Το Εθνικό Μουσείο της Σκοτίας επιστρέφει Ιερό Τοτέμ στον Καναδά – Πώς συνδέεται η ενέργεια με το Βρετανικό Μουσείο

Αυτή την εβδομάδα, μετά από μια εκστρατεία δεκαετιών από μέλη του Nisga’a Nation, το εθνικό τους μνημείο Totem Pole, το οποίο αποσπάστηκε από τον τόπο τους 94 χρόνια πριν επιστρέφει εκεί που ανήκει.

Το μνημείο ύψους 11 μέτρων που έχει περάσει σχεδόν έναν αιώνα στο μουσείο της Σκωτίας θα επιστραφεί τώρα στο Nisga’a Nation στον Καναδά. Πρόκειται για ένα ξύλινο τοτέμ με τεράστια πνευματική σημασία για το αυτόχθονα έθνος Nisga’a.

Ένας Καναδός ανθρωπολόγος, ο Marius Barbeau, ήταν αυτός που αφαίρεσε το μνημείο το καλοκαίρι του 1929, όταν οι κάτοικοι της Nisga’a έλειπαν από τα χωριά τους σε ένα ετήσιο ταξίδι κυνηγιού, ψαρέματος και συγκομιδής τροφής, σύμφωνα με την κυβέρνηση της Nisga’a.

Κατόπιν, ο κ. Barbeau πούλησε το ιερό μνημείο στο Βασιλικό Μουσείο της Σκωτίας στο Εδιμβούργο — σήμερα γνωστό ως Εθνικό Μουσείο της Σκωτίας.

Μια αντιπροσωπεία της Nisga’a με παραδοσιακές κόκκινες και μαύρες ρόμπες πραγματοποίησε μια πνευματική τελετή στο Μουσείο ώστε να το προετοιμάσει για το ταξίδι του πίσω στον Καναδά.

Οι Nisga’a πιστεύουν ότι το τοτέμ έχει ενσωματωμένο μέσα του ένα πνεύμα και δεν τον θεωρούν αντικείμενο αλλά ζωντανό ον, και η τελετή της Δευτέρας έγινε προκειμένου αυτό να κοιμηθεί πριν ξεκινήσει το ταξίδι του για το σπίτι.

To σημαντικό γεγονός της επιστροφής του μνημείου με ιδιαίτερη σημασία για το έθνος των Νισγκάα καλύπτεται από τα βρετανικά μέσα υπό το φως της μακροχρόνιας κλοπής στο Βρετανικό Μουσείο ενώ αναφέρεται σε όλα η άρνηση του Ινστιτούτου να επιστρέψει την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα. 

Το Εθνικό Μουσείο της Σκωτίας διέπεται από διαφορετικό καταστατικό, που επιτρέπει στην κυβέρνηση να δίνει άδεια στα μουσεία να επιστρέφουν αντικείμενα υπό ορισμένες προϋποθέσεις. 

Πως διαφοροποιείται η νομοθεσία

Τα εθνικά πολιτιστικά και επιστημονικά ιδρύματα της Σκοτίας, όπως το Εθνικό Μουσείο (ΕΜΣ), λειτουργούν βάσει ειδικής νομοθεσίας – του νόμου περί Εθνικής Κληρονομιάς– που περιορίζει την ελευθερία τους να αποφασίζουν να επαναπατρίσουν αντικείμενα με παρόμοιο τρόπο που περιγράφεται στο νόμο του Βρετανικού Μουσείου 1963.17 Για ΕΜΣ, Μέρος I, Ενότητα 8 του νόμου ορίζεται ότι η απόρριψη αιτημάτων για επιστροφή αντικειμένων από τις συλλογές συνήθως περιορίζεται σε αντικείμενα που είναι διπλότυπα, αμελητέας αξίας για τη συλλογή ή έχουν υποβαθμιστεί σε σημείο που να είναι «άχρηστα ». 

Ωστόσο, ακόμη και σε αντικείμενα με τέτοια περιγραφή, ο νόμος επιτρέπει τη διάθεση τους από το Διοικητικό Συμβούλιο με την έγκριση της κυβέρνησης της Σκωτίας. 

Ως εκ τούτου, τον Ιούνιο του 2021, το ΕΜΣ μπόρεσε να εγκρίνει μια Διαδικασία για την Εξέταση Αιτημάτων για Μόνιμη Μεταβίβαση Συλλεκτικών Αντικειμένων σε Διεκδικητές εκτός Ηνωμένου Βασιλείου.

Ο βασικός σκοπός αυτής της διαδικασίας ορίζεται στις Ενότητες 1.3 και 1.4:

1.3 Τα Εθνικά Μουσεία της Σκωτίας θα εξετάσουν αίτημα που υποβάλλεται από ενάγοντες που βρίσκονται εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου για τη μεταφορά ενός συγκεκριμένου αντικειμένου ή ομάδας αντικειμένων όπου το αίτημα πληροί ορισμένα κριτήρια. Αυτό το έγγραφο περιγράφει ποια είναι αυτά τα κριτήρια και, όταν πληρούνται, πώς θα εξετάζονται και θα γίνεται η διαχείριση των αιτημάτων.

1.4 Σε όλες τις περιπτώσεις, εάν θεμελιωθεί νομική βάση για τη μεταβίβαση ενός αντικειμένου(ων) σε έναν ενάγοντα, τα Εθνικά Μουσεία της Σκωτίας θα υπαναχωρήσουν και θα μεταβιβάσουν τα αντικείμενα στον ενάγοντα.

Το πρώτο συγκεκριμένο αποτέλεσμα αυτού του πιο ανοιχτού πλαισίου έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 2022, όταν αξιωματούχοι του ΕΜΣ συναντήθηκαν με αντιπροσωπεία ηγετών των Πρώτων Εθνών, που αιτούνταν  την επιστροφή του ιερού στύλου τοτέμ που είχε κλαπεί το 1929 από το έθνος Nisga’a στο Βρετανική Κολομβία, του Καναδά.

Τον Δεκέμβριο του 2022 το αίτημα εγκρίθηκε επίσημα από το Διοικητικό Συμβούλιο των Εθνικών Μουσείων της Σκωτίας και στη συνέχεια εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο για το Σύνταγμα, τις Εξωτερικές Υποθέσεις και τον Πολιτισμό.21 Ωστόσο, Σημειώνεται ότι το ΕΜΣ είχε επαναπατρίσει προηγουμένως ανθρώπινα λείψανα προγόνων στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία το 2008, καθώς τα ανθρώπινα λείψανα δεν θεωρούνται ιδιοκτησία στη νομοθεσία της Σκωτίας και επομένως δεν καλύπτονται από την προαναφερθείσα νομοθεσία.

Πηγή: ΕΡΤ | Ανταπόκριση – Λονδίνο: Ευδοκία Λυμπέρη