Στις Βρυξέλλες, το ζήτημα της χρήσης των κερδών από τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας προκαλεί έντονες διχογνωμίες μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
…ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες…
Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών, την 23η Οκτωβρίου 2025, ανέδειξε βαθιές διαφορές, με το Βέλγιο να φαντάζει ως ο κυριότερος αντίπαλος της πρότασης για «δάνειο επανόρθωσης» ύψους 140 δισεκατομμυρίων ευρώ προς την Ουκρανία, ενώ η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, εκφράζει επιφυλακτική στάση με έμφαση στο διεθνές δίκαιο και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Νομικοί φόβοι και απαίτηση αλληλεγγύης
Το Βέλγιο βρίσκεται στο επίκεντρο της διαμάχης διότι φιλοξενεί τον οίκο διακανονισμού Euroclear στις Βρυξέλλες, όπου είναι κατατεθειμένα περίπου 194 δισεκατομμύρια ευρώ από τα συνολικά 200 δισεκατομμύρια ευρώ παγωμένων ρωσικών κεντρικών τραπεζικών περιουσιακών στοιχείων στην ΕΕ. Ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπάρτ Ντε Βέβερέθεσε σαφείς όρους για τη συγκατάθεση της χώρας του. απαιτώντας «πλήρη διάχυση του κινδύνου» μεταξύ όλων των κρατών-μελών, επικαλούμενος το φόβο ότι το Βέλγιο θα μπορούσε να γίνει μόνο του στόχος νομικών αγωγών και οικονομικών αντίμετρων από τη Ρωσία.
«Δεν έγινε κάτι τέτοιο ούτε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου», δήλωσε ο Ντε Βέβερ, υπογραμμίζοντας το πρωτοφανές της πρότασης. Ο Βέλγος πρωθυπουργός προειδοποίησε ότι αν η απόφαση πάει στραβά και χρειαστεί να επιστραφούν δεκάδες ή εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ στη Ρωσία, το Βέλγιο δεν μπορεί να αντέξει μόνο του αυτό το βάρος. Επιπλέον, εξέφρασε τον φόβο πως η Μόσχα θα μπορούσε να κατάσχει δυτικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται σε ρωσικό έδαφος ως αντίποινα. «Αν πάρετε τα χρήματα του Πούτιν, ο Πούτιν θα πάρει τα δικά μας χρήματα», είπε χαρακτηριστικά στους ομολόγους του.
Στη σύνοδο κορυφής, ο Βέλγος πρωθυπουργός έθεσε ένα κομμάτι χαρτί μπροστά στους ομολόγους του, ζητώντας τους να υπογράψουν για να αναλάβουν μέρος της ευθύνης. Η ανταπόκριση, όπως παραδέχθηκε ο ίδιος, «δεν συναντήθηκε με ένα τσουνάμι ενθουσιασμού». Το Βέλγιο απαιτεί επίσης να συμπεριληφθούν στο σχέδιο και ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που είναι παγωμένα εκτός της Ευρωζώνης, όπως στον Καναδά, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ, ώστε να μοιραστεί ευρύτερα ο κίνδυνος.
Η επιφυλακτική στάση της Κριστίν Λαγκάρντ και της ΕΚΤ
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, έχει εκφράσει επανειλημμένα την ανάγκη για αυστηρή τήρηση του διεθνούς δικαίου και προστασία της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας σε οποιοδήποτε σχέδιο χρήσης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Σε ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πριν λίγες ημέρες, είχε πει τόνισε: «Αναμένουμε ιδιαίτερα ότι οποιοδήποτε σχέδιο συζητηθεί και τελικά εισαχθεί κάποια στιγμή θα γίνει σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες, με το διεθνές δίκαιο».
Η κ. Λαγκάρντ έχει εκφράσει ανησυχία ότι ένα νομικά αμφιλεγόμενο μέτρο θα μπορούσε να βλάψει την αξιοπιστία του ευρώ και να αποθαρρύνει τους επενδυτές από το να κρατούν ευρωπαϊκά περιουσιακά στοιχεία, θέτοντας ενδεχομένως σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Σε συνέντευξή της στην τηλεοπτική εκπομπή του CBS «Face the Nation« τον Σεπτέμβριο, η πρόεδρος της ΕΚΤ αναφέρθηκε στο ενδεχόμενο χρήσης παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, υπό την προϋπόθεση ότι οι χώρες σε όλο τον κόσμο θα κινηθούν ομαδικά.
«Νομίζω ότι η δίκαιη χρήση θα συνίστατο σε ένα επιχειρησιακό δάνειο που θα χρησιμοποιούσε μετρητά ως εγγυήσεις. Και πιστεύω ότι η δύναμη του συστήματος θα πρέπει να βασίζεται στο ότι όλοι όσοι κατέχουν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα κάνουν το ίδιο πράγμα», ανέφερε.
Κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής, της 23ης Οκτωβρίου, η κ. Λαγκάρντ συμμετείχε στις συζητήσεις και, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, δήλωσε ότι το σχέδιο είναι εφικτό. Ωστόσο, η ΕΚΤ παραμένει προσεκτική ως προς την εφαρμογή, επιμένοντας ότι πρέπει να διασφαλιστεί η νομιμότητα και η διατήρηση της εμπιστοσύνης στο ευρώ ως διεθνές νόμισμα αποθεματικού. Η Πρόεδρος της ΕΚΤ έχει επίσης επισημάνει ότι η απόφαση θα πρέπει να συμφωνηθεί από όλα τα μέρη που κατέχουν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, υποδηλώνοντας την ανάγκη για συντονισμό στο πλαίσιο της G7 και πέρα από αυτό.
Η πρόταση της Κομισιόν και οι διαιρέσεις μεταξύ των κρατών-μελών
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρότεινε το σχέδιο του «δανείου επανόρθωσης» ύψους 140 δισεκατομμυρίων ευρώ στην ομιλία της, στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για την «Κατάσταση της Ένωσης« (SOTEU) τον Σεπτέμβριο. Το σχέδιο προβλέπει ότι ο Euroclear θα μεταφέρει τα μετρητά που προκύπτουν από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην Επιτροπή, η οποία στη συνέχεια θα εκδώσει το δάνειο στην Ουκρανία σε δόσεις και υπό όρους. Η Ουκρανία θα ζητηθεί να αποπληρώσει το δάνειο μόνο αφού η Ρωσία συμφωνήσει να αποζημιώσει για τις ζημιές που προκάλεσε. Eξ ου και η ονομασία «δάνειο επανόρθωσης».
Ωστόσο, οι στάσεις των κρατών-μελών διαφέρουν δραστικά. Η Γερμανία άλλαξε τη θέση της και υποστηρίζει πλέον το σχέδιο, προτείνοντας ένα δάνειο χωρίς τόκους που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την αγορά όπλων για την Ουκρανία. Ο Καγκελάριος, Φρίντριχ Μέρτς, εμφανίζεται αισιόδοξος ότι το σχέδιο θα προχωρήσει, αν και παραδέχεται ότι υπάρχουν «σοβαρά προβλήματα» που πρέπει να επιλυθούν, ιδιαίτερα όσον αφορά τη νομική ευθύνη του Βελγίου.
Αντίθετα, η Γαλλία, αντιτίθεται στην πλήρη κατάσχεση, επικαλούμενη το διεθνές δίκαιο. Σε συνέντευξή του στο CBS News τον Σεπτέμβριο, ο Εμμανουέλ Μακρόν δήλωνε: «Δεν μπορείς να κατάσχεις αυτά τα περιουσιακά στοιχεία από την Κεντρική Τράπεζα ακόμη και σε μια τέτοια κατάσταση. Και πιστεύω ότι είναι ζήτημα αξιοπιστίας, και είναι πολύ σημαντικό οι χώρες μας να σέβονται τους διεθνείς νόμους». Ο Γάλλος πρόεδρος φοβάται πως η «κατάσχεση θα μπορούσε να υπονομεύσει το κύρος του ευρώ ως νομίσματος αποθεματικού και να αποθαρρύνει επενδυτές από χώρες όπως η Κίνα και η Σαουδική Αραβία.
Η Ιταλία μοιράζεται παρόμοιες ανησυχίες, με την πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι να υπογραμμίζει την ανάγκη για νομιμότητα στο σχέδιο της ΕΕ. Και οι τρεις χώρες (Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία) εκτιμούν πως η ευθεία κατάσχεση θα μπορούσε να κλονίσει τη νομική αξιοπιστία της ΕΕ και να αναταράξει τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές[.
Από την άλλη πλευρά, η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες (Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία) υποστηρίζουν έντονα τη χρήση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων, με το επιχείρημα ότι η Ρωσία πρέπει να πληρώσει για την επιθετικότητά της και ότι η διεθνής κοινότητα οφείλει να χρησιμοποιήσει άμεσα τα περιουσιακά στοιχεία για την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας. Η Ουγγαρία, διατηρώντας στενούς δεσμούς με τη Μόσχα, θέτει αδιαπραγμάτευτο βέτο στην ιδέα.
Νομικά και χρηματοπιστωτικά ζητήματα
Το κεντρικό νομικό ζήτημα περιστρέφεται γύρω από το γεγονός ότι τα περιουσιακά στοιχεία κεντρικών τραπεζών που κατέχονται σε ξένες χώρες απολαύουν ασυλίας από τη δικαιοδοσία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Η πλήρης κατάσχεση θα ήταν παράνομη, γι’ αυτό η ηγεσία της ΕΕ επεξεργάζεται ένα σχέδιο για να επενδύσει τα ρωσικά μετρητά σε ομόλογα μηδενικού κουπονιού που θα εκδίδονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με εγγυήσεις από τις κυβερνήσεις της ΕΕ. Στη συνέχεια, η ΕΕ θα χρησιμοποιούσε τα μετρητά για να εκδώσει το «δάνειο επανόρθωσης» στην Ουκρανία.
Νομικοί ειδικοί επισημαίνουν ότι τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία μπορούν να κατασχεθούν νόμιμα μόνο εάν το μέτρο θεωρηθεί «αντίμετρο» (countermeasure) σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Τα αντίμετρα είναι μηχανισμοί που θεσπίζονται από κράτη ως απάντηση σε παραβίαση του διεθνούς δικαίου από άλλο κράτος και πρέπει να είναι προσωρινά και αναστρέψιμα. Ωστόσο, οι νομικοί ειδικοί διχάζονται σχετικά με το αν η κατάσχεση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων θα πληρούσε αυτές τις προϋποθέσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει ότι το σχέδιο δεν συνιστά κατάσχεση αλλά «δανεισμό» με τα περιουσιακά στοιχεία ως εγγύηση, υποδηλώνοντας ότι η Ρωσία θα μπορούσε ενδεχομένως να ανακτήσει τα χρήματα στο μέλλον. Ωστόσο, ο Βέλγος πρωθυπουργός αμφισβήτησε αυτή τη διάκριση, δηλώνοντας ότι «Η διάκριση μεταξύ ενός δανείου επανόρθωσης και της κατάσχεσης είναι στην πραγματικότητα εξαιρετικά στενή. Εάν αυτά τα περιουσιακά στοιχεία παραμείνουν ακινητοποιημένα για μεγάλο χρονικό διάστημα, μια τέτοια ρύθμιση θα μπορούσε να θεωρηθεί ως οιονεί-κατάσχεση».
Το Βέλγιο ανησυχεί επίσης ότι ο Euroclear θα μπορούσε να αντιμετωπίσει νομικές προσφυγές από τη Ρωσία και ότι η χώρα θα μπορούσε να γίνει στόχος ρωσικών αντιποίνων, συμπεριλαμβανομένης της εθνικοποίησης ευρωπαϊκών εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε ρωσικό έδαφος. Η Μόσχα έχει ήδη προειδοποιήσει ότι θα απαντήσει «οδυνηρά» σε οποιαδήποτε κίνηση για κατάσχεση των περιουσιακών της στοιχείων, χαρακτηρίζοντας το σχέδιο «κλοπή».
Η αναβολή της απόφασης και η προοπτική του Δεκεμβρίου
Στη σύνοδο κορυφής της 23ης Οκτωβρίου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν κατάφεραν να κατευνάσουν τις ανησυχίες του Μπαρτ Ντε Βέβερ και να αποκτήσουν την υποστήριξη του Βελγίου. Τελικά, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συμφώνησαν σε μια σημαντικά πιο ασαφή διατύπωση, δίνοντας εντολή στην Επιτροπή να παρουσιάσει «όσο το δυνατόν συντομότερα» μια λίστα «επιλογών» για να καλύψει τις χρηματοδοτικές και στρατιωτικές ανάγκες του Κιέβου για το 2026 και το 2027.
Καθώς η Ουγγαρία απέχει από τις θέσεις υποστήριξης του πολέμου στην Ουκρανία, υπήρξε πέραν των Συμπερασμάτων για όλα τα άλλα θέματα, Έγγραφο των 26 για την Ουκρανία. Στο άρθρο 8 αυτού του Εγγράφου υπό τον αριθμό 19/25, αναφέρεται αυτολεξί «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεσμεύεται να καλύψει τις πιεστικές χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας για την περίοδο 2026-2027, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις στρατιωτικές και αμυντικές της προσπάθειες. Ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να υποβάλει, το συντομότερο δυνατόν, επιλογές χρηματοδοτικής στήριξης βάσει αξιολόγησης των χρηματοδοτικών αναγκών της Ουκρανίας και καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να προωθήσουν τις εργασίες, προκειμένου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να επανέλθει στο θέμα αυτό κατά την επόμενη σύνοδό του. Με την επιφύλαξη του δικαίου της ΕΕ, τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας θα πρέπει να παραμείνουν ακινητοποιημένα έως ότου η Ρωσία βάλει τέλος στον επιθετικό της πόλεμο κατά της Ουκρανίας και την αποζημιώσει για τις ζημίες που θα έχει προκαλέσει ο πόλεμός της.»
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, δήλωσε ότι κανείς δεν «άσκησε βέτο σε τίποτα» και ότι όλα τα τεχνικά ζητήματα είναι δυνατό να επιλυθούν, εκφράζοντας την ελπίδα ότι μια «τελική απόφαση» θα ληφθεί στην επόμενη σύνοδο κορυφής, τον Δεκέμβριο. Η κ. φον ντερ Λάιεν αποδέχτηκε τη διατύπωση ως εντολή, δηλώνοντας: «Συμφωνήσαμε στο «τι», δηλαδή το δάνειο επανόρθωσης, και πρέπει να εργαστούμε στο «πώς», πώς να το καταστήσουμε δυνατό».
Ο Ουκρανός Πρόεδρος, που παρίστατο στο πρώτο μέρος της συνεδρίασης των Ευρωπαίων ηγετών, εξέφρασε (και δημόσια στη Συνέντευξη Τύπου που επακολούθησε) την επιθυμία για ταχεία έγκριση του δανείου, επισημαίνοντας ότι τα χρήματα είναι απαραίτητα το 2026 και κατά προτίμηση στην αρχή του έτους. Το Κίεβο επιμένει επίσης στην πλήρη αυτονομία ως προς τον τρόπο χρήσης του δανείου, αντιστεκόμενη σε περιορισμούς που θα το υποχρέωναν να αγοράζει μόνο ευρωπαϊκό οπλισμό. Μάλιστα, εστίασε στην παραγωγή drones από την ουκρανική βιομηχανία, ως ταχύτερη και οικονομικότερη διαδικασία.
Έτσι εχόντων των πραγμάτων, η κρίσιμη συνάντηση του Δεκεμβρίου (18 και 19/12) θα καθορίσει αν η ΕΕ μπορεί να ξεπεράσει τις νομικές και πολιτικές διαφορές της και να προσφέρει στην Ουκρανία την απαραίτητη οικονομική στήριξη, ή αν οι διχογνωμίες θα συνεχίσουν να παρεμποδίζουν τη χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος