Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία: Ο δορυφόρος ExoMars συνεχίζει το κυνήγι για τον εντοπισμό ζωής στον Άρη

Στην αναθεώρηση των ανωτάτων ορίων των «βιοδείκτων» δηλαδή των ποσοτήτων μεθανίου, αιθανίου, αιθυλενίου και φωσφίνης που είναι πιθανά σημάδια ζωής στον Άρη και αποτελούν πρωταρχικό στόχο του δορυφόρου έρευνας ιχνών αερίων και τηλεπικοινωνίας της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας ESA- ExoMars Trace Gas Orbiter, προχώρησε η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία την Τρίτη.

Ένας από τους βασικούς βιοδείκτης ενδιαφέροντος της έρευνας αποτελεί το μεθάνιο, καθώς μεγάλο μέρος του μεθανίου που βρίσκεται στη Γη παράγεται από ζωντανά πλάσματα ή από γεωλογική δραστηριότητα και σύμφωνα με τους επιστήμονες το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τον Άρη. Άλλωστε το «μυστήριο του μεθανίου» στον Άρη συνεχίζεται εδώ και πολλά χρόνια, με αντιφατικά ευρήματα από αποστολές, όπως το Mars Express της ESA και το Rios Curiosity της NASA που κατέγραψαν σποραδικές αιχμές και εκρήξεις του αερίου στην ατμόσφαιρα του Άρη, τόσο σε έρευνες τροχιάς όσο και στην επιφάνεια του πλανήτη, με τα σημάδια του αερίου να ποικίλλουν ανάλογα με τις εποχές, ή να μην παρατηρούνται καθόλου.

Οι προηγούμενες εκτιμήσεις για τις ποσότητες μεθανίου στον Άρη και τις αποστολές στην επιφάνεια του κυμαίνονται από 0,2 έως 30 μέρη ανά δισεκατομμύριο κατ ‘όγκο (ppbv), εντοπίζοντας έως και 30 μόρια μεθανίου ανά δισεκατομμύριο μόρια, όταν η ποσότητα του μεθανίου στην ατμόσφαιρα της Γης είναι στα 2000 ppbv. Ωστόσο, τα πρώτα αποτελέσματα του Trace Gas Orbiter, που αναφέρθηκαν τον Απρίλιο του 2019, δεν εντόπισαν μεθάνιο, υπολογίζοντας ότι, εάν υπάρχει, το αέριο πρέπει να έχει μέγιστη συγκέντρωση μόλις 0,05 ppbv.

«Χρησιμοποιήσαμε τώρα το Trace Gas Orbiter για να βελτιώσουμε ακόμη περισσότερο το ανώτατο όριο για το μεθάνιο στον Άρη, αυτή τη φορά συλλέγοντας δεδομένα για πάνω από 1,4 χρόνια-2,7 χρόνια στη Γη», τόνισε ο Φρανκ Μοντμέσιν του προγράμματος LATMOS στην Γαλλία, σημειώνοντας πως δεν βρέθηκαν καθόλου σημάδια του αερίου, υποδηλώνοντας ότι η ποσότητα του μεθανίου στον Άρη είναι πιθανότατα ακόμη χαμηλότερη από την προηγούμενη εκτίμηση.

Καθώς τα όργανα του δορυφόρου που βρίσκεται σε τροχιά είναι πολύ ευαίσθητα, οι επιστήμονες εκτιμούν πως εάν υπάρχει μεθάνιο, πρέπει να είναι σε ποσότητα μικρότερη από 0,05 ppbv και πιθανότατα μικρότερη ακόμη και από 0,02 ppbv. Οι επιστήμονες έψαξαν επίσης σημάδια μεθανίου σε μετρήσεις στην τροχιά του Curiosity, στον κρατήρα Gale, στον οποίο δεν βρήκαν τίποτα, παρά το γεγονός ότι το rover στην επιφάνεια ανέφερε την παρουσία μεθανίου εκεί. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί η αναζήτηση σε περισσότερες από 2000 τοποθεσίες στον πλανήτη όπου επίσης δεν ανιχνεύθηκε τίποτα οπότε αν το μεθάνιο υπάρχει τότε η παρουσία του πρέπει να είναι σποραδική.

Παράλληλα με το μεθάνιο, ελέγχονται και δύο άλλα πιθανά αέρια βιοδεικτών: το αιθάνιο και το αιθυλένιο. Αυτά τα μόρια εμφανίζονται, αφού το μεθάνιο διασπαστεί από το φως του ήλιου, υποβοηθώντας το «κυνήγι» για το μεθάνιο. Τα μόρια αιθανίου και αιθυλενίου άλλωστε έχουν επίσης μικρή διάρκεια ζωής, πράγμα που σημαίνει ότι αν βρεθούν στην ατμόσφαιρα του Άρη, θα πρέπει να έχουν απελευθερωθεί πρόσφατα ή να έχουν δημιουργηθεί μέσω μιας συνεχούς διαδικασίας.

Ο δορυφόρος διερευνά επίσης την ύπαρξη φωσφίνης, ένα αέριο που προκάλεσε πέρυσι μια τεράστια διαμάχη, όταν φέρεται να εντοπίστηκε στην Αφροδίτη . Το μεγαλύτερο μέρος της φωσφίνης στη Γη παράγεται βιολογικά, καθιστώντας το ένα συναρπαστικό βιοδείκτη στην ατμόσφαιρα των πλανητών. Στον Άρη σύμφωνα με την ESAδεν βρέθηκαν σημάδια φωσφίνης με αποτέλεσμα τα ανώτατα όριά για αυτό το αέριο να είναι παρόμοια με εκείνα του αιθανίου και του αιθυλενίου, δηλαδή μεταξύ 0,1 και 0,6 ppbv.

Είτε εντοπίζονται βιοδείκτες είτε όχι, αυτά τα ευρήματα είναι σημαντικά για την κατανόησή σχετικά με το ποιες διαδικασίες συμβαίνουν και ποιες όχι, στην ατμόσφαιρα και αποτελούν ουσιώδεις πληροφορίες για την επιστημονική εστίαση στη συνεχιζόμενη έρευνά για τον Άρη.

Οι επιστήμονες της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας τονίζουν πάντως ότι παραμένουν πολλά βασικά ερωτήματα, όπως για παράδειγμα, για ποιόν λόγο ο δορυφόρος Curiosity εντοπίζει μεθάνιο στον κρατήρα Gale, ενώ δεν βρίσκεται κανένα ίχνος σε μετρήσεις στην τροχιά του πλανήτη, αν το μεθάνιο θα μπορούσε να προέρχεται από αλλού, ή να εντοπίζεται μόνο σε συγκεκριμένες τοποθεσίες σε ολόκληρο τον πλανήτη ή αν θα μπορούσε μια απροσδόκητη διαδικασία να καταστρέψει οποιοδήποτε μεθάνιο πριν αυτό μπορέσει να ανιχνευθεί.

Υπενθυμίζεται ότι το ExoMars (Εξωβιολογία στον Άρη) είναι ένα πρόγραμμα αστροβιολογίας αποτελούμενο από δύο φάσεις, με σκοπό την αναζήτηση αποδείξεων ύπαρξης ζωής στον πλανήτη Άρη σε μία κοινή αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και του αντίστοιχου ρωσικού οργανισμού Roscosmos.

Ο δορυφόρος έρευνας ιχνών αερίων και τηλεπικοινωνίας (ExoMars Trace Gas Orbiter) και ένα πειραματικό σκάφος προσεδάφισης που ονομάζεται Σκιαπαρέλι εκτοξεύθηκαν στις 14 Μαρτίου 2016. Ο δορυφόρος τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον Άρη στις 19 Οκτωβρίου 2016 και ξεκίνησε να χαρτογραφεί πιθανές πηγές μεθανίου και άλλα ίχνη αερίων που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα του Άρη που θα μπορούσαν να αποτελούν αποδείξεις για πιθανή βιολογική ή γεωλογική δραστηριότητα.

Κατά την πρώτη φάση, που ξεκίνησε το 2016, τοποθετήθηκε ένας δορυφόρος έρευνας ιχνών αερίων και τηλεπικοινωνίας στην τροχιά του Άρη και από εκεί ελευθερώθηκε ένα πειραματικό σκάφος προσεδάφισης, το οποίο όμως συνετρίβη στην επιφάνεια του πλανήτη. Κατά τη δεύτερη φάση, που είναι προγραμματισμένη να ξεκινήσει το 2022, θα προσεδαφιστεί ένα ρομποτικό όχημα τύπου ρόβερ στην επιφάνεια, που θα υποστηρίξει μια επιστημονική αποστολή η οποία αναμένεται να διαρκέσει μέχρι το 2024 ή αργότερα.

Οι στόχοι του ExoMars είναι η αναζήτηση για σημάδια παρελθοντικής ζωής στον Άρη, η διερεύνηση της ποικιλίας του νερού και του γεωχημικού περιβάλλοντος στον Άρη και η διερεύνηση ιχνών ατμοσφαιρικών αερίων και των πηγών τους και, ώστε με αυτόν τον τρόπο, να επιδείξει τις τεχνολογίες για μια μελλοντική αποστολή που θα συλλέξει και θα επιστρέψει στην Γη δείγματα από τον πλανήτη.

Πηγή: ΕΡΤ / Ανταπόκριση από το Στρασβούργο: Κώστας Δαβάνης