Έκθεση του Ινστιτούτου Bruegel επιβεβαιώνει τους βαθύτερους φόβους για την αδυναμία των οικονομιών της ΕΕ να στηρίξουν τους ηλικιωμένους πολίτες της. Αν κάτι δεν αλλάξει τώρα, η επιδείνωση της ποιότητας ζωής, σε σύντομο χρόνο, θα είναι μη αναστρέψιμη.
Ανταπόκριση από Βρυξέλλες
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βιώνει μια ραγδαία δημογραφική μετάβαση, με τη γήρανση του πληθυσμού να αποτελεί το βασικό δημογραφικό και οικονομικό διακύβευμα για τις επόμενες δεκαετίες. Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων (65+/20-64) προβλέπεται να αυξηθεί κατά πάνω από 60% (από 0,36 σε 0,59) ως το 2070. Η μείωση των γεννήσεων και η αύξηση της μακροζωίας οδηγούν σε όλο και μικρότερη εργασιακή βάση και σε αύξηση των αιτημάτων για συντάξεις και φροντίδα μακράς διάρκειας.
Παρά ταύτα, το συνολικό δημοσιονομικό κόστος της γήρανσης στην ΕΕ συνολικά εκτιμάται ως σχετικά διαχειρίσιμο: κατά μέσο όρο, θα αυξηθεί λίγο πάνω από 1 % του ΑΕΠ έως το 2070. Σημειώνονται όμως σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ κρατών-μελών: το Λουξεμβούργο θα δει αύξηση άνω του 10% του ΑΕΠ, ενώ Ελλάδα και Ιταλία προβλέπεται να καταγράψουν μείωση δαπανών λόγω γήρανσης, κυρίως λόγω ήδη εφαρμοσμένων μεταρρυθμίσεων.
Απώλεια Δυναμικής και Διορθωτικές Πολιτικές
Ο πληθυσμός εργασιακής ηλικίας μειώνεται σε σχεδόν όλες τις χώρες, ρίχνοντας το δυνητικό ποσοστό αύξησης ΑΕΠ της ΕΕ στο ιστορικό χαμηλό του 1,3% ετησίως. Έτσι, οι χώρες θα βασιστούν ακόμη περισσότερο στη μετανάστευση για να στηρίξουν την αγορά εργασίας και να αποτρέψουν δημοσιονομικές ανισορροπίες.
Στην πράξη, μόνο η μετανάστευση μπορεί να εκτονώσει τη δημογραφική πίεση, καθώς μια διαρκής και σημαντική άνοδος της γονιμότητας κρίνεται απίθανη.
Ωστόσο, οικονομικά και δημοσιονομικά οφέλη παράγονται μόνο όταν οι μετανάστες εντάσσονται στην αγορά εργασίας. Τα προγράμματα οικογενειακής ή προσφυγικής μετανάστευσης ασκούν συνήθως επιβαρυντική επίδραση.
Πολιτικές Μεταναστευτικής Προσέλκυσης
Τα ευρήματα δείχνουν πως πολιτικές που ενισχύουν την εργασιακή μετανάστευση μπορούν να επιφέρουν θετικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα, σημειώνει η έκθεση του Ινστιτούτου Bruegel. Παράδειγμα αποτελεσματικής στροφής είναι η Δανία, όπου περίπου 70% των αδειών διαμονής την τελευταία δεκαετία δόθηκαν σε απασχολούμενους ή φοιτητές, περιορίζοντας την προσφυγική/οικογενειακή είσοδο.
Εξέλιξη Συνταξιοδοτικών Δαπανών και Συστήματα στην ΕΕ
Η δημογραφική γήρανση ωθεί όλο και περισσότερες χώρες να ενισχύσουν τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα συντάξεων. Παρότι τα δημόσια (pay-as-you-go) συνταξιοδοτικά συστήματα διατηρούνται σχεδόν σε όλη την ΕΕ, λίγες χώρες έχουν αναπτύξει σημαίνουσες ιδιωτικές αποταμιεύσεις, με σημαντικότερους δείκτες στη Δανία, στην Ολλανδία, και στη Σουηδία. Στην Ελλάδα είναι σχεδόν μηδενική συνεισφορά ιδιωτικών κεφαλαίων.
Οι συντάξεις αποτελούν τον βασικό μοχλό των αυξήσεων δημοσίων δαπανών λόγω γήρανσης, ακολουθούμενες από τη φροντίδα μακράς διάρκειας. Oι δαπάνες υγείας, αντίθετα, αυξάνονται ομοιόμορφα και πιο ήπια στις χώρες.
Η αξιολόγηση της Ελλάδας
Παρά τα έντονα δημογραφικά ζητήματα, η Ελλάδα εμφανίζει συστηματική μείωση του κόστους λόγω γήρανσης, ως αποτέλεσμα σκληρών μεταρρυθμίσεων και “ψαλιδιού” στη γενναιοδωρία των συντάξεων.
Ωστόσο, η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης συντάξεων. Πάνω από 90% έναντι του μέσου όρου ΕΕ γύρω στο 60%. Γεγονός που διατηρεί τις δημοσιονομικές πιέσεις υψηλές. Ταυτόχρονα υστερεί σημαντικά στον θεσμό των ιδιωτικών κεφαλαιοποιητικών συντάξεων.
Η χώρα έχει επίσης υιοθετήσει τη σταδιακή αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης για νέους εργαζόμενους στα 67 έτη, σαν “δίχτυ ασφαλείας” για το μέλλον του συστήματος.
Προκλήσεις μακροχρόνιας φροντίδας
Η μαζική αύξηση των πολιτών ηλικίας άνω των 85 ετών δημιουργεί τεράστια ζήτηση για υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας. Υπολογίζεται ότι ως το 2070 θα αυξηθούν οι εξαρτώμενοι ηλικιωμένοι κατά 23%. Συνεπώς, κρίνεται αναγκαία η ενίσχυση των σχετικών δομών και προσωπικού σε όλη την ΕΕ.
Πολιτικές και προοπτικές
Η έκθεση του Ινστιτούτου Bruegel, βασισμένη σε δεδομένα της ΕΕ και του ΟΟΣΑ, προτρέπει σε: (α) στροφή στην εργασιακή μετανάστευση και περιορισμός οικογενειακής/προστατευτικής μετανάστευσης, (β) ενθάρρυνση της ιδιωτικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης, (γ) σταδιακή αύξηση των πραγματικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, και (δ) ενίσχυση της φροντίδας ηλικιωμένων, με νέες δομές και προσωπικό.
Συνοψίζοντας, η γήρανση αποτελεί μια μεσομακροπρόθεσμη πρόκληση για τη χρηματοδότηση κοινωνικών συστημάτων και τη μακροοικονομική δυναμική της ΕΕ, με την Ελλάδα να έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στη μείωση του σχετικού κόστους αλλά να διατηρεί αρκετές δημοσιονομικές αδυναμίες λόγω υψηλών δαπανών συντάξεων και ατροφικής ιδιωτικής κεφαλαιοποιητικής αποταμίευσης.
Πηγή: Pinkus, D. and J. F. Kirkegaard (2025) ‘The macroeconomic impact of ageing, EU immigration policy and pension expenditures’, Working Paper 24/2025, Bruegel.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος