Η απάντηση της Μόσχας στο επ’ αόριστον πάγωμα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων από την Ε.Ε.

Με προσφυγή στη Δικαιοσύνη απαντάει η Ρωσία στην απόφαση των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να παγώσουν επ’ αόριστον περιουσιακά στοιχεία της τράπεζας της Ρωσίας που βρίσκονται στην Ευρώπη και έχουν αξία 210 δισ. ευρώ

Το μεγαλύτερο μέρος των μετρητών της Μόσχας βρίσκεται στην βελγική τράπεζα Euroclear, και οι Ευρωπαίοι ηγέτες ελπίζουν να καταλήξουν σε συμφωνία στην κρίσιμη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. την επόμενη εβδομάδα, ώστε να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα για ένα δάνειο που θα βοηθήσει το Κίεβο να χρηματοδοτήσει τον στρατό και την οικονομία του. Η Ουκρανία θα χρειαστεί να επιστρέψει τα χρήματα μόνο εάν η Ρωσία καταβάλει αποζημιώσεις.

Μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια πολέμου με τη Ρωσίας, η Ουκρανία εξαντλεί τα αποθέματά της και χρειάζεται περίπου 135,7 δισ. ευρώ για τα επόμενα δύο χρόνια. Η Ευρώπη στοχεύει να παρέχει τα δύο τρίτα αυτού του ποσού, αλλά οι Ρώσοι αξιωματούχοι κατηγορούν την Ε.Ε. για κλοπή.

Ειδικότερα, η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε χθες, Παρασκευή (12/12) ότι θα προσφύγει στη Δικαιοσύνη κατά της βελγικής τράπεζας Euroclear σε δικαστήριο της Μόσχας, ως απάντηση στο σχέδιο δανειοδότησης της Ουκρανίας.

Η αγωγή, που κατατέθηκε στο Διαιτητικό Δικαστήριο της Μόσχας, ήταν μία προειδοποίηση προς τους Ευρωπαίους αξιωματούχους από τη ρωσική κυβέρνηση, η οποία έχει δηλώσει ότι θα εξαντλήσει όλα τα νομικά μέσα για να σταματήσει αυτό που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει χαρακτηρίσει ως κλοπή κρατικών περιουσιακών στοιχείων.

Σε ανακοίνωσή της, η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας κατηγόρησε τη Euroclear για «παράνομες δραστηριότητες» που στερούν από τη Μόσχα την πρόσβαση στα κεφάλαια και τα χρεόγραφα της. Η τράπεζα ανέφερε ότι κατέθεσε την αγωγή εν μέρει επειδή το εκτελεστικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης «εξετάζει προτάσεις για άμεση ή έμμεση χρήση περιουσιακών στοιχείων της Τράπεζας της Ρωσίας χωρίς εξουσιοδότηση».

Τα περιουσιακά στοιχεία της Μόσχας στην Ε.Ε. πάγωσαν λίγες ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, και 185 δισ. ευρώ από αυτά βρίσκονται στην κατοχή της Euroclear.

Η Ε.Ε. και η Ουκρανία υποστηρίζουν ότι τα χρήματα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την ανοικοδόμηση όσων έχει καταστρέψει η Ρωσία: οι Βρυξέλλες το αποκαλούν «δάνειο αποζημίωσης» και έχουν καταρτίσει ένα σχέδιο για τη στήριξη της οικονομίας της Ουκρανίας ύψους 90 δισ. ευρώ.

«Είναι δίκαιο τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας να χρησιμοποιηθούν για την ανοικοδόμηση όσων έχει καταστρέψει η Ρωσία – και τα χρήματα αυτά να γίνουν δικά μας», δηλώνει ο Ουκρανός Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς ανέφερε ότι τα περιουσιακά στοιχεία «θα επιτρέψουν στην Ουκρανία να προστατευθεί αποτελεσματικά από μελλοντικές ρωσικές επιθέσεις».

Η προσφυγή στη Δικαιοσύνη από την πλευρά της Μόσχας ήταν αναμενόμενη στις Βρυξέλλες και ο Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομικών, Βάλντις Ντομπρόβσκις δήλωσε την Παρασκευή ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Ε.Ε. είναι «πλήρως προστατευμένα» από νομικές διαδικασίες.

Ωστόσο, παρόλο που οι Ευρωπαίοι ηγέτες υποστηρίζουν ότι το σχέδιο είναι νόμιμο, καθώς τα περιουσιακά στοιχεία δεν κατάσχονται άμεσα, είναι σαφές εδώ και μήνες ότι η Ρωσία δεν το βλέπει έτσι και σχεδιάζει να αμφισβητήσει την κίνηση αυτή και να προβεί σε αντίποινα.

Με την αγωγή στη Μόσχα κατά της Euroclear, η Ρωσία σηματοδοτεί ότι θα προχωρήσει σε νομική αμφισβήτηση, σύμφωνα με αναλυτές.

«Ένα δικαστήριο της Μόσχας δεν μπορεί να αναγκάσει την Euroclear να συμμορφωθεί, και οποιαδήποτε απόφαση θα ήταν ανεφάρμοστη στο εξωτερικό», δήλωσε η Αλεξάνδρα Προκοπένκο, πρώην αξιωματούχος της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας και ερευνήτρια στο Carnegie Russia Eurasia Center. «Ωστόσο, δεν είναι άσκοπη: δημιουργεί επίσημη τεκμηρίωση των νομικών αξιώσεων της Ρωσίας και λειτουργεί ως πολιτικό μήνυμα ενόψει της διεθνούς δικαστικής διαμάχης», προσέθεσε.

Η κυρία Προκοπένκο πρόσθεσε ότι υπάρχει επίσης μια συμφωνία προστασίας επενδύσεων μεταξύ της Ρωσίας, του Βελγίου και του Λουξεμβούργου, η οποία απαιτεί την αποζημίωση οποιασδήποτε απώλειας, την οποία η Μόσχα θα μπορούσε να επικαλεστεί σε μελλοντική διεθνή διαιτησία κατά του Βελγίου.

Δυσαρέσκεια και ανησυχία στο Βέλγιο

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην είναι μόνο η Μόσχα που είναι δυσαρεστημένη, καθώς και το Βέλγιο ανησυχεί ότι θα επιβαρυνθεί με ένα τεράστιο κόστος αν η Ρωσία προβεί σε νομικά αντίποινα. Η διευθύνουσα σύμβουλος της Euroclear, Βαλερί Ουρμπέν δήλωσε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να «αποσταθεροποιήσει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα». Η Euroclear έχει επίσης περίπου 16-17 δισ. ευρώ δεσμευμένα στη Ρωσία.

Ως μικρή χώρα, το Βέλγιο έχει ζητήσει από άλλες ευρωπαϊκές χώρες να μοιραστούν τον κίνδυνο παρέχοντας εγγυήσεις για την κάλυψη οποιουδήποτε δανείου. Και ενώ τα περισσότερα από τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας βρίσκονται στην Euroclear, το Βέλγιο επιμένει ότι θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν και τα χρήματα που βρίσκονται σε άλλες χώρες. Μικρότερα ποσά βρίσκονται, μεταξύ άλλων, στη Γαλλία και τη Βρετανία. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, προσπαθούν να πείσουν το Βέλγιο να συμφωνήσει με το σχέδιο.

Η Ε.Ε. πιστεύει ότι μπορεί να εξασφαλίσει επαρκείς εγγυήσεις για το ίδιο το δάνειο, αλλά το Βέλγιο φοβάται τον πρόσθετο κίνδυνο να εκτεθεί σε επιπλέον ζημίες ή κυρώσεις.

«Το Βέλγιο είναι μια μικρή οικονομία. Το ΑΕΠ του Βελγίου είναι περίπου 565 δισ. ευρώ – φανταστείτε αν έπρεπε να αναλάβει ένα χρέος 185 δισ. ευρώ», εξήγησε η Βιρλέ Κολάρ, καθηγήτρια χρηματοοικονομικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο KU Leuven.

Πιστεύει επίσης ότι η απαίτηση από την Euroclear να χορηγήσει δάνειο στην Ε.Ε. θα παραβίαζε τους τραπεζικούς κανονισμούς της ΕΕ.

«Οι τράπεζες πρέπει να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις κεφαλαίου και ρευστότητας και δεν πρέπει να βάζουν όλα τα αυγά τους στο ίδιο καλάθι. Τώρα η Ε.Ε. ζητά από την Euroclear να κάνει ακριβώς αυτό. Γιατί έχουμε αυτούς τους τραπεζικούς κανόνες; Επειδή θέλουμε οι τράπεζες να είναι σταθερές. Και αν τα πράγματα πάνε στραβά, θα αναλάβει το Βέλγιο τη διάσωση της Euroclear. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο είναι τόσο σημαντικό για το Βέλγιο να εξασφαλίσει αδιάβλητες εγγυήσεις για την Euroclear», προσέθεσε.

Οι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι το σχέδιο για τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία είναι «η πιο οικονομικά εφικτή και πολιτικά ρεαλιστική λύση».

Ενώ η Ρωσία επιμένει ότι τα χρήματά της δεν πρέπει να αγγιχτούν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανησυχούν επιπλέον ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να θέλουν να χρησιμοποιήσουν τα παγωμένα δισεκατομμύρια της Ρωσίας με διαφορετικό τρόπο, ως μέρος του δικού τους ειρηνευτικού σχεδίου.

Ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Μπαρτ Ντε Βέβερ, έθεσε στην Ε.Ε. μια σειρά από «ορθολογικούς, λογικούς και δικαιολογημένους όρους» προτού αποδεχτεί το σχέδιο αποζημιώσεων και αρνήθηκε να αποκλείσει τη λήψη νομικών μέτρων, εάν αυτό «ενέχει σημαντικούς κινδύνους» για τη χώρα του.

Η Ε.Ε. εργάζεται εντατικά εν όψει της συνόδου κορυφής της επόμενης Πέμπτης, προκειμένου να βρει μια λύση που θα είναι αποδεκτή από το Βέλγιο.

Μέχρι τώρα, η Ε.Ε. απέφυγε να αγγίξει άμεσα τα ίδια τα περιουσιακά στοιχεία, αλλά από πέρυσι καταβάλλει στην Ουκρανία τα «έκτακτα κέρδη» που προέρχονται από αυτά. Το 2024, το ποσό αυτό ανήλθε σε 3,7 δισ. ευρώ. Η νόμιμη χρήση των τόκων θεωρείται ασφαλής, καθώς η Ρωσία υπόκειται σε κυρώσεις και τα έσοδα δεν αποτελούν ρωσική κρατική περιουσία.

Ωστόσο, η διεθνής στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία έχει μειωθεί δραματικά το 2025 και η Ευρώπη αγωνίζεται να καλύψει το έλλειμμα που άφησε η απόφαση των ΗΠΑ να σταματήσουν σχεδόν εντελώς τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.

Δύο προτάσεις

Υπάρχουν επί του παρόντος δύο προτάσεις της Ε.Ε. που αποσκοπούν στην παροχή 90 δισ. ευρώ στην Ουκρανία, προκειμένου να καλυφθούν τα δύο τρίτα των χρηματοδοτικών της αναγκών.

Η μία πρόταση είναι η άντληση των χρημάτων από τις κεφαλαιαγορές, με την εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Αυτή είναι η προτιμώμενη επιλογή του Βελγίου, αλλά απαιτεί ομόφωνη ψήφο των ηγετών της Ε.Ε., κάτι που θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί, δεδομένου ότι η Ουγγαρία και η Σλοβακία αντιτίθενται στη χρηματοδότηση του ουκρανικού στρατού.

Αυτό αφήνει ως επιλογή το δανεισμό μετρητών στην Ουκρανία από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, τα οποία αρχικά ήταν σε τίτλους, αλλά τώρα έχουν μετατραπεί σε μεγάλο βαθμό σε μετρητά. Τα χρήματα αυτά είναι ιδιοκτησία της Euroclear και βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Η εκτελεστική εξουσία της Ε.Ε., η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποδέχεται ότι το Βέλγιο έχει νόμιμες ανησυχίες και ανέφερε ότι είναι βέβαιη ότι τις έχει αντιμετωπίσει.

Το σχέδιο προβλέπει την προστασία του Βελγίου με εγγύηση που καλύπτει το σύνολο των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην Ε.Ε., ύψους 210 δισ. ευρώ.

Σε περίπτωση που η Euroclear υποστεί απώλεια των δικών της περιουσιακών στοιχείων στη Ρωσία, πηγή της Επιτροπής εξήγησε ότι αυτό θα αντισταθμιστεί από περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν στο ρωσικό ίδρυμα και βρίσκονται στην Ε.Ε.

Εάν η Ρωσία ταχθεί κατά του Βελγίου, οποιαδήποτε απόφαση ρωσικού δικαστηρίου δεν θα αναγνωριστεί στην Ε.Ε.

Ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας, ο οποίος θεωρείται ο στενότερος σύμμαχος της Ρωσίας στην ΕΕ, δήλωσε ότι οι ηγέτες της Ευρώπης «τοποθετούν τον εαυτό τους πάνω από τους κανόνες» και αντικαθιστούν το κράτος δικαίου με το κράτος των γραφειοκρατών.

Πηγές: BBC, New York Times