Κληρονομικό Δίκαιο: Αναλυτικά οι αλλαγές

Μετά από οκτώ δεκαετίες χωρίς ουσιαστικές παρεμβάσεις, το κληρονομικό δίκαιο της χώρας εκσυγχρονίζεται. Μια σειρά σημαντικών αλλαγών έρχεται με νέο νομοθέτημα, το οποίο ετοιμάζεται να κατατεθεί το φθινόπωρο στη Βουλή.

Η Χριστίνα Μάνδρου, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου Αθηνών και της επιτροπής που εργάζεται συστηματικά εδώ και σχεδόν έναν χρόνο πάνω στη μεταρρύθμιση, μίλησε στην εκπομπή «Συνδέσεις» της ΕΡΤ για το περιεχόμενο και τη σημασία των αλλαγών.

Όπως ανέφερε, η επιτροπή βρίσκεται στο τελικό στάδιο των εργασιών της – απομένει μόνο η γραμματική και συντακτική επιμέλεια του κειμένου, προτού παραδοθεί στην πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης.

Η κα Μάνδρου υπογράμμισε ότι οι τροποποιήσεις είναι ουσιαστικές και αγγίζουν θεμελιώδεις πτυχές του κληρονομικού δικαίου.

Πρώτη και πιο χαρακτηριστική αλλαγή αφορά την πρώτη κληρονομική τάξη, δηλαδή τα τέκνα και τον επιζώντα σύζυγο. Μέχρι σήμερα, ο/η σύζυγος κληρονομούσε το ένα τέταρτο της περιουσίας του/της αποβιώσαντος, ενώ πλέον το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο ένα τρίτο. Η αλλαγή αυτή ενισχύει τη θέση του/της συζύγου, ιδίως σε περιπτώσεις όπου δεν υπάρχουν μεγάλα ακίνητα ή υπάρχουν κοινές οικονομικές υποχρεώσεις.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η μεταβολή στη λεγόμενη «νόμιμη μοίρα», δηλαδή το ποσοστό που δικαιούνται σύζυγος, παιδιά ή γονείς ακόμη κι αν έχουν αποκλειστεί από τη διαθήκη.

Μέχρι σήμερα, ο αποκλεισμένος κληρονόμος μπορούσε να διεκδικήσει μερίδιο στο ίδιο το ακίνητο, γεγονός που συχνά οδηγούσε σε κατατμήσεις και δικαστικές διαμάχες. Πλέον, η «νόμιμη μοίρα» παύει να έχει εμπράγματο χαρακτήρα· ο δικαιούχος δεν θα αποκτά κυριότητα στο ακίνητο, αλλά δικαίωμα αποζημίωσης ίσης με το μισό της αξίας που θα ελάμβανε χωρίς διαθήκη.

«Αυτό αποτελεί μεγάλη τομή, ειδικά για τις επιχειρήσεις και τα ακίνητα, γιατί σταματούν οι κατακερματισμοί περιουσιών που δημιουργούσαν αδιέξοδα», εξηγεί η ίδια.

Μία ακόμη καινοτομία είναι η εισαγωγή των κληρονομικών συμβάσεων, που μέχρι σήμερα απαγορεύονταν στο ελληνικό δίκαιο.

Όπως ανέφερε η Χριστίνα Μάνδρου, πρόκειται για συμφωνίες που συνάπτονται εν ζωή μεταξύ του διαθέτη και των μελλοντικών του κληρονόμων, προκειμένου να ρυθμιστούν εκ των προτέρων τα μερίδια, οι παραιτήσεις ή τα ανταλλάγματα.
«Για παράδειγμα, ένας πατέρας μπορεί να συμφωνήσει με τα παιδιά του ποιος θα λάβει συγκεκριμένο ακίνητο, ή ένα παιδί να παραιτηθεί από το δικαίωμά του με αντάλλαγμα μια οικονομική παροχή. Οι συμβάσεις αυτές, που εφαρμόζονται ήδη στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αυστρία, προλαμβάνουν συγκρούσεις και δίνουν λύσεις πριν προκύψουν προβλήματα», σημείωσε.

Το νέο πλαίσιο επιδιώκει επίσης να περιορίσει το φαινόμενο των μαζικών αποποιήσεων κληρονομιάς που τα τελευταία χρόνια έχουν πολλαπλασιαστεί λόγω χρεών.

Πλέον, ο κληρονόμος δεν θα ευθύνεται με τη δική του περιουσία για τις οφειλές της κληρονομιάς, εκτός αν το επιλέξει ρητά. Η κληρονομιά θα αντιμετωπίζεται ως αυτόνομο περιουσιακό σύνολο, με δυνατότητα δικαστικής εκκαθάρισης: θα ορίζεται εκκαθαριστής, θα καταγράφονται τα χρέη και οι απαιτήσεις, θα ικανοποιούνται οι δανειστές και ό,τι απομένει θα αποδίδεται στον κληρονόμο.

«Με αυτόν τον τρόπο, ο πολίτης δεν θα φοβάται να αποδεχθεί μια κληρονομιά γνωρίζοντας ότι τα προσωπικά του περιουσιακά στοιχεία δεν κινδυνεύουν», τόνισε η κα Μάνδρου.

Αναφορικά με τις ιδιόχειρες διαθήκες, αυτές παραμένουν, αλλά με ενισχυμένες ασφαλιστικές δικλείδες.

Προβλέπεται υποχρεωτική γραφολογική εξέταση για τη διασφάλιση της γνησιότητας, ειδικά όταν η διαθήκη δεν αφορά κληρονόμους πρώτης τάξης, καθώς και χρονικός περιορισμός στην εμφάνιση διαθηκών μετά από μεγάλο διάστημα από τον θάνατο του διαθέτη.

Η διαδικασία θα γίνεται ενώπιον συμβολαιογράφου, ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα πλαστογραφιών και να ενισχύεται η αξιοπιστία των εγγράφων.

Ιδιαίτερη σημασία δίνεται και στη δημοσίευση των διαθηκών, όπου σήμερα παρατηρούνται μεγάλες καθυστερήσεις.
Όπως ανέφερε η Χριστίνα Μάνδρου, αυτή τη στιγμή πάνω από 140.000 διαθήκες εκκρεμούν προς δημοσίευση στα Πρωτοδικεία όλης της χώρας.

Για το σκοπό αυτό δημιουργείται ηλεκτρονική πλατφόρμα δημοσίευσης, που εισηγήθηκε και ανέπτυξε ο Συμβολαιογραφικός Σύλλογος Αθηνών, μέσω της οποίας η διαδικασία θα γίνεται άμεσα και ηλεκτρονικά.

«Η πλατφόρμα θα μειώσει σημαντικά τον χρόνο αναμονής, που σήμερα μπορεί να ξεπερνά και τα δύο χρόνια», εξήγησε.

Η συνολική μεταρρύθμιση, όπως είπε η Χριστίνα Μάνδρου στις «Συνδέσεις» της ΕΡΤ, κινείται στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης ελευθερίας του ατόμου να διαθέτει την περιουσία του με σαφείς κανόνες, διαφάνεια και δικαιοσύνη.
«Στόχος είναι όχι περισσότερες, αλλά λιγότερες δικαστικές διαμάχες. Ένα δίκαιο πιο λειτουργικό, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σημερινής κοινωνίας», υπογράμμισε.

Το νέο νομοθέτημα για το κληρονομικό δίκαιο αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση εντός του φθινοπώρου, ανοίγοντας τον δρόμο για έναν πιο σύγχρονο, σαφή και κοινωνικά δίκαιο τρόπο ρύθμισης των κληρονομιών στην Ελλάδα.