Χιροσίμα 75 χρόνια μετά: Περπατώντας στο μονοπάτι της ατομικής βόμβας

«Μια αποχρωματισμένη πλάκα από σκυρόδεμα μουχλιάζει μέσα στην τροπική υγρασία. Σε αυτήν την πλάκα όμως εδώ, άλλαξε η ιστορία. Κάποτε υπήρχε εδώ σίγουρα μια πόρτα, βάσεις για δύο εσωτερικούς τοίχους και ένας χώρος σαν γκαράζ. Διασχίζω την πόρτα, μπαίνω στο εσωτερικό και βγαίνω έξω στο γκαράζ. Καθώς το κάνω αυτό, ο οδηγός μου βάζει αυτά τα λίγα βήματα σε αξιοσημείωτες διαστάσεις. Περπατάτε πάνω στο μονοπάτι της ατομικής βόμβας, μου λέει». Έτσι ξεκινά το οδοιπορικό του δημοσιογράφου του CNN, Μπραντ Λέντον, στο νησί Τίνιαν, από όπου αναχώρησαν τα βομβαρδιστικά αεροσκάφη B-29 της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ που πραγματοποίησαν τις ατομικές επιθέσεις στην Ιαπωνία.

Βόρειο Πεδίο

Το Tίνιαν είναι ένα από τα τρία κύρια νησιά της Κοινοπολιτείας των Βορείων Μαριανών Νήσων, στον Ειρηνικό Ωκεανό και σήμερα ανήκει στις ΗΠΑ. Το 2020, είναι ένας ήσυχος, τροπικός παράδεισος 3.000 κατοίκων, διαθέτει λίγα εστιατόρια, μερικά μικρά ξενοδοχεία και ένα μόνο βενζινάδικο. Το 1944, τα νησιά Τίνιαν και Σαϊπάν, ήταν η σκηνή της μάχης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ιαπωνίας.

Οι ΗΠΑ χρειάζονταν τα νησιά, έτσι ώστε οι υπερσύγχρονοι βομβιστές B-29 να μπορούν να χτυπήσουν την Ιαπωνία, που βρίσκεται 1.500 μίλια μακριά. Και το καλοκαίρι του 1944, μετά από τρεις μήνες κατά τη διάρκεια των οποίων εξελίχθηκαν μερικές από τις πιο αιματηρές μάχες στον Ειρηνικό, οι ΗΠΑ εξασφάλισαν τα νησιά και έχτισαν γρήγορα μεγάλες αεροπορικές βάσεις για τους νέους βομβιστές.

Ένα πρωί του Ιανουαρίου, 75 χρόνια αργότερα, ο Λέντον εξερευνά μία από αυτές τις βάσεις, το Βόρειο Πεδίο (North Field). Στον τόπο του κτιρίου συναρμολόγησης ατομικών βομβών, ο δημοσιογράφος μαζί με τον οδηγό του συνεχίζουν το ταξίδι τους στο μονοπάτι των βομβών. Κάνουν μια σύντομη στάση στους λάκκους μέσα στους οποίους κατέβαζαν τις βόμβες και στη συνέχεια τις ανύψωναν και τις τοποθετούσαν στις «κοιλιές» των βομβαρδιστικών που θα τις οδηγούσε στους στόχους τους. Άγρια χόρτα και θάμνοι μεγαλώνουν στο Βόρειο Πεδίο εδώ και δεκαετίες. Όμως, το 1945, εδώ ήταν μια μεγάλη πεδιάδα όπου βρίσκονταν εργαστήρια, σκηνές, αεροπλάνα και άνδρες υποστηρίζοντας το πιο πολυσύχναστο αεροδρόμιο στον κόσμο κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου. Αν και η περιοχή έχει αλλάξει, η άσφαλτος που έστρωσε το Αμερικανικό Ναυτικό, ή τα τάγματα κατασκευής, πριν από 75 χρόνια, παραμένει η ίδια. Η μακροζωία αυτής της κατασκευής είναι από μόνη της αξιοσημείωτη καθώς το πεζοδρόμιο δεν έχει αγγιχτεί πάνω από επτά δεκαετίες.

https://twitter.com/BradLendon/status/1290843476993572865?s=20

Το μονοπάτι καταλήγει σε ένα ξέφωτο που έχει το μέγεθος ενός χώρου στάθμευσης σούπερ μάρκετ. Δύο γυάλινες δομές, ύψους ενός ή δυο μέτρων, είναι ορατές σε ξεχωριστές γωνίες στην ίδια πλευρά του χώρου.

Οδηγός του δημοσιογράφου είναι ο Ντον Φάρελ, από την Καλιφόρνια ο οποίος μετακόμισε στα νησιά του Ειρηνικού τη δεκαετία του 1970. Οι ντόπιοι τον ξέρουν ως τον ιστορικό του Τίνιαν, και ο ίδιος περιγράφει λεπτομερώς αυτό που συνέβη το 1945, στο βιβλίο του με τίτλο «Το Τίνιαν και η Βόμβα». Ο ίδιος, ηγήθηκε της προσπάθειας να ανασκαφούν και να συντηρηθούν τα κοιλώματα όπου βρίσκονταν οι βόμβες και περιγράφει πώς φορτώθηκαν αυτές στα Β-29.

«Σκεφτείτε όταν επισκευάζετε το αυτοκίνητό σας και ένας υδραυλικός ανελκυστήρας το φέρνει πάνω από το κεφάλι σας, ώστε οι μηχανικοί να μπορούν να δουλέψουν από κάτω. Έτσι μπήκαν οι βόμβες στην κοιλιά των αεροπλάνων», αναφέρει συγκεκριμένα ο Φάρελ. Ο δημοσιογράφος του CNN και ο οδηγός του κατευθύνονται στην άκρη του διαδρόμου Able από όπου το B-29 με το όνομα Ενόλα Γκέι («Enola Gay»), απογειώθηκε στις 2:45 π.μ. στις 6 Αυγούστου 1945.

Το ταξίδι είναι ολιγόλεπτο αλλά θα πρέπει να ήταν πολύ μεγαλύτερο για το B-29 και το ωφέλιμο φορτίο των 4.400 κιλών. Έκαναν κάτι που δεν είχε γίνει ποτέ και που πίστευαν ότι θα επιτάχυναν το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και θα άλλαζαν την ιστορία. «Για τους άντρες του Ενόλα Γκέι, ήταν τα δύο μεγαλύτερα σε διάρκεια λεπτά της ζωής τους», λέει ο Φάρελ.

Ενόλα Γκέι

Το Ενόλα Γκέι είναι ένα από τα κεντρικά εκθέματα του κέντρου Steven F. Udvar–Hazy, του παραρτήματος του μουσείου Smithsonian Air and Space στην Βιρτζίνια.

Εκτίθεται στη μέση του μουσείου, περιτριγυρισμένο από δεκάδες αεροσκάφη όλων των ηλικιών, από τις αρχές της ιστορίας της αεροπορίας μέχρι το διαστημικό λεωφορείο Discovery.

«Αυτό είναι ένα πολύ θλιβερό έκθεμα», λέει ο Τζέρεμι Κίνεϊ, επιμελητής του μουσείου.

Από την μια πλευρά, αντιπροσωπεύει την καλύτερη πολεμική προσπάθεια των ΗΠΑ, τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, ένα άλμα της τεχνολογίας, που σχεδιάστηκε, κατασκευάστηκε και αναπτύχθηκε μέσα σε περίπου πέντε χρόνια.

Από την άλλη όμως, μετέφερε το πρώτο ατομικό όπλο που χρησιμοποιήθηκε ποτέ, και που σκότωσε 70.000 άτομα τις πρώτες στιγμές μετά την πτώση του, και ακόμη δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους με τις συνέπειές του. Το Ενόλα Γκέι υπήρξε αμφιλεγόμενο αντικείμενο και για το Smithsonian και για τη χώρα», λέει ο Κίνεϊ.

Το B-29 σχεδιάστηκε ως διηπειρωτικό βομβαρδιστικό που θα μπορούσε να πετάξει από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη σε περίπτωση που η Βρετανία βρισκόταν υπό την κατοχή της ναζιστικής Γερμανίας.

Ήταν ένα από τα 300.000 αεροσκάφη που κατασκεύασαν οι Ηνωμένες Πολιτείες τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ένα από τα 15 B-29 που κατασκευάστηκαν ειδικά για να μεταφέρουν ατομικές βόμβες.

Ο πιλότος Τίμπετς επέλεξε αυτό το αεροπλάνο ενώ ήταν ακόμη στη γραμμή συναρμολόγησης στην Ομάχα της Νεμπράσκα, για να χρησιμοποιηθεί σε αποστολές ατομικών βομβών.

Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο του CNN, οι επισκέπτες της έκθεσης του Smithsonian για το Ενόλα Γκέι, δεν προσφέρει μια σφαιρική ανάλυση σχετικά με τον βομβαρδισμό της Χιροσίμα. Δεν υπάρχουν αντικείμενα από εκεί, ούτε συζητήσεις για τα θύματα ή εάν ήταν απαραίτητη η χρήση ατομικών όπλων.

Τα σχέδια για συμπερίληψη τέτοιου περιεχομένου στην έκθεση ακυρώθηκαν το 1995, όταν, υπό την πίεση ομάδων βετεράνων των ΗΠΑ, ο τότε γραμματέας του μουσείου Μάικλ Χέιμαν είχε δηλώσει ότι δεν θα περιλάμβανε κάποια ανάλυση, αλλά θα τιμούσε μόνο τη θυσία των βετεράνων. Ακόμη και σήμερα, η ιστοσελίδα του μουσείου δεν αναφέρει τον αριθμό των νεκρών της Χιροσίμα.

Όμως, Κίνεϊ λέει ότι η έκθεση στέλνει ένα σημαντικό μήνυμα. «Μας κάνει να σκεφτούμε τη δύναμη της τεχνολογίας», λέει. «Θέλαμε να το εκθέσουμε έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να το δουν, να φέρουν τις ιστορίες τους, τις απόψεις τους, να δουν αυτό το κεντρικό σημείο καμπής στην ανθρώπινη ιστορία – την ατομική εποχή, το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και το υψηλότερο δείγμα της αεροναυτικής μηχανικής που κατασκευάστηκε το πρώτο μισό του 20ού αιώνα».

Αυτό είναι το μήνυμα που αποκόμισε ο Τοσιχίντε Ναγκανούμα, ένας 50χρονος επισκέπτης του Smithsonian από την Οζάκα της Ιαπωνίας. «Έμεινα έκπληκτος από το αεροσκάφος», λέει. «Αναδεικνύει τις τεχνικές ικανότητες και την οικονομική δύναμη που απαιτεί μια τέτοια κατασκευή». Όσον αφορά τα συναισθήματά του ως Ιάπωνας, λέει ότι γεννήθηκε μετά τον πόλεμο, οπότε για εκείνον είναι απλά ένα κομμάτι της ιστορίας».

Χιροσίμα

Στο μέρος όμως όπου η ατομική βόμβα σκότωσε 70.000 ανθρώπους με την αρχική έκρηξή της, και άφησε δεκάδες χιλιάδες άλλους να πεθάνουν αργά από εγκαύματα ή από ασθένειες που σχετίζονται με την ακτινοβολία, τα τραύματα είναι ακόμα νωπά.

Στο Πάρκο της Ειρήνης στη Χιροσίμα που βρίσκεται κοντά στο σημείο μηδέν στην Ιαπωνική πόλη, ένα μόνιμο έκθεμα δίνει πληροφορίες σχετικά με κάποιους μαθητές που σκοτώθηκαν από τη βόμβα. Η αίθουσα είναι σκοτεινή και σιωπηλή. Πίσω από γυάλινες θήκες, τα πορτρέτα, τα ρούχα, τα ποδήλατα, οι κούκλες και άλλα αντικείμενα αφηγούνται τις ιστορίες των νεκρών. Παιδιά που θέλουν να θυσιάσουν τη ζωή τους για τις μητέρες τους, μητέρες που πιστεύουν ότι το χτύπημα στην πόρτα τους είναι του παιδιού τους που έχουν να δουν εδώ και χρόνια.

Το μουσείο βρίσκεται κοντά σε μια γέφυρα σε σχήμα Τ, το σημείο στόχου του Ενόλα Γκέι, όπου έπεσε η ατομική βόμβα με το ψευδώνυμο “Μικρό αγόρι”.

Κατά μήκος του πεζοδρομίου που το περιβάλλει και κατά μήκος της όχθης του ποταμού Μοτογιάσου, ο Κοσέι Μίτο διηγείται λεπτομερώς τι συνέβη εδώ και ελπίζει ότι δεν θα ξανασυμβεί αυτό πουθενά. Ο Μίτο είναι επιζών της ατομικής βόμβας και η μητέρα του ήταν τεσσάρων μηνών έγκυος μαζί του στις 6 Αυγούστου 1945. Σήμερα είναι συνταξιούχος δάσκαλος, και πηγαίνει καθημερινά με το ποδήλατό του στον Θόλο εδώ και 13 χρόνια. Μαζί του κουβαλάει χαρτιά, με πληροφορίες σε πολλές γλώσσες, σχετικά με τον βομβαρδισμό της Χιροσίμα και τα επακόλουθά του.

«Αυτή είναι η υπαίθρια τάξη μου. Μπορώ να πω σε όλους αυτά που θέλουν να μάθουν», λέει ο Μίτο.

Αναφέρει μελέτες και έγγραφα και από τις δύο πλευρές του Ειρηνικού για να αφηγηθεί τη  ιστορία του, έχοντας έναν στόχο στο μυαλό: «εάν δεν γνωρίζουμε τα ιστορικά γεγονότα, μπορεί να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη».

Ο 74χρονος δείχνει στον δημοσιογράφο μια σελίδα με ένα μεγάλο απόσπασμα από την ομιλία του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β ‘κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Χιροσίμα το 1981, το οποίο φέρει ως επιγραφή, ένα μνημείο στο Μουσείο Ειρήνης της Χιροσίμα.

«Όταν θυμάσαι το παρελθόν, δεσμεύεσαι για το μέλλον».

Λίγα μέτρα πιο κει, ένας άντρας κάθεται σε ένα παγκάκι, καπνίζει ένα τσιγάρο και κοιτάζει επίμονα τον Θόλο. Ο Ρέιμοντ Γκόντζιτς από την Βόρεια Καρολίνα επισκέπτεται για πρώτη φορά την Ιαπωνία και δηλώνει ότι αγνοούσε την ύπαρξη του μουσείου αυτού. «Η χώρα μου το έκανε αυτό, αλλά εγώ δεν είχα καμία σχέση. Χαίρομαι που οι Ιάπωνες δεν μας απαγορεύουν την είσοδο», λέει. Είναι σαφές ότι αυτή η εμπειρία θα μείνει μαζί του για μεγάλο χρονικό διάστημα. «Απλώς δεν μπορώ να σταματήσω να το κοιτάζω», λέει.

Χρονοδιάγραμμα της ατομικής βόμβας της Χιροσίμα

• 1 Αυγούστου 1944: Οι Αμερικανοί πεζοναύτες δηλώνουν νίκη επί των ιαπωνικών δυνάμεων στη μάχη για το νησί Τίνιαν. Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ ξεκινά τις εργασίες στις βάσεις για βομβαρδιστικά B-29, που αναμένεται να μεταφέρουν τον πόλεμο στην ηπειρωτική Ιαπωνία.

• 16 Ιουλίου 1945: Την έναρξη της πυρηνικής εποχής σηματοδοτεί η πρώτη δοκιμαστική έκρηξη της ατομικής βόμβας πλουτωνίου στο Νέο Μεξικό, η οποία και χρησιμοποιήθηκε στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας. Παράλληλα, το πλοίο του αμερικανικού ναυτικού USS Indianapolis ξεκινά από το Σαν Φρανσίσκο μεταφέροντας τα εξαρτήματα βόμβας ουρανίου, η οποία χρησιμοποιήθηκε στη Χιροσίμα.

• 20 Ιουλίου 1945: Τα βομβαρδιστικά B-29s που θα πραγματοποιήσουν αποστολές ατομικής βόμβας, αρχίζουν να κάνουν δοκιμές στην Ιαπωνία.

• 26 Ιουλίου 1945: Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν εκδίδει τη Διακήρυξη του Πότσνταμ, ζητώντας από την Ιαπωνία να παραδοθεί άνευ όρων ή να αντιμετωπίσει «άμεση και απόλυτη καταστροφή». Εν τω μεταξύ, το πλοίο USS Indianapolis παραδίδει τα εξαρτήματα για τη βόμβα της Χιροσίμα στο Τίνιαν.

• 29 Ιουλίου 1945: Η Ιαπωνία απορρίπτει τη Διακήρυξη του Πότσνταμ.

• 31 Ιουλίου 1945: Η συναρμολόγηση της βόμβας ουρανίου με το όνομα “Μικρό αγόρι” (“Little Boy“) ολοκληρώνεται στο Tίνιαν.

• 1 Αυγούστου 1945: Την εντολή για την ρίψη της ατομικής βόμβας στην Ιαπωνία τη δίνει ο διοικητής της αποστολής, ο συνταγματάρχης Πολ Τίμπετς.

• 5 Αυγούστου 1945: Ο στρατηγός Κέρτις Λεμέι, διοικητής της βομβιστικής επίθεσης εναντίον της Ιαπωνίας, επιβεβαιώνει την πρώτη αποστολή για τις 6 Αυγούστου.

• 6 Αυγούστου 1945: Το B-29 Ενόλα Γκέι ρίχνει την πρώτη ατομική βόμβα πάνω από τη Χιροσίμα στις 8:16 π.μ. σε υψόμετρο 600 μέτρων.