«Θαλάσσια βλέννα» στον Μαρμαρά: Ήπιας μορφής τα παρόμοια φαινόμενα στο Αιγαίο (video)

Την άποψη ότι τα φαινόμενα ευτροφισμού που παρατηρούνται τις τελευταίες ημέρες στις ακτές της θάλασσας του Μαρμαρά περιορίζονται τοπικά και είναι απίθανο να επηρεάσει τις θάλασσες του Αιγαίου εξέφρασε μιλώντας στην εκπομπή «Από τις Έξι» της ΕΡΤ1, ο καθηγητής  Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιώργος Τσιρτσής.

Εξηγώντας το φαινόμενο τόνισε ότι μέσα στο θαλασσινό νερό, αλλά και στο γλυκό νερό, ζουν και αναπτύσσονται μικροοργανισμοί που δεν είναι ορατοί στο γυμνό μάτι, γνωστοί ως πλαγκτόν. Όταν οι μικροοργανισμοί αυτοί σε κατάλληλες συνθήκες αναπτυχθούν σε μεγάλους πληθυσμούς παρατηρείται το φαινόμενο του ευτροφισμού. Τότε το νερό αποκτά χρώμα λόγω της μεγάλης πυκνότητας των οργανισμών, συνήθως πράσινο όπως σε λιμάνια, λίμνες, κλειστούς κόλπους ή σε νερό από μια λιμνούλα που θα  βάλουμε σε ένα δοχείο στο μπαλκόνι μας και θα το αφήσουμε τέτοια εποχή για ένα διάστημα στον ήλιο. Οι συνθήκες που χρειάζονται για την ανάπτυξη εξάρσεων ευτροφισμού είναι σχετικά η υψηλή θερμοκρασία, γι αυτό παρατηρείται κυρίως την άνοιξη και θρεπτικά στοιχεία στο νερό, γι αυτό παρατηρείται συνήθως σε παράκτιες περιοχές που δέχονται ανεπεξέργαστα λύματα ή αποπλύσεις λιπασμάτων από καλλιεργούμενες εκτάσεις, παρατήρησε.

 Μία έξαρση ευτροφισμού μπορεί να είναι ήπια, όπως συνήθως συμβαίνει στο Αιγαίο, χωρίς σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο οικοσύστημα. Όταν είναι έντονη (ακραία) πρόσθεσε ο κ. Τσιρτσής, όπως συμβαίνει τις τελευταίες ημέρες στη Θάλασσα του Μαρμαρά, εκτός από τις αρνητικές επιπτώσεις σε δραστηριότητες όπως η αναψυχή και η ναυσιπλοϊα, μπορεί να έχει και σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο οικοσύστημα. Συγκεκριμένα η οργανική ύλη που συσσωρεύεται, αποτελούμενη από ζωντανούς και νεκρούς μικροοργανισμούς και από τις απεκκρίσεις τους (η αποκαλούμενη βλέννα ή γλίτσα), χρειάζεται οξυγόνο για να αποσυντεθεί από άλλους μικροοργανισμούς που επιτελούν αυτή την εργασία στο οικοσύστημα. Όταν η ποσότητα είναι μεγάλη χρειάζεται πολύ οξυγόνο, οπότε το σύστημα έχει τελικά έλλειψη οξυγόνου που μπορεί να οδηγήσει ψάρια και όστρακα, σε θάνατο.

Στο ερώτημα ένα υπάρχει κίνδυνος μεταφοράς του προβλήματος στο Αιγαίο ο κ. Τσιρτσής εξήγησε ότι η απάντηση είναι όχι. Συνήθως τέτοια φαινόμενα περιορίζονται τοπικά. Οι τοπικές αρχές στη Τουρκία θα πάρουν μέτρα όπως η συλλογή μέρους της οργανικής ύλης, αλλά και ότι μείνει θα αποσυντεθεί σύντομα με μηχανισμούς αποσύνθεσης που το ίδιο το οικοσύστημα διαθέτει σε διάστημα το πολύ μερικών εβδομάδων. Ακόμα και αν περάσει κάποια ποσότητα στο Αιγαίο, σύντομα θα αποσυντεθεί.

Και στις ελληνικές θάλασσες, όπως σημείωσε ο κ. Τσιρτσής έχουμε κατά καιρούς επεισόδια ευτροφισμού που γίνονται ή δεν γίνονται ευρύτερα γνωστά. Στον Θερμαϊκό κόλπο αναπτύσσονται κατά καιρούς οι λεγόμενες κόκκινες παλίρροιες λόγω του κόκκινου χρώματος των μικροοργανισμών στους οποίους οφείλεται το φαινόμενο. Κάθε άνοιξη και για ένα μήνα περίπου στο Βόρειο Αιγαίο παρατηρείται μια βλέννα ή γλίτσα η οποία κολλάει στα δίχτυα των ψαράδων και τους δημιουργεί προβλήματα. Σε λιμάνια, λίμνες ή κλειστούς κόλπους παρατηρείται περιστασιακά το φαινόμενο σε ήπια ή πιο έντονη μορφή και το νερό γίνεται πράσινο ή καφεκόκκινο. Στη Λέσβο προ πενταετίας περίπου παρατηρήθηκαν σε δύο διαδοχικές χρονιές σε ακτές του νησιού εξάρσεις ευτροφισμού που οφείλονταν σε δύο διαφορετικά είδη φυτοπλαγκτού, ένα εκ των οποίων συνήθως αναπτύσσεται στην Ερυθρά Θάλασσα.

Φωτογραφία από την περιοχή του Αγίου Γεωργίου στη παραλία της Θερμής Λέσβου από την έξαρση είδους του γένους Noctiluca το 2015.

Ερωτηθείς εάν συνδέεται το ακραίο φαινόμενο ευτροφισμού της Θάλασσας του Μαρμαρά με την θέρμανση της θάλασσας λόγω της αλλαγής του κλίματος, με αφορμή και τον σημερινό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ωκεανών, ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου απάντησε πιθανώς ναι, γιατί η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας διαταράσσει το φυσικό σύστημα μέσα στο οποίο διαβιούν οι θαλάσσιοι οργανισμοί. Για να έχει όμως τέτοια ένταση το φαινόμενο είναι απαραίτητη η παρουσία στο νερό υψηλών συγκεντρώσεων θρεπτικών στοιχείων. Πιθανές πηγές θρεπτικών σε παράκτιες περιοχές είναι τα ανεπεξέργαστα αστικά λύματα που φτάνουν στη θάλασσα, εκπλύσεις γεωργικών εκτάσεων που λιπαίνονται ή και απόβλητα από ζώα βοσκής. Οπότε τουλάχιστον στην ανοιχτή θάλασσα του Αιγαίου, ακόμα και αν λόγω θερμοκρασίας ευνοείται η ανάπτυξη ευτροφισμού κάποιες εποχές του χρόνου, δεν υπάρχουν τα απαραίτητα θρεπτικά για ακραία φαινόμενα όπως της Θάλασσας του Μαρμαρά. Είναι πιθανόν όμως τα ήπια φαινόμενα που τώρα παρατηρούνται να αποκτήσουν μεγαλύτερη ένταση ή και διάρκεια τα προσεχή χρόνια. Ή να ενταθούν σε παράκτιες περιοχές όπου υπάρχουν οι σχετικές προϋποθέσεις.