Η περίπλοκη αλήθεια για την ανακύκλωση του πλαστικού (long read)

Η ανακύκλωση έχει από καιρό αναδειχθεί ως νούμερο ένα λύση για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου όγκου των πλαστικών αποβλήτων. Στην πραγματικότητα, όμως, το μεγαλύτερο μέρος του πλαστικού που έχουμε παράγει μέχρι σήμερα έχει καταλήξει σε χωματερές ή, ακόμη χειρότερα, στα τρόφιμα που τρώμε καθημερινά. Οι ερευνητές γνωρίζουν από το 2015 ότι μόνο το 9% των πλαστικών στον κόσμο έχει ανακυκλωθεί. Αυτό σαφώς δεν είναι αρκετό για να σωθεί ο πλανήτης μας από τον συνεχώς αυξανόμενο όγκο πλαστικών αποβλήτων. Αυτό σημαίνει ότι η ανακύκλωση είναι άχρηστη; Ο YouTuber Ματ Φέρελ διερευνά αυτό και άλλα σχετικά ερωτήματα στο βίντεό του με τίτλο «Η αλήθεια για την ανακύκλωση πλαστικών … είναι περίπλοκη».

Πώς γεννήθηκε η ιδέα της ανακύκλωσης

Το 1970, 20 εκατομμύρια Αμερικανοί βγήκαν στους δρόμους για να διαδηλώσουν υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Έτσι καθιερώθηκε η Ημέρα της Γης (Earth Day), σηματοδοτώντας την έναρξη του περιβαλλοντικού κινήματος στις ΗΠΑ. Η βιομηχανία πλαστικών ήταν ένας από τους αναδυόμενους «κακούς» που στοχοποίησε το περιβαλλοντικό κίνημα. Αισθανόμενη την πίεση, η βιομηχανία σκέφτηκε μια λύση. Την ίδια χρονιά, η Container Corporation of America, η μεγαλύτερη βιομηχανία ανακύκλωσης χαρτιού, χρηματοδότησε έναν διαγωνισμό σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ για τον σχεδιασμό ενός συμβόλου που θα αντιπροσώπευε και θα ενθάρρυνε τους ανθρώπους να ανακυκλώσουν. Μόλις οι μεγάλες εταιρείες πλαστικών συνειδητοποίησαν τη δύναμη αυτού του συμβόλου, το υιοθέτησαν στο πλαίσιο μιας στρατηγικής «greenwashing», αναφέρει ο Φέρελ στο βίντεό του. Το 1988, η Ένωση Βιομηχανίας Πλαστικών (SPI) εισήγαγε 7 κωδικούς αναγνώρισης ρητίνης (RIC). Μπορείτε να βρείτε ένα από αυτά τα 7 σήματα στο κάτω μέρος ενός πλαστικού μπουκαλιού νερού, το οποίο προσδιορίζει τη ρητίνη που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του.

Το πρόβλημα με αυτό είναι ότι ενώ μόνο 2 από αυτές τις ρητίνες είναι ανακυκλώσιμες, ο σχεδιασμός των RIC μοιάζει πολύ με το λογότυπο της ανακύκλωσης. Αυτό δεν ήταν τυχαίο, λέει ο Φέρελ. Όταν η ASTM International άλλαξε ελαφρώς το σχέδιο των RIC, ήταν πολύ αργά.

Μια έρευνα του Pew Research Center διαπίστωσε ότι το 59% των Αμερικανών πιστεύει ότι τα περισσότερα αντικείμενα μπορούν να ανακυκλωθούν. Αυτή λανθασμένη άποψη έχει συμβάλλει στην εξάπλωση μιας σπάταλης πρακτικής γνωστής ως «wish-cycling», που σημαίνει ότι οι άνθρωποι ανακυκλώνουν κάτι παρόλο που δεν είναι σίγουροι αν είναι ανακυκλώσιμο. Ωστόσο, δεν ανακυκλώνονται όλα και ορισμένα από αυτά τα υλικά μπορεί να μολύνουν το ρεύμα ανακύκλωσης πλαστικών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στις εγκαταστάσεις ανάκτησης υλικών (MRF). Εκεί, οι φορείς εκμετάλλευσης πρέπει να ξοδέψουν χρόνο για να διαχωρίσουν τα απόβλητα από το ρεύμα ανακύκλωσης, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να κλείσουν και τις εγκαταστάσεις. Αυτό καθιστά τη διαδικασία πιο αργή και πιο δαπανηρή.

Εκτός από το κόλπο με το λογότυπο, οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου ξόδεψαν εκατομμύρια για να προωθήσουν την ανακύκλωση, παρόλο που αμφισβητούσαν την πρακτική της εφαρμογή και την οικονομική βιωσιμότητα, σύμφωνα με έρευνα του NPR. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το ανακυκλωμένο πλαστικό είναι χαμηλής ποιότητας και έχει υψηλότερο κόστος σε σύγκριση με το παρθένο εναλλακτικό του. Στην πραγματικότητα, εκτός του ότι είναι δύσκολο να εφαρμοστεί, η διαδικασία ανακύκλωσης υποβαθμίζει την ποιότητα του πλαστικού. Σύμφωνα με τα πρώην κορυφαία στελέχη που παραχώρησαν συνέντευξη στο NPR, η ανακύκλωση ήταν απλώς ένα έξυπνο κόλπο για να αναβάλουν την απαγόρευση των πλαστικών και να συνεχίσουν να πωλούν ορυκτά καύσιμα.

Έως το 2018 η Κίνα ήταν ο κύριος προορισμός για τα απόβλητα άλλων χωρών και κυρίως των G7. Το 2018 η χώρα ανακοίνωσε ότι θα δέχεται μόνο πλαστικά δεμάτια τα οποία θα φέρουν λιγότερο από 0,5% ρύπανση από μη ανακυκλώσιμα υλικά, όριο πολύ αυστηρότερο σε σχέση με το προηγούμενο του 1,5%, με αποτέλεσμα οι εισαγωγές ανακυκλωμένου πλαστικού να μειωθούν κατά 99% σε σύγκριση με το 2017. Αυτό έπληξε το παγκόσμιο σύστημα ανακύκλωσης, επειδή αυτές οι χώρες εξήγαγαν το 70% του ανακυκλωμένου πλαστικού τους εκεί.

Πώς έβγαλαν κέρδος οι Κινέζοι από το πλαστικό χαμηλής αξίας; Πρώτον, οι εξαγωγές της Κίνας προς τις ΗΠΑ ξεπερνούν τις εισαγωγές της και η μεταφορά αυτών των δεμάτων ήταν πολύ φθηνή. Επίσης, οι Κινέζοι γνώρισαν τεράστια οικονομική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, γεγονός που αύξησε τη ζήτηση για σχεδόν κάθε πρώτη ύλη, συμπεριλαμβανομένου του ανακυκλωμένου πλαστικού. Τέλος, μπορούσαν να βασιστούν σε πολλούς χαμηλόμισθους εργάτες για να κάνουν τη διαλογή. Η επίσημη απάντηση της Κίνας ήταν ότι το εισερχόμενο πλαστικό ήταν συχνά μολυσμένο με επικίνδυνα απόβλητα και έβλαπτε τους εργαζόμενους και το περιβάλλον. Ο Φέρελ εκτιμά ότι αφού συνυπολόγισε το κόστος υγειονομικής περίθαλψης και περιβαλλοντικής αποκατάστασης, η κινεζική κυβέρνηση συνειδητοποίησε ότι τα απόβλητα της Δύσης δεν άξιζαν πλέον τον κόπο.

Ενώ άλλες αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας, όπως η Μαλαισία, ανέλαβαν τον ρόλο της Κίνας, το τελικό αποτέλεσμα είναι πάντα το ίδιο. Όπως αναφέρει ο Φέρελ, ο οποίος επικαλείται πάνω από 60 διαφορετικές πηγές, το μεγαλύτερο μέρος του πλαστικού μας κατέληξε να πηγαίνει σε χωματερές ή να καίγεται εξαιτίας των κακών προτύπων διαχείρισης αποβλήτων που έχουν οι χώρες αυτές.

Ωστόσο, ο Φέρελ τονίζει στο βίντεο ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη αγορά για το ανακυκλωμένο πλαστικό. Αυτό ακριβώς προσπαθεί να κάνει η Oceanworks marketplace. Πέρυσι ήταν η πρώτη εταιρεία που έλαβε την πιστοποίηση OBP (ocean-bound plastic) στην αμερικανική ήπειρο. Όπως υποδηλώνει το όνομά του, το OBP είναι πλαστικό που κατευθύνεται προς τον ωκεανό, αλλά δεν έχει φτάσει ακόμη εκεί. Η Oceanworks επικεντρώνεται στο OBP επειδή είναι φθηνότερο στη συλλογή, ευρέως διαθέσιμο και έχει καλύτερη ποιότητα από το πλαστικό που έχει σαπίσει στο νερό.

Η Oceanworks δίνει στο απορριπτόμενο πλαστικό μια νέα ζωή. Οι συλλέκτες που βρίσκονται κυρίως στη Νοτιοανατολική Ασία, αναχαιτίζουν το πλαστικό πριν αυτό εισέλθει στον ωκεανό και παρέχουν στους κατασκευαστές την πρώτη ύλη. Στη συνέχεια, τα τελικά προϊόντα πωλούνται στην πλατφόρμα της Oceanworks σε εταιρείες σε όλο τον κόσμο. Ως αποτέλεσμα, η εταιρεία όχι μόνο μειώνει τη ρύπανση των ωκεανών, αλλά προωθεί και προϊόντα όπως αξεσουάρ ρούχων, τσάντες, παιχνίδια για σκύλους που έχουν κατασκευαστεί από αυτά τα πλαστικά απόβλητα.

Υπάρχουν όμως και βιολογικοί τρόποι για να απαλλαγούμε από το πλαστικό. Επιστήμονες σε όλο τον κόσμο έχουν ανακαλύψει ότι ορισμένα βακτήρια μπορούν να φάνε πολυμερή- όπως το ΡΕΤ- και να τα χωνέψουν προκαλώντας μηχανική, χημική ή ενζυμική αποσάθρωση. Αυτό είναι μια πρόοδος αν σκεφτεί κανείς ότι το ΡΕΤ βρίσκεται παντού στις συσκευασίες τροφίμων και χρειάζεται 400 χρόνια για να διασπαστεί. Το μόνο πρόβλημα με τα ένζυμα είναι ότι φαίνεται να λειτουργούν μόνο σε ένα στενό εύρος θερμοκρασιών και η κλιμάκωσή τους μπορεί να απέχει ακόμη πολύ.

Η αλήθεια είναι ότι η ανακύκλωση πλαστικού δεν λειτούργησε ποτέ σωστά και ο λόγος είναι ότι, εκτός από μερικά πολύτιμα αντικείμενα όπως τα πλαστικά μπουκάλια, δεν ήταν ποτέ αρκετά κερδοφόρα. Ενώ οι ρυθμιστικές αρχές και οι ιδιωτικές εταιρείες προσπαθούν να βελτιώσουν την οικονομία του ανακυκλωμένου πλαστικού, το μέλλον ανήκει στις μεθόδους ανακύκλωσης και στα υλικά χωρίς πλαστικό, όπως τα μανιτάρια και τα φύκια. Η εξάλειψη της πλαστικής ρύπανσης θα πάρει χρόνο. Εν τω μεταξύ, θα μπορούσαμε να αλλάξουμε τις αγοραστικές μας συνήθειες, αποφεύγοντας να αγοράζουμε τα πλαστικά προϊόντα όποτε αυτό είναι δυνατόν. Επιπλέον, θα πρέπει να απαιτήσουμε περισσότερη διαφάνεια και υπευθυνότητα από τη βιομηχανία πλαστικών και τους πολιτικούς.

ΠΗΓΗ: Interesting Engineering