Έρευνα ΕΡΤnews: Ψεύτικες ηλικίες και βία στα social

«Έχω δει πράγματα που δεν ήξερα ότι υπάρχουν… και με φόβισαν». Η φωνή ανήκει σε μαθητή δημοτικού. Μιλά χαμηλόφωνα, με πλάτη στην κάμερα. Κι όμως, τα λόγια του αποκαλύπτουν μια αλήθεια που κρύβεται πίσω από κάθε παιδικό κινητό. Ένας κόσμος χωρίς όρια, στον οποίο τα παιδιά μπαίνουν πολύ νωρίτερα απ’ όσο νομίζουμε.

Η έρευνα του ΕΡΤNews δείχνει ότι παιδιά από 9 έως 15 ετών μπαίνουν καθημερινά στα social media, συχνά δηλώνοντας ψεύτικη ηλικία για να αποκτήσουν πρόσβαση. Εκεί εκτίθενται σε βίαιο περιεχόμενο, πίεση εμφάνισης, καβγάδες μαθητών και πολύωρη χρήση που ξεφεύγει από κάθε έλεγχο.

Ρεπορτάζ: Χριστιάνα Μανιάτη

«Έχω διακινήσει βίντεο με βίαιο περιεχόμενο… τότε το έκανα για πλάκα. Τώρα το έχω μετανιώσει», λέει μαθητής Β’ Γυμνασίου. Άλλοι περιγράφουν όσα βλέπουν: «Έχω δει πολλά βίντεο… παιδιά να τσακώνονται στα αλήθεια. Όλες οι ηλικίες τσακώνονται στα βίντεο που έχω δει. Από 10 έως 20 χρονών». «Υπάρχουν πράγματα στο ίντερνετ που σε τρομάζουν… δεν τα ξεχνάς εύκολα». Για πολλά κορίτσια νεαρής ηλικίας, ο μεγαλύτερος φόβος είναι η σύγκριση. «Τα πρότυπα στα social μας μπερδεύουν… θέλουμε να τους μοιάσουμε». «Στο γυμνάσιο κάνουν όλες βλεφαρίδες… πρέπει να είσαι τέλεια στο προφίλ σου». 

Πολλά παιδιά δηλώνουν ότι έφτιαξαν λογαριασμό πριν καν τελειώσουν το δημοτικό. «Οι περισσότεροι βάζουμε άλλη ηλικία για να μπούμε στα social», εξηγούν κι όταν ρωτώνται για τον νέο κόφτη ηλικίας, απαντούν με εντυπωσιακή ειλικρίνεια: «Ίσως βοηθήσει… αλλά πάλι θα βρούμε τρόπο.» «Καμιά φορά το παρακάνουμε. Χρειάζεται ένα μέτρο».

Στα internet cafe, όπου τυπικά απαιτείται γονική συναίνεση, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Παιδιά μπαίνουν χωρίς τους γονείς τους. Οι υπάλληλοι το επιβεβαιώνουν: «Βλέπουμε παιδιά κάθε ηλικίας. Μπορούμε να δούμε τί κάνουν στον υπολογιστή, αλλά δεν είμαστε σε θέση να είμαστε συνέχεια από πάνω τους. Στο κινητό; Εκεί η χρήση είναι τελείως ανεξέλεγκτη».

Οι γονείς, από την άλλη, παραδέχονται την αδυναμία παρακολούθησης. «Δεν ξέρω πάντα τι βλέπει… κάποια όρια χρειάζονται και είναι επιβεβλημένα». «Του παίρνω το κινητό και μου λέει ότι το χρειάζεται. Δεν ξέρω τι να κάνω».

Το ίδιο μοτίβο καταγράφεται και στο σχολείο. Ο φιλόλογος Ειδικής Αγωγής, Νίκος Χειμάρας, σημειώνει: «Πολλά παιδιά θα βγάλουν το κινητό την ώρα του μαθήματος, θα βιντεοσκοπήσουν, χωρίς φυσικά την άδειά μας». Η σχολική τάξη έχει γίνει προέκταση των social media, όπου κάθε στιγμή μπορεί να γίνει βίντεο.

Η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου προειδοποιεί για τις επιπτώσεις: «Η κατάχρηση των social media, δηλαδή πάνω από 3 ώρες τη μέρα, προκαλεί άγχος, διαταραχές ύπνου και γνωστικές δυσκολίες». Όπως επισημαίνει τα τεχνολογικά μέτρα, όπως ένας ψηφιακός κόφτης, μπορούν να βοηθήσουν, αλλά δεν αρκούν χωρίς καθοδήγηση από γονείς και σχολείο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει νέο πλαίσιο πρόσβασης στα social media από τα 16 έτη, ενώ στην Ελλάδα σχεδιάζεται το Kids Wallet, ένα σύστημα που θα επιβεβαιώνει την πραγματική ηλικία του χρήστη πριν τη δημιουργία λογαριασμού. Στόχος είναι να περιοριστεί το φαινόμενο των ψεύτικων ηλικιών, χωρίς όμως να αγνοείται ότι τα παιδιά συχνά αναζητούν τρόπους να παρακάμψουν τους περιορισμούς.

Από τις μαρτυρίες, τις αντιδράσεις και τις επισημάνσεις των ειδικών προκύπτει ένα κοινό μήνυμα. Τα παιδιά έχουν μπει πολύ νωρίς σε έναν κόσμο για τον οποίο δεν είναι έτοιμα και τον οποίο δεν ελέγχουμε. Η βία, η πίεση εμφάνισης, οι ώρες χρήσης και η αδυναμία γονεϊκής εποπτείας δείχνουν ότι η ανάγκη για όρια, ενημέρωση και προστασία είναι πιο επείγουσα από ποτέ.