Πώς συμβάλλει το παιχνίδι στη φύση στην ανάπτυξη των παιδιών προσχολικής ηλικίας – Tα αποτελέσματα έρευνας

Οι δραστηριότητες περιπέτειας ωφελούν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας με διάφορους τρόπους ενώ τα παιδιά που δεν συμμετέχουν σε εξωτερικές δραστηριότητες μπορεί να παρουσιάσουν αναπτυξιακές καθυστερήσεις. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουν ερευνητές στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένες Επιστήμες Ελεύθερου Χρόνου: Φύση, Σπορ, Τέχνες, του ΤΕΦΑΑ του πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Οι προγραμματισμένες εκδρομές σε εθνικά πάρκα, δάση ή βοτανικούς κήπους συμβάλλουν σημαντικά στη γνωστική και συναισθηματική μάθηση. Τέτοιες εμπειρίες διευκολύνουν τη συμμετοχή, καθώς ενθαρρύνουν τα παιδιά να θέτουν ερωτήσεις που σχετίζονται με το υπαίθριο περιβάλλον στο οποίο εκτίθενται. Οι ερωτήσεις που προκύπτουν από την περιέργεια βοηθούν τα παιδιά να ενεργοποιήσουν τις φανταστικές τους δεξιότητες, καθώς σκέφτονται τι να ρωτήσουν σε σχέση με όσα βιώνουν στο περιβάλλον.

Δραστηριότητες περιπέτειας στην καθημερινότητα των παιδιών

Πρόκειται για στοιχεία ερευνών που πραγματοποιήθηκαν στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένες Επιστήμες Ελεύθερου Χρόνου: Φύση, Σπορ, Τέχνες, του ΤΕΦΑΑ του πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Οι δραστηριότητες περιπέτειας και το παιχνίδι , σύμφωνα με αυτές, εκθέτουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας σε πρακτικές εμπειρίες, παρατηρήσεις και τη χρήση πολλαπλών αισθητηριακών συστημάτων, τα οποία προάγουν τη μάθηση και τη γνωστική επεξεργασία.

Τα παιδιά που δεν συμμετέχουν σε εξωτερικές δραστηριότητες μπορεί να παρουσιάσουν αναπτυξιακές καθυστερήσεις. Πολλά τα οφέλη που έχουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας στη μάθηση και στη δημιουργικότητα κατά τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες περιπέτειας στη φύση.

Αναπτύσσει τη φαντασία των παιδιών το παιχνίδι στην ύπαιθρο

«Το υπαίθριο περιβάλλον μπορεί να εμπνεύσει στα παιδιά την περιέργεια για τη φύση, καθώς επιδιώκουν να μάθουν περισσότερα γι’ αυτό που βλέπουν. Οι ανοιχτές δυνατότητες των φυσικών υλικών ενθαρρύνουν τα παιδιά να είναι ευφάνταστα, καθώς προσφέρουν αμέτρητες δυνατότητες για παιχνίδι. Για παράδειγμα, τα παιδιά μπορούν να προσπαθήσουν να αποδώσουν νέα νοήματα και ερμηνείες στα αντικείμενα, σε μια διαδικασία επανεφεύρεσης». Αυτά μεταξύ άλλων τονίζει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Δρ Αγλαΐα Ζαφειρούδη, Ε.Ε.Π. ΤΕΦΑΑ, Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και εξηγεί:

«Σε ένα φυσικό αντικείμενο, όπως ένα ραβδί, για παράδειγμα, μπορούν να αποδοθούν τα χαρακτηριστικά και ο σκοπός ενός εργαλείου. Αυτό αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να ενεργοποιηθεί η δημιουργικότητα όταν τα παιδιά εκτίθενται σε φυσικά υλικά. Ως εκ τούτου, οι δραστηριότητες περιπέτειας προωθούν την επιθυμία του παιδιού να κατανοήσει και να καινοτομήσει τη χρήση και τον σκοπό των αντικειμένων, βελτιώνοντας έτσι τις μαθησιακές του ικανότητες.

Η εκπαίδευση στην παιδική ηλικία

Το παιχνίδι περιπέτειας προωθεί επίσης κρίσιμες πτυχές της εκπαίδευσης στην πρώιμη παιδική ηλικία. Το παιχνίδι με το νερό και το χώμα είναι ωφέλιμο για τα παιδιά, καθώς τους παρέχει ευκαιρίες να μάθουν έννοιες που σχετίζονται με τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά». Επιπλέον, σύμφωνα με την ίδια, η εκμάθηση της γλώσσας προωθείται μέσω του παιχνιδιού με το χώμα και το νερό, καθώς τα παιδιά μοιράζονται το νέο λεξιλόγιο που έμαθαν κατά τη διάρκεια των προσπαθειών τους.

Για παράδειγμα, καθώς τα παιδιά γεμίζουν και αδειάζουν δοχεία με χώμα και νερό, αρχίζουν να εξοικειώνονται με έννοιες που σχετίζονται με τον όγκο, το βάρος και το χρόνο. Σε αυτό το παιχνίδι του γεμίσματος και του αδειάσματος δοχείων πολλές φορές, τα παιδιά μαθαίνουν μαθηματικές και επιστημονικές έννοιες, χωρίς να έχουν επίγνωση ότι μαθαίνουν. Ως εκ τούτου, οι δραστηριότητες περιπέτειας παρέχουν στα παιδιά ευκαιρίες μάθησης από μικρή ηλικία, γεγονός που βελτιώνει τις πιθανότητες επιτυχίας τους στην ενήλικη ζωή.

Η εμπλοκή σε παιχνίδια που αναλαμβάνουν κινδύνους συμβάλλει επίσης στην ανάπτυξη της παιδικής ηλικίας, τονίζει επίσης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Χάρης Κουθούρης, Καθηγητής, ΤΕΦΑΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Και προσθέτει:

«Η ανάληψη κινδύνου διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην ικανοποίηση και την ευημερία των παιδιών και συμβάλλει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής και ακαδημαϊκών δεξιοτήτων. Κατά τη διάρκεια επικίνδυνων καταστάσεων παιχνιδιού, τα παιδιά πρέπει να ενεργοποιήσουν τις δυνάμεις αναγνώρισης, αξιολόγησης και λήψης αποφάσεων. Στην περίπτωση αυτή, το παιδί πρέπει να αναγνωρίσει τον κίνδυνο, να αξιολογήσει τις διαθέσιμες επιλογές και να επιλέξει με προσοχή την επόμενη πορεία δράσης. Τα παιδιά αναλαμβάνουν κινδύνους όταν ασχολούνται με το φυσικό παιχνίδι και χρησιμοποιούν τη δημιουργικότητα καθώς αναπτύσσουν συναισθηματικές, σωματικές, χειρωνακτικές δεξιότητες, φαντασία και γνωστικές δεξιότητες».

Η μάθηση μέσω της δοκιμής και του λάθους, σύμφωνα με τον ίδιο, βοηθά επίσης τα παιδιά να αναπτύξουν επάρκεια στην κριτική σκέψη και την επίλυση προβλημάτων. Οι δραστηριότητες περιπέτειας, όπως η αναρρίχηση σε δέντρα, ενθαρρύνουν την έμπνευση και τη δημιουργικότητα. Οι δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους βοηθούν τα μικρά παιδιά να βελτιώσουν τη χωρική τους αντίληψη κατά τα πρώτα στάδια της κινητικής ανάπτυξης. Κατά την αναρρίχηση σε δέντρα, τα διαφορετικά ύψη δέντρων παρέχουν στα παιδιά ευκαιρίες να διαπραγματευτούν κινδύνους και προκλήσεις. Ως εκ τούτου, τα παιδιά μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά από τη συμμετοχή τους σε διάφορες μορφές παιχνιδιού περιπέτειας, ορισμένες από τις οποίες ενέχουν διαχειρίσιμους κινδύνους.

Το κινητικό παιχνίδι κατά τη διάρκεια των συνεδριών παιχνιδιού σε εξωτερικούς χώρους, σύμφωνα με τους παραπάνω, ενθαρρύνει τα παιδιά να εξασκήσουν τις αδρές και λεπτές κινητικές δεξιότητες. Το υπαίθριο και το εσωτερικό παιχνίδι μπορεί να είναι συμπληρωματικά, καθώς κάθε περιβάλλον εκθέτει τα παιδιά σε διαφορετικές συνθήκες. Η εκτέλεση των σωματικών κινήσεων που απαιτούνται για τη μάθηση απαιτεί περίσκεψη και σχεδιασμό. Οι αδρές και λεπτές κινητικές δεξιότητες υποστηρίζουν τη σχολική λειτουργία, με την οπτικοκινητική και λεπτή κινητική επάρκεια να αξιοποιείται στην προσχολική ηλικία στο πιάσιμο μολυβιών, στο χειρισμό υλικών και χαρτιού και στην αναγνώριση συμβόλων. Οι οπτικοκινητικές δεξιότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν τον συντονισμό των κινητικών κινήσεων με την οπτική αντίληψη, συνδέονται θετικά με τα αποτελέσματα των μαθηματικών και του γραμματισμού.

Βελτιώνουν τις συμπεριφορές αυτοελέγχου

Οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις στις οποίες εκτίθενται τα παιδιά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού περιπέτειας είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της μάθησης. Το παιχνίδι σε περιβάλλοντα που θεωρούνται επικίνδυνα μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να μειώσουν τις αναστολές τους και να αντιμετωπίσουν τις αναπτυξιακές φοβίες μέσα από επαναλαμβανόμενες και όλο και πιο προκλητικές εμπειρίες.

Κατά τη διάρκεια των υπαίθριων δραστηριοτήτων, τα παιδιά βιώνουν ένα μείγμα ενθουσιασμού και φόβου και επιδεικνύουν συμπεριφορές αυτοελέγχου καθώς συμμετέχουν και αποφεύγουν κίνδυνο, δημιουργώντας ευχαρίστηση και απόλαυση. Για να καταλήξουν τονίζοντας:

«Θα πρέπει να θεσπιστούν πολιτικές που θα καθοδηγούν τους παιδαγωγούς προσχολικής ηλικίας στη φύση. Οι αρχές που είναι επιφορτισμένες με τη θέσπιση πολιτικών για το υπαίθριο παιχνίδι θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι οι παιδαγωγοί, τα παιδιά και οι γονείς παίζουν όλοι ρόλο στις δραστηριότητες περιπέτειας. Ως εκ τούτου, η νομοθεσία θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένη για να τονίσει τη συμμετοχή κάθε μέρους στο παιχνίδι περιπέτειας με ασφάλεια. Η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων είναι ζωτικής σημασίας και τα μέρη πρέπει να συμφωνήσουν και να εκπαιδεύσουν το ένα το άλλο σχετικά με το τι αναμένεται να προάγει τη μαθησιακή ανάπτυξη και τη δημιουργικότητα στο πλαίσιο της φυσικής αγωγής και του λοιπού παιχνιδιού σε εξωτερικούς χώρους. Με βάση τις απόψεις των ενδιαφερομένων μερών, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να δημιουργήσουν ένα λεπτομερές σχέδιο που θα επικεντρώνεται στις βέλτιστες διδακτικές πρακτικές για τη θετική εμπλοκή στο υπαίθριο παιχνίδι».