Τον Φεβρουάριο του 2012, ο Χουάν Μπατίστα Λαντίνο, από τη φυλή των Jiw, πήγαινε για ψάρεμα, για το καθημερινό τραπέζι της οικογένειάς του, στην επαρχία Μαπιριπάν στην κεντρική Κολομβία. Πάτησε εκρηκτικά που είχαν τοποθετηθεί στην περιοχή, άγνωστο από ποιον. Ο θάνατός του δεν ήταν ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος. Οι Jiw έχουν αναγκαστεί να μετακινηθούν σε καταυλισμούς κοντά στη φυλή Νukak. Και οι δύο κινδυνεύουν με εξαφάνιση, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.
Jiw, Nukak, Tukano. Τρεις φυλές ιθαγενών της Κολομβίας. Πολλές ομάδες τους ζουν στον καταυλισμό του Γκουαβιάρε, μία από τις 700 «προστατευμένες περιοχές». Αλλά οι αυτόχθονες της Κολομβίας, δε νιώθουν και τόσο προστατευμένοι τις τελευταίες δεκαετίες. Παρότι το 1991 τους αναγνωρίστηκαν κάποια συλλογικά δικαιώματα.
Σύμφωνα με τον ONIC, αυτές οι κοινότητες απειλούνται με εξαφάνιση. Η ανησυχία είναι μεγαλύτερη για 32 φυλές, που αριθμούν πια λιγότερα από 500 άτομα η καθεμία.
«Οι Jiw δεν ήξεραν…»
Παλιά τους έλεγαν Guayabero. Η προφορική τους παράδοση που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, λέει ότι εκδιώχτηκαν από τις περιοχές τους κατά μήκος των Ανατολικών Λιβαδιών της Κολομβίας, από τα κύματα των “mestizos” που έφταναν ως άποικοι. Η UNCHR αναφέρει ότι μεταξύ 1997 και 2011, η φυλή υπέστη 17 εκτοπισμούς, οι οποίοι επηρέασαν το 60% του πληθυσμού.
Η κοινότητα των Jiw είναι μία από αυτές που έχουν τεθεί σε μόνιμο περιορισμό. Ζουν εκτεθειμένοι σε δυστυχήματα με νάρκες και κίνδυνο από εκρηκτικά που δεν έχουν ανατιναχτεί. Σε αυτές τις περιοχές, καθώς και σε άλλα τμήματα της χώρας, οι περιορισμοί στη μεταφορά τροφής και σε καθημερινές δραστηριότητες όπως το ψάρεμα και το κυνήγι, έχουν τραυματίσει σοβαρά τις κοινότητες.
«Παλιές μέρες. Πάνω από 100 χρόνια πριν, οι πρόγονοί μας δεν είχαν έποικους ή απαγορεύσεις. Παραδοσιακά οι Jiw τραγουδούσαν, χόρευαν, είχαν τον πολιτισμό τους. Μάζευαν οστρακοειδή, ψάρευαν, νύχτα ή μέρα, έχτιζαν βουνά, διέσχιζαν με βάρκες τον Ποταμό, έψαχναν για φυσική τροφή. Αν η οικογένεια Jiw ήταν εκεί, όλα ήταν καλά.
Οι έποικοι ήρθαν μετά, το 1918. Κυνήγησαν τίγρεις, κροκόδειλους και ψάρεψαν. Μετά χρειάστηκαν τον αρχηγό της φυλής. Αντάλλαξαν κασετόφωνα, όπλα, λίγο καφέ, λικέρ, μια ντουζίνα τσιγάρα και κιλά αλατιού. Μας κατέκλεψαν. Οι Jiw δεν ήξεραν… Κατέστρεψαν τα βουνά, τα παραδοσιακά υλικά των Jiw και τα βότανα, τη χλωρίδα, την πανίδα. Μόλυναν τα ποτάμια, τις λίμνες και τα ψάρια.
Το 1997 είχαμε ζητήματα ασφάλειας, απαγορεύσεις σε Jiw, αρχηγούς, δασκάλους, ηγέτες. Το 2007 άρχισαν να τοποθετούν νάρκες στην προστατευμένη περιοχή των Jiw. Το 2008, άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, και μετά οι Jiw εκτοπίστηκαν.» Τα λόγια ενός αρχηγού της φυλής, είναι από την έκθεση των Ηνωμένων Εθνών.
