H 18η Ιουλίου του 1918 ήταν μια σημαντική μέρα για τη Νότια Αφρική, που τότε ήταν αποικία της Βρετανικής αυτοκρατορίας, καθώς γεννήθηκε ο Νέλσον Μαντέλα, ο άνθρωπος που έμελλε να γίνει ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της χώρας. Η γοητεία του, η αυτοσαρκαστική αίσθηση του χιούμορ και η απουσία πικρίας για τη σκληρή μεταχείριση που υπέστη τον έκαναν να είναι ένας από τους πιο σεβαστούς ηγέτες παγκοσμίως.
Πώς τα πρώτα χρόνια της ζωής τού Νέλσον Μαντέλα διαμόρφωσαν τη μετέπειτα πορεία του
Ο Νέλσον Μαντέλα γεννήθηκε στο χωριό Μβέζο, της Νότιας Αφρικής. Ο πατέρας του ήταν αρχηγός του λαού του Τhembu, που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πολιτιστική κοινότητα της νότιας Αφρικής. Tην πρώτη μέρα στο δημοτικό σχολείο ο Μαντέλα «έχασε την ταυτότητά του», αφού ο δάσκαλος του έδωσε το αγγλικό όνομα, Νέλσον. Το πραγματικό του όνομα είναι Ρολιχλάχλα Νταλιμπούνγκα. Αυτή η τακτική ήταν συνηθισμένη σε μια κοινωνία που οι λευκοί «ήταν ανίκανοι ή απρόθυμοι να προσφέρουν ένα αφρικανικό όνομα και θεωρούσαν απολίτιστο να έχει κανείς ένα τέτοιο», σύμφωνα με όσα έγραψε στην αυτοβιογραφία του, «Long Walk to freedom», (Ο μακρύς δρόμος προς την Ελευθερία) ο Νέλσον Μαντέλα.
Ενώ το χρώμα του δέρματος του τον υποβίβαζε στην κατώτατη κοινωνική τάξη της διαχωρισμένης Νότιας Αφρικής, το βασιλικό του αίμα —και οι γνωριμίες του— του έδωσαν πρόσβαση στο μοναδικό πανεπιστήμιο της χώρας για μαύρους, το Fort Hare. Έγινε ακτιβιστής και αποβλήθηκε για διαμαρτυρία.
Όταν επέστρεψε στο χωριό του, στον ανατολικό Κέιπ, ανακάλυψε ότι η οικογένειά του ήθελε να τον παντρέψει με κάποια που είχαν επιλέξει, για να τον τιμωρήσουν που εγκατέλειψε το σχολείο. Για να το αποφύγει, το 1941 πήγε στο Σοβέτο, τη μεγαλύτερη πόλη μαύρων της Νότιας Αφρικής, σπούδασε νομική και ίδρυσε το πρώτο μαύρο δικηγορικό γραφείο της χώρας.
Παρόλο που, η πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας ήταν μαύροι, αυτοί κυριαρχούνταν από μια λευκή πλειοψηφία που έλεγχε τη γη, τον πλούτο και την κυβέρνηση, μια διακριτική κοινωνική δομή που αργότερα θα κωδικοποιούταν στο νομικό σύστημα της χώρας και θα ονομαζόταν «απαρτχάιντ». Για περισσότερα από 95 χρόνια, ο Μαντέλα θα βοηθούσε στην ανατροπή της βίαιης κοινωνικής τάξης της νότιας Αφρικής. Κατά τη διάρκεια μιας ζωής γεμάτης αντίσταση, φυλάκιση και ηγεσία, ο Νέλσον Μαντέλα βοήθησε τη Νότια Αφρική να βγει από το καθεστώς απαρτχάιντ και να μπει στην εποχή της συμφιλίωσης και κυριαρχίας της πλειοψηφίας.
Γιατί αγωνίστηκε ο Μαντέλα
Ο Νέλσον Μαντέλα αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των μαύρων, για την κατάργηση του συστήματος απαρτχάιντ και για την ανεξαρτητοποίηση της Νότιας Αφρικής.
Στο Σοβέτο εντάχθηκε στο Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ΑNC), μια ομάδα που αγωνιζόταν για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων Νοτιοαφρικανών.
Το 1948, ο διαχωρισμός μεταξύ λευκών και μαύρων, που ήδη επικρατούσε στη Νότια Αφρική, έγινε νόμος του κράτους, όταν το κυβερνών εθνικό κόμμα υιοθέτησε -επίσημα- το σύστημα απαρτχάιντ ή διαχωρισμού. Αυτό το σύστημα φυλετικού διαχωρισμού απαιτούσε από τους μαύρους Νοτιοαφρικανούς να φέρουν πάντα μαζί τους ταυτότητα, την οποία χρειάζονταν για να εισέλθουν σε περιοχές που προορίζονταν για λευκούς. Αναγκάζονταν δε, να ζουν σε περιοχές αποκλειστικά για μαύρους και τους απαγορεύονταν να συνάπτουν διαφυλετικές σχέσεις. Οι μαύροι απομακρύνθηκαν από τους εκλογικούς καταλόγους και τελικά στερήθηκαν πλήρως τα πολιτικά τους δικαιώματα.
Αρχικά, ο Μαντέλα και οι σύντροφοί του χρησιμοποίησαν μη βίαιες τακτικές, για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στην κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής. Το 1952, ο Μαντέλα συνέβαλε στην κλιμάκωση του αγώνα ως ηγέτη της εκστρατείας αντίστασης, που ενθάρρυνε τους μαύρους συμμετέχοντες να παραβιάζουν ενεργά τους νόμους. Περισσότεροι από 8.000 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου του Μαντέλα, φυλακίστηκαν για παραβίαση της απαγόρευσης κυκλοφορίας, άρνηση να φέρουν νέες ταυτότητες και άλλα αδικήματα.
Κατά τη διάρκεια της δίκης για προδοσία, το 1956, στην οποία ήταν κατηγορούμενος και ο Μαντέλα, διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν μπροστά από το δικαστήριο στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής. Οι 156 κατηγορούμενοι κρίθηκαν αθώοι. Ο Μαντέλα έζησε κρυμμένος για 17 μήνες μετά τη δίκη.
Ο Μαντέλα πίστευε ότι, η ένοπλη αντίσταση ήταν ο μόνος τρόπος για να τερματιστεί το απαρτχάιντ. Το 1962, έφυγε προσωρινά από τη χώρα για να λάβει στρατιωτική εκπαίδευση, αλλά συνελήφθη και καταδικάστηκε για παράνομη έξοδο από τη χώρα. Έπειτα, ενώ βρισκόταν ήδη στη φυλακή, η αστυνομία ανακάλυψε έγγραφα που σχετίζονταν με το σχέδιο ανταρτοπόλεμου του Μαντέλα. Τον κατηγόρησαν, μαζί με τους συμμάχους του, για δολιοφθορά.
Ο Μαντέλα και οι άλλοι κατηγορούμενοι στη Δίκη της Ριβόνια (Rivonia Trial) γνώριζαν ότι ήταν σχεδόν βέβαιο πως θα καταδικαστούν και θα εκτελεστούν. Έτσι, μετέτρεψαν αυτή τη «δίκη-θέαμα» σε πολιτική δήλωση, δημοσιοποιώντας τον αγώνα τους ενάντια στο απαρτχάιντ και αμφισβητώντας το νομικό σύστημα που καταπίεζε τους μαύρους Νοτιοαφρικανούς. Όταν ήρθε η σειρά του Μαντέλα να μιλήσει ο ίδιος εκφώνησε λόγο, όπου μεταξύ άλλων είπε:
«Η έλλειψη ανθρώπινης αξιοπρέπειας που βιώνουν οι Αφρικανοί είναι το άμεσο αποτέλεσμα της πολιτικής λευκής υπεροχής. Ο αγώνας μας είναι πραγματικά εθνικός. Είναι ο αγώνας του αφρικανικού λαού, εμπνευσμένος από τα δικά μας δεινά και τη δική μας εμπειρία. Είναι ένας αγώνας για το δικαίωμα στη ζωή».
Ο Νέλσον Μαντέλα ήταν αφοσιωμένος στον αγώνα για ελευθερία μιας ολόκληρης κοινωνίας. Είχε πει ότι «αν χρειαστεί, είναι ένα ιδανικό για το οποίο είμαι προετοιμασμένος να πεθάνω».
Τα χρόνια του Μαντέλα στη φυλακή
Το 1964 επιβλήθηκε στον Μαντέλα ισόβια κάθειρξη. Επιτρεπόταν μια ετήσια επίσκεψη από μόνο έναν άνθρωπο κάθε φορά διάρκειας 30 λεπτών και η αποστολή και λήψη δύο γραμμάτων μια φορά το χρόνο. Του δόθηκαν ευκαιρίες να αποφυλακιστεί με αντάλλαγμα να διασφαλίσει ότι το ANC θα εγκατέλειπε τη βία, αλλά εκείνος αρνήθηκε.
Στα 27 χρόνια που πέρασε στη φυλακή, ο Μαντέλα έγινε ένας από τους πιο γνωστούς φυλακισμένους πολιτικούς. Οι υποστηρικτές του αγωνίστηκαν για την απελευθέρωσή του και η είδηση της φυλάκισής του ενέπνευσε κινήματα κατά του απαρτχάιντ σε όλο τον κόσμο.
Το 1960, μερικά μέλη των Ηνωμένων Εθνών άρχισαν να ζητούν την επιβολή κυρώσεων κατά της Νότιας Αφρικής, αιτήματα που έγιναν πιο έντονα τις επόμενες δεκαετίες.
Το 1990, ως απάντηση στις διεθνείς πιέσεις και στην απειλή εμφυλίου πολέμου, ο νέος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Φ. Β. Ντε Κλερκ, δεσμεύτηκε να τερματίσει το απαρτχάιντ και απελευθέρωσε τον Μαντέλα από τη φυλακή.
Το απαρτχάιντ δεν εξαλείφθηκε αμέσως με την αποφυλάκιση του Μαντέλα. Σε ηλικία πλέον 71 ετών, ο Μαντέλα διαπραγματεύτηκε με τον Ντε Κλερκ για ένα νέο σύνταγμα που θα επέτρεπε την κυριαρχία της πλειοψηφίας. Καταργήθηκε το 1991 και το 1994 το ANC, που πλέον λειτουργούσε ως πολιτικό κόμμα, κέρδισε το 62 % της λαϊκής ψήφου σε μια ειρηνική, δημοκρατική εκλογική διαδικασία. Το 1993 ο Νέλσον Μαντέλα κέρδισε νόμπελ ειρήνης. To 1994 έγραψε μια χρυσή σελίδα στην ιστορία της χώρας καθώς έγινε ο πρώτος μαύρος πρόεδρος του νέου έθνους της Νότιας Αφρικής.
H προσωπική ζωή του Νέλσον Μαντέλα
Το 1944 παντρεύτηκε την πρώτη του σύζυγο, Έβελιν Μέις. Το 1958 μετά από 14 χρόνια γάμου και την απόκτηση τεσσάρων παιδιών χώρισαν. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τη Γουίνι Μαντικιζέλα, η οποία αργότερα πήρε ενεργό ρόλο στην εκστρατεία για την απελευθέρωσή του από τη φυλακή.
Η κληρονομιά του Μαντέλα μετά το απαρτχάιντ
O Mαντέλα υπηρέτησε ως πρόεδρος για 5 χρόνια. Από το 1999, όπου αποσύρθηκε από την προεδρία του, έγινε ο σημαντικότερος πρεσβευτής της Νότιας Αφρικής και αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής του στην καταπολέμηση της φτώχειας και στην ευαισθητοποίηση γύρω από τον HIV/AIDS. Το 2010 συνέβαλλε στην εξασφάλιση του δικαιώματος της χώρας να φιλοξενήσει το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου.
Ανάμεσα στα επιτεύγματά του ήταν η Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης της Νότιας Αφρικής, η οποία δημιουργήθηκε με σκοπό να καταγράψει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να βοηθήσει τα θύματα και τους θύτες να συμφιλιωθούν με το παρελθόν τους. Η επιτροπή αποτέλεσε την απαρχή μιας διαδικασίας αποκατάστασης της δικαιοσύνης που δίνει έμφαση στην επανόρθωση και όχι στην τιμωρία.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα υγείας.
Το 2004, σε ηλικία 85 ετών, ο Μαντέλα αποσύρθηκε από την δημόσια ζωή για να έχει περισσότερο χρόνο με την οικογένειά του και τους φίλους του και αφοσιώθηκε στη σιωπηλή περισυλλογή. Τον Ιανουάριο του 2011 εισήχθη σε νοσοκομείο του Γιοχάνεσμπουργκ για εξετάσεις. Έκτοτε, νοσηλεύτηκε αρκετές φορές στο νοσοκομείο.
Στις 5 Δεκεμβρίου του 2013 σε ηλικία 95 ετών, άφησε την τελευταία του πνοή, στο σπίτι του στο Γιοχάνεσμπουργκ. Στην κηδεία του παρευρέθηκαν πάνω από 90 αρχηγοί κρατών ανάμεσα στους οποίους ήταν ο Μπαράκ Ομπάμπα.
Στις 18 Ιουλίου, τιμάται η μέρα «Νέλσον Μαντέλα», μια επίσημη εορτή των Ηνωμένων Εθνών που τιμά την προσφορά και τη θυσία του. Είναι μια υπενθύμιση ότι το έργο του Μαντέλα δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, άποψη που συμμεριζόταν και ο ίδιος.
«Το να είσαι ελεύθερος δεν σημαίνει απλώς να αποτινάξεις τα δεσμά σου, αλλά να ζεις με τρόπο που να σέβεται και να ενισχύει την ελευθερία των άλλων», έγραψε στην αυτοβιογραφία του. «Η αληθινή δοκιμασία της αφοσίωσής μας στην ελευθερία μόλις αρχίζει».
Πηγή: National Geographic, BBC | Μετάφραση – Επιμέλεια: Γιούλη Νικολοπούλου
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος
