Τα Δυτικά Βαλκάνια πραγματοποίησαν ορισμένες βελτιώσεις στην παρακολούθηση του περιβάλλοντος και του κλίματος, καθώς και στην υποβολή εκθέσεων εναρμονιζόμενα με τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εφαρμογή, ωστόσο, είναι αποσπασματική, καταλήγει έκθεση της ΕΕ που δημοσιεύθηκε την Παρασκευή.
Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι η ποιότητα του αέρα στα Δυτικά Βαλκάνια εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά κακή, παρά τις συγκεντρώσεις λεπτών σωματιδίων που δείχνουν φθίνουσες ετήσιες τάσεις σε ορισμένα μέρη της περιοχής. Όλες οι χώρες εταίροι στην περιοχή, όπου υπάρχουν διαθέσιμα αξιόπιστα δεδομένα, υπερβαίνουν, κατά μέσο όρο, το ημερήσιο μέγιστο όριο σωματιδίων που είναι 10 μικρόμετρα ή μικρότερα σε διάμετρο.
Αυτό έχει τρομερές συνέπειες. Τα μόνα σωματίδια, τα οποία είναι μικρότερα από 2,5 μικρόμετρα (PM2,5), προκάλεσαν 28.400 πρόωρους θανάτους στα Δυτικά Βαλκάνια το 2019. Τα ποσοστά θνησιμότητας που αποδίδονται σε αυτόν τον ρύπο μειώθηκαν κατά 16% στην ΕΕ σε σύγκριση με το 2012, αυξήθηκαν κατά 30% στα Δυτικά Βαλκάνια.
Ασθένειες που σχετίζονται με τη ρύπανση, όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ο καρκίνος του πνεύμονα, οι λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η ισχαιμική καρδιοπάθεια ή το εγκεφαλικό, είναι πιθανό να γίνουν ακόμη πιο διαδεδομένες στα Δυτικά Βαλκάνια εάν δεν ληφθούν περαιτέρω μέτρα. Εάν, ωστόσο, εφαρμοστούν στα Δυτικά Βαλκάνια μέτρα που περιορίζουν την υπερθέρμανση του πλανήτη στους 2 βαθμούς και είναι συμβατά με τους ενεργειακούς στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, η θνησιμότητα από PM2,5 θα μειωθεί κατά 65% σε σύγκριση με το σενάριο “business-as-usual” προβλέπεται για το 2050 στην περιοχή.
Όσον αφορά τα αέρια του θερμοκηπίου στα Δυτικά Βαλκάνια, οι προβλέψεις εκτιμούν ότι θα είναι 4 % υψηλότερα το 2050 από ό,τι το 2020, εάν η ισχύουσα νομοθεσία παραμείνει σε ισχύ. Το 61,7 % των σημερινών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα προέρχεται από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, εκ των οποίων οι 16 λειτουργούν στην περιοχή και χρησιμοποιούν λιγνίτη με υψηλή περιεκτικότητα σε θείο.
Η κατάσταση των υδάτινων σωμάτων προκαλεί επίσης ανησυχία. Το 44,5 % των αξιολογηθέντων υδάτινων σωμάτων απέτυχε να φθάσει σε καλή κατάσταση κατά τη χημική αξιολόγηση, το ποσοστό αυξήθηκε στο 54,5 % κατά την οικολογική δοκιμή.
Η έκθεση εξέτασε επίσης την κατάσταση των εδαφών στην περιοχή, με παρόμοια ανησυχητικά αποτελέσματα. Το ένα τρίτο της συνολικής γεωργικής γης θα μπορούσε να καταστεί μη χρησιμοποιήσιμη λόγω της υδάτινης διάβρωσης, ενώ το 45 % αυτής κινδυνεύει να αστοχήσει λόγω της διάβρωσης του εδάφους. Μόνο το 2,6 % της γεωργικής έκτασης χρησιμοποιείται για βιολογική γεωργία, κάτι που απέχει πολύ από τον στόχο της ΕΕ του 25 %.
Αν και υστέρησε στην εφαρμογή, η περιοχή, σημείωσε κάποια επιτυχία στην υιοθέτηση του κεφαλαίου «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» του σώματος δικαιωμάτων και υποχρεώσεων της ΕΕ που είναι γνωστό ως κοινοτικό κεκτημένο. Αυτό το κεφάλαιο είναι το μεγαλύτερο από τα 35 συνολικά, που περιλαμβάνει 200 νομοθετικές πράξεις.
Η υιοθέτηση του κεκτημένου της ΕΕ αποτελεί υποχρέωση για τις χώρες στο πλαίσιο της διαδικασίας «Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης» και είναι υποχρεωτική για την ένταξη στην ΕΕ.
Τα επίπεδα υιοθέτησης της περιβαλλοντικής και κλιματικής νομοθεσίας κυμαίνονται πλέον μεταξύ 47 % και 76 % μεταξύ των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων, σημειώνοντας αύξηση από 21-31% το 2019. Για να υποστηρίξει τόσο την υιοθέτηση όσο και την εφαρμογή του κεκτημένου της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την Πράσινη Ατζέντα για τα Δυτικά Βαλκάνια.
Ανταπόκριση από το Στρασβούργο: Κώστας Δαβάνης