Η πολύγλωσση φυλή Tukano
Oι αρχαίες περιοχές των Tukano απλώνονται κατά μήκος των εθνικών συνόρων Βραζιλίας-Κολομβίας. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, οι μεστίζος, οι άποικοι-παιδιά μικτών γάμων μεταξύ ισπανών και ινδιάνων, λέγεται ότι τους μεταχειρίζονταν ως δούλους, όπως και εταιρίες που έφτασαν στην περιοχή.
Η κουλτούρα τους έχει βασικό χαρακτηριστικό την πολυγλωσσία, επειδή οι άντρες πρέπει να παντρεύονται γυναίκες με διαφορετική διάλεκτο. Κανένας άντρας δεν επιτρέπεται να έχει σύζυγο της ίδιας φυλής που μιλά την ίδια γλώσσα με αυτόν, επειδή κάτι τέτοιο θεωρείται «είδος αιμομιξίας». Τα παιδιά γεννιούνται σε περιβάλλον πολυγλωσσίας: ο πατέρας μιλά μια γλώσσα, η μητέρα τους μια άλλη, και άλλες γυναίκες με τις οποίες έρχονται σε επαφή, διαφορετικές. Αλλά, όλα τα μέλη της κοινότητας ενδιαφέρονται τόσο πολύ για την εκμάθηση διαλέκτων, ώστε οι περισσότεροι μιλούν τις περισσότερες, τις οποίες μπορούν κα εναλλάσσουν στη διάρκεια της ίδιας συνομιλίας. Η κουλτούρα τους βασίζεται, κατά τους ανθρωπολόγους, σε μια συνεκτική φιλοσοφία και μια στέρεη, πολύπλοκη κοινωνική και πολιτική οργάνωση.
Οι τελευταίοι νομάδες-κυνηγοί: η φυλή Nukak
Οι Nukak ζουν σε μικρές ομάδες, μεταξύ 9 και 30 ατόμων, χωρίς συστήματα ιεραρχίας, μέσα στα δάση, μακριά από τα ποτάμια. Είναι σε συνεχή κίνηση, περνώντας μόνο λίγες μέρες στο ίδιο σημείο. Όταν πρωτοέφτασαν στην περιοχή άποικοι , τους αποκαλούσαν «άγριους», επειδή οι Nukak, ταξιδεύοντας συνήθως ανά οικογένειες, έτρεχαν μέσα στη ζούγκλα όταν τους έβλεπαν, συνήθως γυμνοί. Σύμφωνα με κάποιες αναφορές, στις αρχές του 20ου αιώνα, μέλη της φυλής έπεσαν θύματα δουλεμπόριου. Το γεγονός «ρίζωσε» στη συλλογική τους μνήμη, κάνοντάς τους να απομονωθούν, ως μέτρο αυτοπροστασίας από τους λευκούς. Το 1988, μια ομάδα τους εμφανίστηκε σε πόλη που είχαν μόλις φτιάξει έποικοι. «Μια άγνωστη φυλή έφτασε στον πολιτισμό», έγραφαν τότε μέσα ενημέρωσης. Στην πραγματικότητα, οι Nukak είχαν εντοπιστεί από τη δεκαετία του ’70. Όσο για την επαφή τους με τον πολιτισμό, πράγματι, η ζωή τους άλλαξε για πάντα. Το 50% των μελών της αποδεκατίστηκαν από ασθένειες όπως η γρίπη και η ελονοσία. Τελικά, τους δόθηκε γη για να ζήσουν, αλλά βρέθηκαν εν μέσω των συρράξεων και της μάχης για την κοκαϊνη, ψάχνοντας απεγνωσμένα το «σπίτι» τους, στα δάση. Σήμερα, είναι μία από τις 32 φυλές που απειλούνται με άμεση εξαφάνιση.
Οι απειλές
Εκτοπισμός, ακραία περιθωριοποίηση και περιβαλλοντική υποβάθμιση απειλούν τους αυτόχθονες. Η ένοπλη εσωτερική σύρραξη ανάμεσα σε στρατό, αντάρτες και παραστρατιωτικές ομάδες αναγκάζουν χιλιάδες αυτόχθονες να εγκαταλείπουν τη γη τους, με ελάχιστες πιθανότητες εθελοντικής και βιώσιμης επιστροφής. Σε άλλες περιπτώσεις, πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να συγκεντρωθούν σε μικρά κομμάτια γης για να επιβιώσουν, σημείωνε σε έκθεσή της το 2012 η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Αυτό θέτει σε κίνδυνο τις κουλτούρες τους, και προκαλεί διαμάχες με άλλες τοπικές κοινότητες. Μόνο το 2011, 18 αρχηγοί κοινοτήτων δολοφονήθηκαν.
Το 2012, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Κολομβίας έδωσε εντολή στον στρατό να διαλύσει βάση εκπαίδευσης που είχε κατασκευάσει σε γη η οποία ανήκε σε φυλές αυτόχθονων. Το δικαστήριο έκρινε ότι οι κοινότητες των Jiw και των Nukak διέτρεχαν φυσικό και πολιτισμικό κίνδυνο εξόντωσης, και καλούσε τις αρχές να τους προστατεύσουν.
[blocktext align=”right”]Παράνομη υλοτομία και “φαραωνικά” έργα, θέτουν σε κίνδυνο τους αυτόχθονες, σύμφωνα με τον ΟΗΕ[/blocktext]Αλλά δεν είναι μόνο οι συγκρούσεις.Στο τέλος του περασμένου Αυγούστου, η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Έρευνας EIA μιλούσε για καταστροφικές συνέπειες της εξάπλωσης των φυτειών για τη συλλογή φοινικέλαιου, στη γη των αγροτών και των αυτόχθονων της Κολομβίας. «Η Κολομβία προωθεί τις εθνικές και διεθνείς επενδύσεις στον κλάδο, ανοίγοντας τις αχανείς εκτάσεις στα ανατολικά της χώρας σε εταιρίες για να αυξήσουν τις φυτείες φοινικόδεντρων. Μια ιταλική εταιρία, «έχει απαγορεύσει στις κοινότητες αυτόχθονων Jiw και Sikuani να χρησιμοποιούν παραδοσιακές μεθόδους κυνηγιού και ψαρέματος, καθώς και την πρόσβαση σε μια λίμνη που οι ίδιοι θεωρούν ιερή. Οι Jiw λένε ότι η εταιρία δεν επικοινώνησε καθόλου μαζί τους προτού αρχίσει τη δράση της, και ότι η εξάπλωση της εταιρίας περιορίζει την ελευθερία μετακίνησής τους».
«Παρά τη συνταγματική αναγνώριση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των αυτόχθονων λαών, η κατάστασή τους στην Κολομβία είναι σοβαρή, και πολύ ανησυχητική», προειδοποιούσε λίγα χρόνια πριν το Μόνιμο Φόρουμ του ΟΗΕ για ζητήματα Αυτόχθονων.
Μόλις μια δεκαετία πριν, έγραφε το 2012 η εφημερίδα Guardian, οι Nukak ζούσαν μια ειρηνική ζωή, αποσυνδεμένοι από τον σύγχρονο κόσμο, και τριγύριζαν σε μια έκταση του Αμαζόνιου, τρεις φορές το μέγεθος του Λονδίνου, ψαρεύοντας και κυνηγώντας. Μετά τον εκτοπισμό τους από τη ζούγκλα, αποδεκατισμένοι από τις αρρώστιες του «κανονικού κόσμου», πολλοί αναγκάστηκαν να τριγυρνούν στις πόλεις επαιτώντας. Τους έδωσαν «σύγχρονο φαγητό» και ρούχα να φορέσουν. Αλλά εκείνοι, ονειρεύονται το δάσος τους. Και φοβούνται ότι θα πεθάνουν, μακριά από τη γη όπου ανήκουν.
πηγές: UNHCR, Διεθνής Αμνηστία, San Jose Del Guaviare, Survival International, Environmental Investigation Agency, BBC, Guardian, wikipedia
φωτογραφίες: ΑΠΕ/ΜΠΕ
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος