Ο ελληνικός ουρανός συναρπάζει τους ερασιτέχνες αστρονόμους

Του Δημ. Κοντογιάννη

Είναι φυσικοί, μαθηματικοί, φιλόλογοι, γιατροί, τεχνίτες, συνταξιούχοι και άλλοι που μοιράζονται κάτι κοινό. Την αγάπη τους για την αστρονομία. Ιδρυσαν λοιπόν την Ελληνική Αστρονομική Ένωση (ΕΑΕ) για να έλθουν πιο κοντά και να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα. Να παρατηρούν, φωτογραφίζουν και φωτομετρούν ουράνια σώματα.

“Ολοι μας είμαστε ερασιτέχνες αστρονόμοι,” αναφέρει ο Γιώργος Νικολιδάκης, πρόεδρος της ΕΕΑ.

Επισήμως, η Ελληνική Αστρονομική Ένωση (ΕΑΕ) ξεκίνησε το 2003 αλλά η αρχή της ανάγεται στη δεκαετία του 1990 με την δημιουργία του “Ομίλου Ελλήνων Ερασιτεχνών Αστρονόμων” το 1993.

Εμπνευστής, ιδρυτής και πρόεδρος ήταν ο αστρονόμος Νίκος Ματσόπουλος. Ομως, η αδυναμία γραμματειακής και διοικητικής υποστήριξης σε μια περίοδο που ο αριθμός των μελών διογκώθηκε αλλά η επικοινωνία γινόταν είτε τηλεφωνικά είτε με έντυπη αλληλογραφία τον οδήγησε σε αδράνεια. Ομως, ο “σκληρός” πυρήνας των μελών του ΟΕΕΑ συνέχιζε να συναντάται ατύπως σε τακτά χρονικά διαστήματα και σε κάποιο σημείο εκτιμήθηκε πως θα έπρεπε να συσταθεί ένα νέο σχήμα που ήταν η ΕΑΕ.

Η Ελληνική Αστρονομική Ενωση (ΕΑΕ) διοργανώνει αρκετές δράσεις μέσα στη χρονιά. Στις τελευταίες περιλαμβάνονται εξορμήσεις για παρατηρήσεις στα αστεροσκοπεία Πεντέλης, Θησείου, Κρυονερίου Κορινθίας, στον Πάρνωνα, στην Ορεινή Κορινθία κι αλλού. Η ΕΑΕ συμμετέχει επίσης σε εκδηλώσεις του Ευγενίδιου Ιδρύματος και του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών με τα τηλεσκόπια των μελών της για να ξεναγήσει το κοινό στον έναστρο ουρανό. Επίσης, μέλη της κάνουν παρουσιάσεις σε σχολεία κι αλλού για την εκλαίκευση της αστρονομίας.

“Είναι πολύ σημαντικό για ένα παιδί να δεί τον Δία ή τον Κρόνο μέσω τηλεσκοπίου. Είναι μαι εμπειρία που θα θυμάται πιθανόν για πάντα και πιθανόν να λειτουργήσει κίνητρο για να ακολουθήσει ,“αναφέρει ο Νικολιδάκης.

Ερωτηθείς σχετικά με την ένταξη όσων ενδιαφέρονται στην ΕΑΕ, ο ίδιος τονίζει: “Είμαστε ανοικτοί σε νέα μέλη αλλά επιθυμούμε να υπάρχει μια προσωπική επαφή πριν εγκριθεί μια αίτηση για να βεβαιωθούμε ότι έχουν ενδιαφέρον αυστηρά για την αστρονομία και όχι την μεταφυσική.”

Για να γίνει κάποιος μέλος αρκεί να συμπληρώσει μια αίτηση στον ιστότοπο της EAE. Η ετήσια συνδρομή είναι 25 ευρώ αλλά παρόλα αυτά διακρίνουμε μια δυσκολία σε αρκετά μέλη μας να ανταποκριθούν, τονίζει.

“Η αστρονομία μας φέρνει κοντά στη φύση, π.χ. θα πάμε στο βουνό την νύχτα για οπτικές παρατηρήσεις, θα κάνουμε παρέα. Είναι ένα ολόκληρο πακέτο,” συμπληρώνει.

Κάποια μέλη της ΕΑΕ έχουν συνεργασθεί ή και συνεργάζονται με πανεπιστήμια και το αστεροσκοπείο στην Ελλάδα και φορείς του εξωτερικού σε μελέτες, επιστημονικές έρευνες, δίνοντας δεδομένα π.χ. για τις μεταβολές της έντασης του φωτός που προέρχεται από μεταβλητούς αστέρες. Αλλα μέλη ασχολούνται ερασιτεχνικά με την κατασκευή οργάνων, π.χ. τηλεσκοπίων, φασματογράφου για την παρατήρηση του Ηλίου κ.τ.λ.

OΠΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Ο Δημήτρης Μπαλάσης, ο οποίος ειδικεύεται στην οπτική παρατήρηση και έχει δημοσιεύσει καταλόγους για αστερισμούς, τονίζει πως είναι καλό να μάθει κανείς τον ουρανό, ξεκινώντας με γυμνό οφθαλμό, κιάλια και τέλος τηλεσκόπιο. “Μπορείς να δεις νεφελώματα και τον γαλαξία της Ανδρομέδας με απλά κιάλια,” συμπληρώνει.

Ο ίδιος αναφέρει πως ο κανόνας είναι να βρίσκεσαι σε απόσταση 100 χιλιομέτρων τουλάχιστον σε ευθεία απο ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, όπως η Αθήνα, για να κάνεις καλές οπτικές παρατηρήσεις καθώς ο ουρανός είναι σκοτεινός δηλαδή χωρίς τα φώτα της πόλης. Στη περίπτωση της Αθήνας, τέτοια όρια είναι η Ορεινή Κορινθία και πέρα ή ο Παρνασσός από την άλλη μεριά.

“Από την Αθήνα μια καλή βραδιά χωρίς σύννεφα, σκόνη από την Αφρική και υγρασία μπορεί κανείς να δει από το 1% έως το 5% του ουρανού. Αντίθετα, σε απόσταση 100 χιλιομέτρων σε ευθεία απο την Αθήνα, δηλαδή την Ορεινή Κορινθία και πέρα, μπορεί κανείς να παρατηρήσει το 95% και πάνω των αντικειμένων που θα μπορούσε κανείς να δει στον ουρανό,” τονίζει ο κ. Μπαλάσης.

Ο ίδιος αναφέρει πως οι ερασιτέχνες αστρονόμοι, επειδή δουλεύουν τις άλλες μέρες της εβδομάδας, πάνε για παρατήρηση την Παρασκευή και το Σάββατο της Νέας Σελήνης και όχι όταν υπάρχει πανσέληνος ή τέταρτο και φυσικά συμβουλεύονται τα δελτία καιρού πριν ξεκινήσουν γιατί, π.χ. αν βρέχει, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα.

Ο ερασιτέχνης αστρονόμος βρίσκεται αντιμέτωπος με τις μεταβολές του καιρού, π.χ. πρέπει να ψάξει για κάποιο βράδυ χωρίς φεγγάρι καθώς το τελευταίο επισκιάζει τα πάντα, να μην φυσάει πολύ και να μην έχει σύννεφα.

“Δεν έχεις πολλές ευκαιρίες μέσα στη χρονιά για να κάνεις παρατήρηση. Μάλιστα, η αυξανόμενη φωτορύπανση των πόλεων δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τις παρατηρήσεις,” καταλήγει ο Νικολιδάκης.

ΑΣΤΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ

Η φωτορύπανση δεν αποτελεί τόσο μεγάλο εμπόδιο για εκείνους τους ερασιτέχνες αστρονόμους, όπως ο Παναγιώτης Καζασίδης, που ασχολούνται κυρίως με την αστροφωτογράφηση.

“Η αστροφωτογράφηση είναι ένα χόμπι που μπορείς να κάνεις μέσα απο την πόλη. Δεν χρειάζεται να έχεις πρόσβαση σε σκοτεινό ουρανό, όπως στις παρατηρήσεις, γιατί υπάρχουν φίλτρα που αφήνουν συγκεκριμένο μήκος κύματος του φωτός να περνά και απομονώνει τον “θόρυβο” απο ηλεκτροφωτισμό κ.τ.λ.,” τονίζει. “Θα πρέπει να έχεις όρεξη, χρόνο και κάποιες γνώσεις επεξεργασίας εικόνας σε πρόγραμμα για αστροφωτογράφηση.”

Αστροφωτογράφηση μπορεί να κάνει κάποιος με δυο τρόπους. Πρώτον, με DSLR κάμερα και ένα τρίποδο με ειδικό μηχανισμό. Η τιμή για το τρίποδο ξεκινά από 300 ευρώ και μπορεί να ανέλθει σε χιλιάδες ευρώ. Δεύτερον, με αστρονομική κάμερα που είναι συνδεδεμένη με υπολογιστή. Είναι πιο πολύπλοκη αλλά μπορεί να καταγράφει αμυδρά αντικείμενα στον ουρανό.

“Χρειάζεται διαφορετική τεχνική και εξοπλισμός ανάλογα με τον στόχο, π.χ. γαλαξίας, αστέρια,” αναφέρει ο κ. Καζασίδης.

Η πλανητική απεικόνιση, δηλαδή η απεικόνιση των πλανητών του ηλιακού μας συστήματος, είναι πιο εύκολη υπόθεση μέσα από την πόλη γιατί ο εξοπλισμός δεν χρειάζεται να είναι πολύπλοκος και η ατμόσφαιρα της πόλης είναι συνήθως πιο σταθερή, π.χ. με νοτιάδες και λίγη υγρασία, συμπληρώνει ο ίδιος.

Για την φωτογράφηση του βαθέως ουρανού, π.χ. γαλαξίες, νεφελώματα, οι απαιτήσεις σε εξοπλισμό και καιρό, π.χ. βράδια χωρίς φεγγάρι, είναι πιο υψηλές.

ΦΩΤΟΜΕΤΡΙΑ

Αλλοι ερασιτέχνες αστρονόμοι, όπως ο Στέλιος Κλειδής, ασχολούνται με την φωτομετρία. Η τελευταία δίνει έμφαση στην ακριβή αποτύπωση των μεταβολών στη διακύμανση του φωτός των άστρων. Η αστροφωτογράφηση είναι περισσότερο στην αισθητική.

Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι-φωτομέτρες συνήθως συμμετέχουν σε ομάδες των οποίων ηγούνται Ελληνες ή ξένοι ερευνητές αστρονόμοι.

“Αυτοί (ερευνητές αστρονόμοι) δίνουν τους στόχους και εμείς παρέχουμε δεδομέναα που εν συνεχεία αξιοποιούνται για δημοσίευση σε επιστημονικά περιοδικά,” τονίζει ο κ. Κλειδής. “Αυτό που κάνουμε είναι να παίρνουμε διαδοχικές εικόνες, να τις επεξεργαζόμαστε και να υποβάλλουμε τα αποτελέσματα.”

Οι στόχοι συνδέονται με φαινόμενα όπως άστρα που πάλλονται, αστεροειδείς, καινοφανείς αστέρες κ.τ.λ.

Ερωτηθείς τι χρειάζεται για τη φωτομετρία, ο κ. Κλειδής τονίζει πως μπορεί κάποιος να ξεκινήσει με μια απλή DSLR κάμερα που προσαρμόζεται σε τηλεσκόπιο και μετά να πάει σε αστρονομική κάμερα που κοστίζει περισσότερα. Ο ίδιος έχει μεταφράσει εγχειρίδια που περιγράφουν τις τεχνικές φωτομετρίας.

* Οι φωτογραφίες ανήκουν στον Γιώργο Νικολιδάκη, πρόεδρο της ΕΑΕ