουν επιλέξει να στηρίξουν άμεσα την κάνναβη. Η Πολωνία στηρίζει επίσης το λινάρι. Στόχος της συνδεδεμένης στήριξης είναι η διατήρηση του τρέχοντος επιπέδου παραγωγής στα επίπεδα που επιτυγχάνονται σε μια περίοδο αναφοράς (για παράδειγμα, ένα από τα πέντε έτη που προηγήθηκαν της εφαρμογής της συνδεδεμένης στήριξης). Συνδεδεμένη στήριξη παρέχεται σε τομείς και τύπους παραγωγής που θεωρούνται σημαντικοί σύμφωνα με οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα και αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
Προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η συνδεδεμένη στήριξη, χρησιμοποιείται μέγιστο ποσοστό της τάξης του 15 % επί του ετήσιου εθνικού ανώτατου ορίου άμεσων ενισχύσεων που ορίζεται στο Παράρτημα ΙΙ του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1378/2014, από το οποίο τουλάχιστον το 2 % χρησιμοποιείται για τη στήριξη των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών.
Πιο αναλυτικά, η Γαλλία θα χορηγεί 1,7 εκατ. ευρώ ετησίως στην παραγωγή κάνναβης ενώ η Πολωνία θα χορηγεί 0,66 εκατ. ευρώ ετησίως στην παραγωγή κάνναβης και λιναριού.
Η Ρουμανία θα παρέχει επίσης συνδεδεμένη στήριξη για την καλλιέργεια κάνναβης (ελαιούχου και/ή κλωστικής) σε ενεργούς γεωργούς οι οποίοι:
έχουν σύμβαση με πιστοποιημένες μονάδες μεταποίησης τόσο στη Ρουμανία όσο και σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης•
αποδεικνύουν ότι έχουν επιτύχει ελάχιστη παραγωγή 500 kg σπόρων ανά εκτάριο και/ή 5 000 kg αποξηραμένων στελεχών ανά εκτάριο•
διαθέτουν άδεια καλλιέργειας που έχει εκδοθεί από τις τοπικές αρχές και πληρούν τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις που προβλέπει ο νόμος για την καλλιέργεια φυτών που περιέχουν ναρκωτικές και ψυχοτρόπες ουσίες•
όσον αφορά τις καλλιέργειες μετά το 2016, πρέπει να αποδεικνύουν ότι χρησιμοποιούν πιστοποιημένους σπόρους σύμφωνα με τον νόμο αριθ. 266/2002 και το διάταγμα αριθ. 59/2011 του Υπουργείου Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης για την έγκριση των συγκεκριμένων απαιτήσεων για την παραγωγή, πιστοποίηση και εμπορία σπόρων δημητριακών, ελαιούχων σπόρων και κλωστικών και κτηνοτροφικών φυτών στη Ρουμανία (άρθρο 46 παράγραφος 1 του διατάγματος αριθ. 619/2015).
Σύμφωνα με τον οργανισμό πληρωμών ΑΡΙΑ της Ρουμανίας, το 2016 θα είναι το πρώτο έτος χορήγησης συνδεδεμένης στήριξης σε καλλιέργειες κάνναβης. Περισσότερες πληροφορίες για το συγκεκριμένο ποσό ανά εκτάριο θα είναι διαθέσιμες από τον Μάρτιο του 2016.
Εμπόριο – Εισαγωγές και Εξαγωγές
Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 για την κοινή οργάνωση των αγορών προβλέπει τη διεξαγωγή ελέγχων στις εισαγωγές και τις εξαγωγές κάνναβης και σπόρων κάνναβης προκειμένου να διασφαλίζεται ότι τα εν λόγω προϊόντα παρέχουν ορισμένες εγγυήσεις όσον αφορά την περιεκτικότητα τους σε τετραϋδροκανναβινόλη. Οι έλεγχοι αυτοί αφορούν καθεστώτα ελέγχου για τις εισαγωγές των σπόρων κάνναβης που δεν προορίζονται για σπορά, την προσκόμιση πιστοποιητικού εισαγωγής ή εξαγωγής κάνναβης και την καταχώριση των κωδικών ΣΟ των ποικιλιών κάνναβης που επιτρέπονται στην ΕΕ.
Αγροτική Ανάπτυξη – Μέτρα
Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) προβλέπει δέσμη μέτρων για τη στήριξη του κλάδου της κάνναβης.
μέτρο αριθ. 4 – επενδύσεις σε υλικά στοιχεία ενεργητικού, συμπεριλαμβανομένων του εξοπλισμού, της μεταποίησης, της εμπορίας και/ή της ανάπτυξης γεωργικών προϊόντων•
μέτρο αριθ. 6 – ανάπτυξη γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της παροχής ενίσχυσης εκκίνησης σε νέους γεωργούς ύψους έως 70 000 ευρώ•
μέτρο αριθ. 10 – μέτρα για τη γεωργία, το περιβάλλον και το κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της ολοκληρωμένης διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών για την καλλιέργεια κάνναβης•
μέτρο αριθ. 11 – βιολογική γεωργία• στήριξη στο πλαίσιο του μέτρου αυτού χορηγείται ανά εκτάριο γεωργικής έκτασης σε γεωργούς που υιοθετούν ή διατηρούν πρακτικές και μεθόδους βιολογικής γεωργίας όπως ορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 834/2007•
μέτρο αριθ. 16 – συνεργασία, έργα εφαρμοσμένης έρευνας.
Οι εθνικές ή περιφερειακές αρχές διαχείρισης είναι αρμόδιες για την εφαρμογή των συγκεκριμένων μέτρων και τον καθορισμό της έκτασης της στήριξης που παρέχεται στην παραγωγή κάνναβης.
Καλλιέργεια και Αγρονομία
Θεωρείται ότι η βιομηχανική κάνναβη ήταν από τα πρώτα φυτά που καλλιεργήθηκαν. Η προέλευση του φυτικού είδους εντοπίζεται πριν από 5 000 χρόνια στην επαρχία Yunnan της Κίνας, όπου έχει βρεθεί η μεγαλύτερη γενετική ποικιλομορφία. Από την Κίνα τα φυτά εξαπλώθηκαν σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη, σε ολόκληρη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και έως το τέλος της «Εποχής των Ιστιοφόρων» (μέσα του 19ου αιώνα), η κάνναβη αποτελούσε σημαντική καλλιέργεια λόγω των ανθεκτικών ινών της ενώ χρησιμοποιείτο στην κατασκευή καραβόπανου και σχοινιών για ιστία.
Σήμερα, η κάνναβη καλλιεργείται κυρίως στην Κίνα, στην Ευρώπη (Γαλλία, Κάτω Χώρες, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, Ρουμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ρωσία και Ουκρανία) και στον Καναδά. Κατά κανόνα, η κάνναβη αναπτύσσεται καλύτερα σε εύκρατες ζώνες, μεταξύ του 25ου και του 55ου παράλληλου, τόσο βορείως όσο και νοτίως του Ισημερινού.
Η βιομηχανική κάνναβη είναι ψηλό, ετήσιο ποώδες και συνήθως δίοικο φυτό, καθώς έχει χωριστά αρσενικά και θηλυκά φυτά. Υπάρχουν λίγες μόνοικες ποικιλίες (που έχουν αρσενικά και θηλυκά άνθη στο ίδιο φυτό), οι οποίες προτιμούνται για την παραγωγή σπόρων, ενώ οι δίοικες ποικιλίες προτιμούνται για την παραγωγή ινών. Πρόκειται επίσης για ένα τραχύ φυτό που διατήρησε ορισμένα από τα άγρια χαρακτηριστικά του και μπορεί να αναπτυχθεί και σε αντίξοες συνθήκες.
Όσον αφορά τις εδαφολογικές απαιτήσεις, το φυτό αναπτύσσεται καλά σε γόνιμο, ουδέτερο προς ελαφρά αλκαλικό έδαφος (το φυτό είναι πολύ ευαίσθητο στο pH του εδάφους και δεν πρέπει να καλλιεργείται σε εδάφη στα οποία το pH είναι χαμηλότερο από 6,0) με σταθερές συνθήκες νερού (τα υγρά εδάφη πρέπει να αποφεύγονται). Κατάλληλα εδάφη για την καλλιέργειά του είναι οι μαύρες γαίες, το τσερνοζέμ, τα προσχωσιγενή εδάφη και τα ασβεστώδη εδάφη που είναι πλούσια σε χούμο. Η κάνναβη μπορεί να καλλιεργείται στην ίδια περιοχή για πολλά χρόνια. Εφαρμόζεται συχνά εναλλαγή καλλιέργειας με πατάτες, σιτάρι και ζαχαρότευτλα καθώς η κάνναβη βελτιώνει την ποιότητα του εδάφους.
Όσον αφορά την εφαρμογή λιπασμάτων, η κάνναβη που καλλιεργείται για την παραγωγή ινών απαιτεί κυρίως κάλιο και ασβέστιο, τα οποία είναι σημαντικά για τον σχηματισμό των κυττάρων των φυτών, ενώ η κάνναβη για σπόρους χρειάζεται κυρίως φώσφορο για τον σχηματισμό των σπόρων.
Η κάνναβη είναι ευαίσθητη στον παγετό σε θερμοκρασίες κάτω των -5°C, ενώ η βέλτιστη θερμοκρασία βλάστησης κυμαίνεται από 19 έως 25°C. Η πυκνότητα της καλλιέργειας πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με τον σκοπό, την παραγωγή ινών ή σπόρων: για τις ίνες η πυκνότητα είναι περίπου 60-70 kg ανά εκτάριο και για τους σπόρους είναι 10-15 kg ανά εκτάριο.
Όσον αφορά τους επιβλαβείς οργανισμούς και τις ασθένειες, η κάνναβη επηρεάζεται συνήθως ελάχιστα από τα έντομα. Σύμφωνα με μελέτες, τα κανναβινοειδή λειτουργούν ως εντομοαπωθητικά. Η σημαντικότερη ασθένεια είναι η τεφρά σήψη που προκαλείται από τον μύκητα Botrytis cinerea. Το φυτό μπορεί να προκαλέσει ασφυξία σε κάποια από αυτά τα ζιζάνια.
Η καλλιέργεια κάνναβης έχει θετικά περιβαλλοντικά οφέλη. Η κάνναβη «έχει ευνοϊκή επίδραση στη δομή του εδάφους και περιορίζει την παρουσία νηματωδών και μυκήτων», κάτι που έχει θετικό αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα. Αποτελεί επιπλέον βιώσιμη καλλιέργεια για την παραγωγή βιομάζας. Η κάνναβη απορροφά επίσης τα βαρέα μέταλλα όταν καλλιεργείται σε μολυσμένες περιοχές.
Γεωργικά πλεονεκτήματα του φυτού της κάνναβης
Ανθεκτικότητα στους επιβλαβείς οργανισμούς
Εξουδετέρωση ζιζανίων Εξάλειψη φυτοφαρμάκων με μειονεκτήματα
Απομόνωση γύρης (για κηπευτικούς σκοπούς)
Ποικιλίες καταχωρισμένες στην ΕΕ
Προκειμένου να καλλιεργούνται στην ΕΕ, οι ποικιλίες βιομηχανικής κάνναβης πρέπει να είναι καταχωρισμένες στη Βάση δεδομένων φυτικών ποικιλιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία περιλαμβάνει εργαλείο αναζήτησης για όλα τις ποικιλίες γεωργικών και κηπευτικών φυτών των οποίων οι σπόροι μπορούν να διατίθενται στο σύνολο της αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αγορά και εφαρμογές της βιομηχανικής κάνναβης στην Ευρώπη
Στην παρούσα ενότητα θα εξετάσουμε κατά βάση τα κύρια πορίσματα της έρευνας που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Ένωση Βιομηχανικής Κάνναβης (ΕΙΗΑ) το καλοκαίρι του 2012 σχετικά με την καλλιέργεια, τη μεταποίηση και τις εφαρμογές των ινών, της εντεριώνης και των σπόρων κάνναβης. Η έρευνα καλύπτει τη συγκομιδή του 2010 όσον αφορά συνολική καλλιεργούμενη έκταση 10 480 εκταρίων, καθώς και 14 εταιρείες μεταποίησης κάνναβης και δύο ενώσεις εταιρειών μεταποίησης κάνναβης. Το 2010 έγινε συγκομιδή 76 095 τόνων κάνναβης, πρωτίστως για την παραγωγή εντεριώνης (46 %), ακολούθως για την παραγωγή ινών (27 %) και τέλος για την παραγωγή σκόνης (12 %). Το ίδιο έτος έγινε συγκομιδή 5 991 τόνων για τους σπόρους και τους καρπούς της (7 %) και 7,5 τόνων ανθέων για ιατρικές εφαρμογές και για την παραγωγή αιθέριων ελαίων για τρόφιμα και ποτά (8 %).
Όσον αφορά τη μεταποίηση της κάνναβης και σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, το άχυρο κάνναβης στην Ευρώπη μεταποιείται μόνο σε συνολική γραμμή ινών, με αποτέλεσμα την παραγωγή τυχαίων μη ευθυγραμμισμένων τεχνικών ινών. Το αντίθετο συμβαίνει στην περίπτωση του λιναριού, το οποίο μεταποιείται σε γραμμές μεταποίησης μακρών ινών, με αποτέλεσμα την παραγωγή μιας ευθυγραμμισμένης μακράς υφάνσιμης ίνας υψηλής αξίας και μιας τεχνικής βραχείας ίνας σε μορφή παρόμοια με εκείνη της κάνναβης.
Η «μόνη εδραιωμένη αγορά» για τον πολτό κάνναβης είναι η «αγορά των τσιγαρόχαρτων»• για την ακρίβεια, πάνω από το 90 % του πολτού κάνναβης που αναμιγνύεται με πολτό λιναριού προορίζεται για αυτήν την αγορά. Τις τελευταίες δεκαετίες η εν λόγω αγορά παρέμεινε σταθερή και δεν αναμένεται να επεκταθεί. Η αγορά θεωρείται υψηλού κινδύνου γιατί ο πολτός της κάνναβης και του λιναριού μπορούν να αντικατασταθούν από ξυλοπολτό κραφτ με την προσθήκη συγκεκριμένων πρόσθετων.
Οι ίνες κάνναβης χρησιμοποιούνται κυρίως για μονωτικό υλικό και για βιο-σύνθετα υλικά στην αυτοκινητοβιομηχανία. Όσον αφορά το μονωτικό υλικό, το μερίδιο των εφαρμογών του (στις οποίες περιλαμβάνονται μη υφασμένες εφαρμογές, όπως εδαφοκαλύμματα για κήπους και καλλιέργειες, επιφάνειες για καλλιέργεια κάρδαμου και τάπητες για χοιρίδια) είναι 29,2 % και 66,4 % χωρίς τον πολτό και το χαρτί. Γενικά, η αγορά των μη υφασμένων χρήσεων μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω. Σε εφαρμογές όπως η καλλιέργεια κάρδαμου και τα εδαφοκαλύμματα, οι ίνες κάνναβης πωλούνται σε ανταγωνιστικές τιμές, ενώ σε άλλες εφαρμογές, όπως το μονωτικό υλικό, η κάνναβη είναι από δύο έως τέσσερις φορές ακριβότερη σε σύγκριση με το γυαλί ή τον ορυκτοβάμβακα αλλά παρέχει επιπλέον οφέλη για την υγεία (δεν προκαλεί ερεθισμούς), τη ροή της υγρασίας και τη θερμική ικανότητα. Τα βιο-σύνθετα υλικά περιλαμβάνουν το 14,4 % των χρήσεων και το 32,7 % χωρίς τον πολτό και το χαρτί και χρησιμοποιούνται κυρίως στη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, ενώ ακολουθούν οι βιομηχανίες της Γαλλίας και της Δημοκρατίας της Τσεχίας. Αν και η «μόνη πραγματικά εδραιωμένη αγορά βιο-σύνθετων υλικών είναι η χύτευση με πίεση σε εσωτερικές εφαρμογές στην αυτοκινητοβιομηχανία», η αγορά αυτή είναι υπό ανάπτυξη. Οι ίνες κάνναβης μεταποιούνται με διάφορους τρόπους για την παραγωγή βιο-συνθέτων υλικών: με την προαναφερόμενη χύτευση με πίεση, με χύτευση με μεταφορά ρητίνης, η οποία χρησιμοποιείται στην κατασκευή επίπλων και σκαφών αναψυχής, και με χύτευση με έγχυση, η οποία χρησιμοποιείται σε διάφορα καταναλωτικά προϊόντα (περιέκτες για δίσκους τροχίσματος, τεφροδόχοι και σε εσωτερικές εφαρμογές στην αυτοκινητοβιομηχανία). Οι ίνες κάνναβης που χρησιμοποιούνται για βιο-σύνθετα υλικά ανταγωνίζονται άλλες καλλιέργειες ινών όπως το λινάρι, το κενάφ, η γιούτα και το σιζάλ, «ενώ το πιο πρόσφατο μερίδιο αγοράς κυμαίνεται μεταξύ 10 και 20 %».
Η εντεριώνη της κάνναβης χρησιμοποιείται στη στρωμνή των αλόγων κατά κύριο λόγο, αλλά και των κοτόπουλων. «Η εντεριώνη της κάνναβης απορροφά υγρασία τετραπλάσια του ξηρού βάρους της» και αποσυντίθεται γρήγορα δημιουργώντας εξαιρετικό κομπόστ. Η αγορά της εντεριώνης για τη δημιουργία στρωμνής αντιστοιχεί στο 62 % του συνόλου των εφαρμογών της εντεριώνης. Μια νέα εφαρμογή είναι η χρήση της εντεριώνης σε συνδυασμό με άσβεστο στον τομέα των κατασκευών, η οποία αντιστοιχεί στο 15 % του συνόλου της αγοράς της εντεριώνης της κάνναβης. Τα τελευταία χρόνια, το νέο αυτό υλικό, το οποίο ψεκάζεται σε ξύλινο πλαίσιο, έχει χρησιμοποιηθεί σε ιδιωτικές κατοικίες στη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία. Το υλικό διαθέτει καλές μονωτικές ιδιότητες, είναι εύκολο στον χειρισμό, «φαίνεται να είναι ανθεκτικό στις ρωγμές, κάτι που αποτελεί ωφέλιμο χαρακτηριστικό για σεισμογενείς περιοχές» και έχει ανταγωνιστική τιμή. Μεταξύ των άλλων εφαρμογών της εντεριώνης (22 % επί του συνόλου) περιλαμβάνονται η καύση για θερμότητα και ηλεκτρισμό, η βιομηχανία των μοριοσανίδων (μια πολύ μικρή εξειδικευμένη αγορά στην Ευρώπη λόγω της υψηλότερης τιμής της εντεριώνης της κάνναβης σε σύγκριση με το ξύλο).
Οι σπόροι κάνναβης αποτελούν κυρίως υποπροϊόν της κάνναβης που καλλιεργείται στην κεντρική ή τη νότια Ευρώπη για την παραγωγή ινών. Στην Ευρώπη, μόνο μικρές καλλιεργούμενες εκτάσεις προορίζονται αποκλειστικά για την παραγωγή σπόρων κάνναβης. Περίπου το 50 % της ευρωπαϊκής ζήτησης καλύπτεται με εισαγωγές από την Κίνα. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής χρησιμοποιείται ως ολόκληροι σπόροι (72,3 %) και ακολουθούν οι σπόροι για έλαια (15,7 %) και οι αποφλοιωμένοι σπόροι (11,7 %). «Ο ολόκληρος σπόρος, το φθηνότερο προϊόν που υπόκειται στη λιγότερη κατεργασία, χρησιμοποιείται κυρίως στις ζωοτροφές (67,2 %) και μόνο 5,1 % χρησιμοποιείται σε προϊόντα ανθρώπινης κατανάλωσης. Οι αποφλοιωμένοι σπόροι χρησιμοποιούνται κυρίως για προϊόντα ανθρώπινης διατροφής (9,5 %) και μόνο το 2,2 % χρησιμοποιείται για ζωοτροφές. Το πιο ακριβό προϊόν, το έλαιο κάνναβης, χρησιμοποιείται σχεδόν εξ ολοκλήρου για προϊόντα ανθρώπινης διατροφής (15,4 %), καλλυντικά (0,3 %) και μόνο το 0,3 % χρησιμοποιείται για ζωοτροφές» (κυρίως για πτηνά και ψάρια). Οι σπόροι κάνναβης αποτελούν πηγή ανόργανων θρεπτικών ουσιών και βιταμινών: το έλαιό τους περιέχει 90 % μη κορεσμένα λιπαρά οξέα, όπως ωμέγα 3 και 6. Λαμβανομένων υπόψη των θρεπτικών ιδιοτήτων, η αγορά των σπόρων και του ελαίου κάνναβης στα τρόφιμα «θα μπορούσε τουλάχιστον να εκατονταπλασιαστεί».
Στην Ευρώπη συνελέγησαν περισσότεροι από 76 000 τόνοι άχυρου κάνναβης οι οποίοι προορίζονταν για διαφορετικές χρήσεις, μεταξύ άλλων πολτός, χαρτί, κατασκευαστικά υλικά κ.λπ.
Συνεντεύξεις – Ρεπορτάζ: Κατερίνα Πολύζου
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος