Aπαγωγή-Μεξικό: Ένας διεστραμμένος κώδικας ηθικής εξηγεί τη συγγνώμη του καρτέλ για τη δολοφονία Αμερικανών τουριστών

του Ουίλ Γκραντ, ανταποκριτή του BBC στο Μεξικό

Τέσσερις Αμερικανοί απήχθησαν από καρτέλ ναρκωτικών και δύο από αυτούς δολοφονήθηκαν, όταν επισκέφθηκαν την πόλη Ματαμόρος του Μεξικού. Γιατί λοιπόν το καρτέλ ζήτησε συγγνώμη για το περιστατικό και παρέδωσε τους δικούς του ενόπλους στην αστυνομία;

Μια επιστολή που είχε αφεθεί με τους ένοπλους του καρτέλ, οι οποίοι είχαν δεθεί και εγκαταλειφθεί στην άκρη του δρόμου, τους κατηγορούσε ότι έδρασαν «κατόπιν δικής τους απόφασης και έλλειψης πειθαρχίας», καθώς και ότι δήθεν παραβίασαν τους κανόνες του καρτέλ σχετικά με την «προστασία της ζωής των αθώων».

Το έγγραφο υπογράφηκε από την «Ομάδα των Σκορπιών», παρακλάδι του πανίσχυρου Καρτέλ του Κόλπου.

Η επιστολή καταδεικνύει την περίεργη, ανισόρροπη αίσθηση του πολιτικού καθήκοντος που ισχυρίζονται ότι διαθέτουν πολλά μεξικανικά καρτέλ. Παρά τον διάχυτο φόβο που σπέρνουν μέσω εκβιασμών, δολοφονιών και απαγωγών, ομάδες όπως το Καρτέλ του Κόλπου και οι αντίπαλοί τους, το Καρτέλ Σιναλόα, επαγγέλλονται έναν διεστραμμένο κώδικα ηθικής, σύμφωνα με τον οποίο πιστεύουν ότι φροντίζουν για τους πιο ευάλωτους της μεξικανικής κοινωνίας.

Αυτή η διαστρεβλωμένη αντίληψη της συμπόνιας και του αλτρουισμού δεν επεκτείνεται στους μετανάστες χωρίς χαρτιά, οι οποίοι πέφτουν συστηματικά θύματα απαγωγής, βιασμού και δολοφονίας. Ούτε οι τοπικές επιχειρήσεις απαλλάσσονται από την καταβολή του «el piso», ενός εκβιαστικού φόρου που επιβάλλεται απλώς και μόνο για να λειτουργούν στο έδαφός τους, ενός φόρου που εφαρμόζεται σε όλους, από πολυεθνικές εταιρείες μέχρι μικρά, οικογενειακά καταστήματα ψιλικών.

Ωστόσο, υπάρχει μια λογική στον κώδικα συμπεριφοράς του καρτέλ, ιδίως στις απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές του Μεξικού και στις φτωχές ορεινές κοινότητες, όπου το οργανωμένο έγκλημα συχνά αναπληρώνει το ρόλο που αφήνει το κράτος.

Αρκεί να δει κανείς την αντίδρασή τους μετά από φυσικές καταστροφές. Όταν τυφώνες ή σεισμοί έπλητταν τη δυτική πολιτεία Γκερέρο, οι εγκληματικές συμμορίες μοίραζαν προμήθειες έκτακτης ανάγκης και σακούλες με τρόφιμα, ακόμη και σφραγισμένες με τα διακριτικά αρχικά του καρτέλ τους. Παρόμοιο φαινόμενο παρατηρήθηκε και κατά τις χειρότερες στιγμές των εγκλεισμών της Covid.

Τα καρτέλ θεωρούν επίσης τους εαυτούς τους θεματοφύλακες της κοινοτικής τάξης, απονέμοντας ωμή δικαιοσύνη με συνοπτικές διαδικασίες σε βιαστές παιδιών ή κλέφτες που δρουν εκτός της δικαιοδοσίας τους. Είναι οι δικαστές, οι ένορκοι και οι εκτελεστές, συχνά κυριολεκτικά.

Σε αυτό το πλαίσιο, η απόφαση να παραδώσουν τους δικούς τους ενόπλους μετά την πανωλεθρία στο Ματαμόρος είναι σωστή: Έγινε ένα λάθος, ζητήθηκε συγγνώμη και οι ένοχοι παραδόθηκαν. Η υπόθεση έκλεισε.

Και ακόμη και τα μεξικανικά καρτέλ ναρκωτικών γνωρίζουν τη δύναμη των καλών δημοσίων σχέσεων.

Ωστόσο, αυτή η αίσθηση ότι περιόρισαν με τάξη το χάος, ζητώντας ταυτόχρονα συγγνώμη από τους κατοίκους της πόλης, πρέπει επίσης να ληφθεί με μεγάλη επιφύλαξη.

Πώς μπορεί κανείς να είναι σίγουρος ότι αυτοί οι πέντε άνδρες ήταν οι δράστες; Ποιον μπορεί να εμπιστευτεί κανείς ότι λέει την αλήθεια; Το καρτέλ των ναρκωτικών; Το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα της πολιτείας; Σε νερά τόσο θολά και λασπώδη όσο αυτά της πολιτείας Ταμαουλίπας, η σοφότερη ενστικτώδης σκέψη είναι γενικά να αμφισβητεί κανείς οτιδήποτε του λένε.

Για να μην ξεχνάμε, ο πρώην υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας του Μεξικού, ο Τζενάρο Γκαρσία Λούνα, ο οποίος κάποτε ήταν ο ανώτατος αξιωματούχος των υπηρεσιών επιβολής του νόμου και ο άνθρωπος που ηγήθηκε του πολέμου κατά των ναρκωτικών, βρίσκεται σήμερα σε φυλακή των ΗΠΑ, αφού κρίθηκε ένοχος για συνεργασία με το καρτέλ Σιναλόα με αντάλλαγμα εκατομμύρια δολάρια σε δωροδοκίες.

Στην υπόθεση του Ματαμόρος, οι αρχές του Μεξικού αναδεικνύουν το ποινικό μητρώο των θυμάτων στις δηλώσεις τους στα μέσα ενημέρωσης.

Αρχικά μας είπαν ότι οι Αμερικανοί βρίσκονταν στην πόλη για τουρισμό υγείας – μια φτηνή μεξικανική κοιλιοπλαστική που πήγε όσο πιο άσχημα γίνεται.

Μια μέρα αργότερα, καθώς οι κατηγορίες άρχισαν να κυκλοφορούν, ένα μέλος της μεξικανικής κυβέρνησης μου διαβίβασε μια ιστορία σχετικά με το ποινικό παρελθόν των θυμάτων, συγκεκριμένα ότι ο ένας είχε καταδικαστεί για παρασκευή παράνομων ναρκωτικών με σκοπό την προμήθεια.

«Απλά ήθελα να ελέγξω αν το είδες αυτό», ήταν το αθώο σχόλιο.

Αν αυτό ήταν μέρος μιας συντονισμένης προσπάθειας στο Μεξικό να κατηγορηθούν τα θύματα ή επειδή υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η απαγωγή ήταν στοχευμένη, είναι και πάλι δύσκολο να γνωρίζουμε.

Ένα πράγμα που μου θύμισε όλο αυτό το χάος ήταν ένα από τα δικά μου ταξίδια στο Ταμαουλίπας λίγο μετά την άφιξή μου στο Μεξικό το 2011. Μου δίδαξε κάτι κρίσιμο σχετικά με τον πόλεμο των ναρκωτικών στο Μεξικό, το οποίο μου έχει μείνει μέχρι σήμερα.

Σε ένα άγνωστο δωμάτιο ξενοδοχείου, γνώρισα τη φίλη ενός μέλους των Zetas, ενός ιδιαίτερα αιμοδιψούς καρτέλ που σήμερα έχει σε μεγάλο βαθμό διαλυθεί. Καθώς τη βιντεοσκοπούσαμε στη σκιά, με αλλαγμένο το όνομά της και μεταμφιεσμένη τη φωνή της, περιέγραψε τι έκανε ο φίλος της. Χωρίς να κατονομάσει την ακριβή οργάνωση, ήταν σαφές ότι εργαζόταν στην επιβολή του νόμου αλλά ήταν επίσης μέλος των Zetas.

Αστυνομικός την ημέρα, ναρκέμπορος τη νύχτα.

«Αυτό που μου λες», ρώτησα αφελώς, «είναι ότι η σχέση μεταξύ των καρτέλ και του κράτους είναι πολύ στενή;».

«Όχι», ήρθε η ανατριχιαστική απάντησή της, «λέω ότι τα καρτέλ είναι το κράτος».

Πηγή: bbc.co.uk