Το νομικό τοπίο στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ+ παραμένει άνισο και τα δικαιώματα των κοινοτήτων τίθενται όλο και περισσότερο υπό απειλή σε ορισμένες χώρες. Διαφορές στους νόμους για το σύμφωνο συμβίωσης και τον γάμο μεταξύ των κρατών μελών, μαζί με νέους νομικούς περιορισμούς σε ορισμένες χώρες, δοκιμάζουν το πλαίσιο της ΕΕ για ισότητα.
Στο πιο πρόσφατο πλήγμα για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ μέσα στην ΕΕ, μια τροποποίηση στο Σύνταγμα της Σλοβακικής Δημοκρατίας που λέει ότι η χώρα «αναγνωρίζει μόνο δύο φύλα, αρσενικό και θηλυκό» τέθηκε σε ισχύ το Σάββατο, 1η Νοεμβρίου.
Η τροποποίηση προβλέπει ακόμη ότι μόνο τα παντρεμένα ζευγάρια θα επιτρέπεται να υιοθετούν παιδιά, κάτι που αποκλείει ουσιαστικά τα ζευγάρια ιδίου φύλου καθώς αυτά δεν επιτρέπεται να παντρεύονται στη χώρα. Η παρένθετη μητρότητα απαγορεύεται ρητά.
Το Σύνταγμα της Σλοβακίας ορίζει τον γάμο ως την ένωση ανάμεσα σε έναν άνδρα και μία γυναίκα, έπειτα από τροποποίηση το 2014 όταν ο εθνικιστής πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο ήταν και τότε στην εξουσία.
Η σαρωτική νέα αλλαγή προβλέπει τώρα ότι η εθνική νομοθεσία υπερισχύει της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναφέρει πως η «κυριαρχία» της Σλοβακίας σε ό,τι αφορά «πολιτιστικά και ηθικά ζητήματα» θα πρέπει να υπερισχύει του νόμου της ΕΕ.
Ο Φίτσο, που επέστρεψε στον θώκο το 2023, έρχεται συχνά σε σύγκρουση με την 27μελή Ένωση. Επικριτές έχουν προειδοποιήσει ότι η συνταγματική τροποποίηση μπορεί να φέρει τη Σλοβακία σε σύγκρουση με διατάξεις συνθηκών της ΕΕ. Η Επιτροπή της Βενετίας, ένα συμβουλευτικό σώμα για συνταγματικά θέματα στο Συμβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο, έναν οργανισμό για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που δεν ανήκει στην ΕΕ, φέρεται επίσης να έχει εκφράσει επικρίσεις πριν από την ψήφισή της.
Ο Δημόσιος Συνήγορος Δικαιωμάτων στη Σλοβακία, ο Ρόμπερτ Ντομπροβόντσκι, δήλωσε πως η τροποποίηση δεν είναι «ο δρόμος προς μια δικαιότερη και πιο ανθρώπινη χώρα» και πως «η πιθανή αποχώρηση της προτεραιότητας θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών που απορρέουν από διεθνείς συνθήκες και τη νομοθεσία της ΕΕ έναντι των σλοβακικών νόμων δεν συμβάλλει στην ασφάλεια δικαίου των κατοίκων της χώρας – ιδιαίτερα εκείνων που ανήκουν σε μειονότητες».
Η ΛΟΑΤΚΙ+ είναι ένας όρος ομπρέλα που περιλαμβάνει ένα ποικίλο φάσμα σεξουαλικών προσανατολισμών και ταυτοτήτων φύλου πέρα από τον ετεροφυλοφιλία και τη μη διεμφυλική ταυτότητα. Περιλαμβάνει λεσβίες, ομοφυλόφιλους, αμφιφυλόφιλους, τρανς, κουίρ, ίντερσεξ, μη δυαδικά και άλλα άτομα (+).
Στο εσωτερικό της ΕΕ, η Ουγγαρία επικρίνεται συχνά για την υποχώρηση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+. Ο εθνικιστής πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν αφαιρεί δικαιώματα των κοινοτήτων αυτών στο όνομα της προστασίας του παιδιού επί χρόνια και φέτος ο κυβερνών συνασπισμός ενέκρινε νομικές αλλαγές με σκοπό την απαγόρευση των πορειών Pride.
Άνισα δικαιώματα για το σύμφωνο συμβίωσης και τον γάμο στην ΕΕ
Η νομιμοποίηση των γάμων μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου είναι ένα θέμα που διχάζει όλο και περισσότερο την ΕΕ. Ενώ ορισμένες χώρες τους νομιμοποίησαν πριν από χρόνια, άλλες αντιμετωπίζουν ακόμη αυστηρούς κανόνες και πολιτικό αδιέξοδο.
Την 1η Οκτωβρίου 1989, για πρώτη φορά στον κόσμο, αρκετά ομοφυλόφιλα ζευγάρια στη Δανία συνήψαν σύμφωνο συμβίωσης, δίνοντας στη σχέση τους νομική υπόσταση, όχι όμως αυτήν ενός πλήρους γάμου. Η Ολλανδία έγινε η πρώτη χώρα που επέτρεψε τους γάμους ατόμων του ιδίου φύλου τον Απρίλιο του 2001.
Από τότε, άλλες 21 ευρωπαϊκές χώρες, περιλαμβανομένων 15 κρατών μελών της ΕΕ έκαναν το ίδιο: Ανδόρα, Αυστρία, Βέλγιο, Βρετανία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ισλανδία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Νορβηγία, Πορτογαλία Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία και το πριγκιπάτο του Λιχτενστάιν.
Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν επιτρέψει το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου χωρίς να έχουν νομιμοποιήσει τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου, περιλαμβανομένης της Ιταλίας, της Ουγγαρίας, της Κροατίας, της Κύπρου, της Λετονίας, της Τσεχικής Δημοκρατίας και του πριγκιπάτου του Μονακό.
Ο γάμος παρέχει συνήθως πλήρη νομική αναγνώριση ενός ζευγαριού, περιλαμβανομένων δικαιωμάτων που σχετίζονται με την υιοθεσία, την κληρονομία και τις κοινωνικές παροχές. Αντίθετα, τα σύμφωνα συμβίωσης προσφέρουν μόνο μερικές από αυτές τις προστασίες και ποικίλλουν σημαντικά από τη μία χώρα στην άλλη.
Στην Πολωνία, τα σχέδια για νομιμοποίηση των συμφώνων συμβίωσης έχουν αντιμετωπίσει εναντίωση επί χρόνια, όχι μόνο στη διάρκεια της προηγούμενης κυβέρνησης του Κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) και του προηγούμενου προέδρου Αντρέι Ντούντα, αλλά και την αντίσταση του νυν προέδρου Κάρολ Ναβρότσκι.
Όταν ήταν στην εξουσία από το 2015 έως το 2023, η κυβέρνηση του PiS εναντιώθηκε σφόδρα σε οποιαδήποτε ιδέα που θα οδηγούσε σε νομιμοποίηση των συμφώνων συμβίωσης στην Πολωνία, παρά το γεγονός ότι σχεδόν ένα εκατομμύριο ζευγάρια ζουν σε σχέσεις που δεν είναι γάμος, περιλαμβανομένων ετεροφυλόφιλων ζευγαριών και ζευγαριών του ιδίου φύλου, σύμφωνα με στοιχεία του 2023 από το Γραφείο Στατιστικής της Πολωνίας (GUS). Προωθώντας μια άποψη της καθολικής Εκκλησίας, το PiS ήταν αντίθετο στην προσφορά περισσότερων δικαιωμάτων σε σεξουαλικές μειονότητες.
Το κεντρώο κόμμα του νυν πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ έχει υποσχεθεί ότι θα νομιμοποιήσει τα σύμφωνα συμβίωσης στην Πολωνία, μια παραδοσιακά καθολική κοινωνία που τώρα αναγνωρίζει πλήρη γάμο μόνο αυτόν ανάμεσα σε έναν άνδρα και μία γυναίκα. Πολλές προσπάθειες να επισημοποιηθούν τα σύμφωνα συμβίωσης στην Πολωνία, μεταξύ άλλων και για τα ζευγάρια ΛΟΑΤΚΙ+, απέτυχαν τα τελευταία 20 χρόνια.
Η κυβέρνηση παρουσίασε ένα σχέδιο νόμου τον Οκτώβριο για τη νομιμοποίηση των συμφώνων συμβίωσης, περιλαμβανομένων εκείνων ζευγαριών ιδίου φύλου, το οποίο χαρακτήρισε «ένα βήμα εμπρός» για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+. Βάσει του προσχεδίου, μη παντρεμένα ζευγάρια μπορούν να αποκτήσουν δικαιώματα σε θέματα όπως η περιουσία, η κληρονομία, η στέγαση και η ιατρική πληροφόρηση – αν και δεν θα επιτρέψει σε εκείνους που βρίσκονται σε σύμφωνο συμβίωσης να υιοθετούν παιδιά.
Στη γειτονική Τσεχική Δημοκρατία, τα ζευγάρια ιδίου φύλου μπορούν να συνάπτουν οικιακό σύμφωνο συμβίωσης, αλλά όχι γάμο. Οι καταγεγραμμένες συμπράξεις είναι δυνατές στη χώρα από τον Ιούλιο του 2006. Άτομα στην κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+ ωστόσο εξακολουθούν να μην έχουν τα ίδια δικαιώματα με την πλειονότητα της κοινωνίας στην Τσεχική Δημοκρατία, δήλωσαν στο πρακτορείο ειδήσεων CTK συμμετέχοντες στο Pride της Πράγας.
Ούτε η βουλγαρική νομοθεσία αναγνωρίζει τους γάμους ατόμων του ιδίου φύλου, ακόμη κι αν τελούνται νόμιμα στο εξωτερικό. Αν και οι διακρίσεις με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό δεν επιτρέπονται στη χώρα, η έλλειψη νομικής αναγνώρισης δημιουργεί σοβαρά θέματα που περιλαμβάνουν τα γονεϊκά δικαιώματα και την κληρονομία. Αν ένας νομικά αναγνωρισμένος γονέας πεθάνει, ο σύντροφος και το παιδί μπορεί να μείνουν χωρίς νομικούς δεσμούς ή εκπροσώπηση, οδηγώντας σε περίπλοκα ζητήματα σχετικά με την κηδεμονία, την κληρονομία και την ευημερία του παιδιού.
Στην Κροατία, τα ζευγάρια ιδίου φύλου μπορούν να συνάψουν σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης που τους δίνει σχεδόν όλα τα δικαιώματα των ετεροφυλόφιλων ζευγαριών, περιλαμβανομένων των δικαιωμάτων να υιοθετούν παιδιά. Ο Νόμος Κατά των Διακρίσεων απαγορεύει τις διακρίσεις βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. Ωστόσο οι γάμοι ατόμων του ιδίου φύλου απαγορεύθηκαν με βάση το Σύνταγμα έπειτα από δημοψήφισμα το 2013 κατά το οποίο οι ψηφοφόροι ενέκριναν τον ορισμό του γάμου στο Σύνταγμα ως ένωση ενός άνδρα και μίας γυναίκας.
Η ΕΕ επιδιώκει να ενισχύσει τα δικαιώματα και την προστασία των ΛΟΑΤΚΙ+
Η Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα προειδοποίησε σε έκθεση τον Σεπτέμβριο ότι η κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+ «εργαλειοποιείται» σε «κλίμα αυξανόμενης ή επίμονης έλλειψης ανεκτικότητας και μισαλλοδοξίας, καθώς και έντονων διαδικτυακών εκστρατειών μίσους μέσα από πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και στη δημόσια σφαίρα».
Τον Μάιο πέρυσι, εννέα χώρες μέλη της ΕΕ –Ιταλία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Κροατία, Λιθουανία, Λετονία, Τσεχική Δημοκρατία και Σλοβακία—δεν υπέγραψαν δήλωση που προωθεί ευρωπαϊκές πολιτικές υπέρ των κοινοτήτων ΛΟΑΤΚΙ+ την οποία παρουσίασε η βελγική προεδρία. Ετοιμάστηκε με την ευκαιρία της Διεθνούς Ημέρας κατά της Ομοφοβίας, της Τρανσφοβίας και της Αμφιφοβίας.
Τον περασμένο μήνα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε πως ενώ η κοινωνική αποδοχή των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+ έχει αυξηθεί στην ΕΕ τα τελευταία πέντε χρόνια, τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ+ εξακολουθούν να βιώνουν δυσανάλογα και απαράδεκτα επίπεδα μίσους, βίας και διακρίσεων. Υιοθέτησε στη συνέχεια τη στρατηγική της για ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ για το 2026-2030, που έχει ως στόχο να καταπολεμήσει το μίσος και να προωθήσει την ελευθερία και την ποικιλομορφία στην ΕΕ και πέρα από αυτήν.
Προκειμένου να προστατεύσει μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+ από διακρίσεις, η ΕΕ εξετάζει επίσης να προωθήσει πρόταση για την καταπολέμηση της διαδικτυακής ρητορικής μίσους.
Σε ανακοίνωση Τύπου, η Επιτροπή ανέφερε επίσης ότι θέλει να καταστείλει τις «θεραπείες μεταστροφής» –μια ψευδοεπιστημονική πρακτική που επιχειρεί να αλλάξει τον σεξουαλικό και/η ερωτικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου ή έκφρασης ενός ατόμου προκειμένου να ευθυγραμμιστεί με ετεροφυλοφιλικές ή μη διεμφυλικές νόρμες – στοχοποιώντας άτομα ΛΟΑΤΚΙ+. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι υπέγραψαν διαδικτυακό αίτημα τον Μάιο καλώντας την ΕΕ να απαγορεύσει πρακτικές «μεταστροφής».
Ωστόσο, η Ευρωπαία Επίτροπος αρμόδια για θέματα Ισότητας δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) πως οι Βρυξέλλες δεν θα απαγορεύσουν αυτές τις πρακτικές. «Δεν μπορούμε (να τις απαγορεύσουμε) επειδή κάτι τέτοιο θα ‘πατούσε’ στην αρμοδιότητα των χωρών μελών», δήλωσε η Χάτζα Λαμπίμπ.
Η Λαμπίμπ κατέστησε σαφή τη στάση της. «Προφανώς, και οι 27 πρέπει να τις απαγορεύσουν», είπε.
Το κείμενο του European Newsroom, συντάχθηκε από κοινού από τα ευρωπαϊκά πρακτορεία ειδήσεων AFP, ANSA, BTA, CTK, dpa, HINA, PAP, TASR.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος