«Δεν μπορείς να σκοτώσεις έναν μύθο με την επιστήμη»: Η εκατονταετής αναζήτηση του τέρατος του Λοχ Νες

Το Λοχ Νες, μια μακρόστενη λίμνη στα Σκωτσέζικα Χάιλαντς, περιέχει περισσότερο νερό από όλες τις λίμνες της Αγγλίας και της Ουαλίας μαζί. Ποιος ξέρει τι μυστικά κρύβονται στα μυστηριώδη βάθη της; Από κυνηγούς μεγάλων θηραμάτων μέχρι τρομπονίστες που προσπαθούν να δελεάσουν το τέρας μιμούμενοι το κάλεσμα ζευγαρώματος, ειδικοί και ερασιτέχνες έχουν δώσει την ψυχή τους στην προσπάθεια να πιάσουν το ασύλληπτο πλάσμα που έχει πάρει το χαϊδευτικό όνομα Νέσι.

Σε ένα ιδιαίτερο άρθρο του, το BBC ρίχνει μια διαφορετική ματιά στο μυστήριο του τέρατος του Λοχ Νες, το οποίο έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία, ειδικών επιστημόνων και μη, επί δεκαετίες.

Το 1987, μια μεγάλη έρευνα με σόναρ προσπάθησε να διαπιστώσει οριστικά αν το τέρας του Λοχ Νες υπήρχε. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης από όλο τον κόσμο κατέκλυσαν τις γαλήνιες εκτάσεις γύρω από το Λοχ – η σκωτσέζικη λέξη για τη λίμνη – για την έναρξη της επιχείρησης Deepscan. Μια διεθνής ομάδα υποψήφιων κυνηγών τεράτων εμφανίστηκε με εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας αξίας 1 εκατομμυρίου λιρών (1,15 εκατ. ευρώ), με στόχο να μην αφήσει στη Νέσι μέρος για να κρυφτεί.

Είκοσι τέσσερα σκάφη παρατάχθηκαν κατά μήκος της λίμνης, το καθένα εξοπλισμένο με υπερσύγχρονο σόναρ που έριχνε ένα τείχος ήχου στα βάθη. Κατά μήκος των 23 μιλίων (37 χλμ.), ο στόλος έριξε το ηχητικό του δίχτυ στο νερό, ενώ οι επιστήμονες εξέταζαν τους χάρτες τους για τυχόν ενδεικτικά σημάδια. Δεν βρέθηκε κανένα τέρας. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας, οι αισθητήρες ανίχνευσαν τρία ηχοβολιστικά σήματα που παρέπεμπαν σε κάτι μεγάλο στα νερά κάτω από τα ερείπια του κάστρου Urquhart. Και παρόλο που αυτό το κάτι θα μπορούσε να είναι απλώς μια φώκια ή ένα κοπάδι σολομών, η καλή είδηση ήταν ότι επέτρεψε στον μύθο του τέρατος του Λοχ Νες να επιβιώσει ανέπαφος.

Ο επικεφαλής της εξερεύνησης και βετεράνος κυνηγός της Νέσι, Έντριαν Σάιν, δήλωσε στο BBC: «Νομίζω ότι αν πιάναμε ένα ψάρι με το μέγεθος που υποδηλώνουν τα ηχοβολιστικά σήματα, τότε δεν νομίζω ότι θα υπήρχε κανείς που θα ήταν δυσαρεστημένος, και όλοι αυτοί οι αυτόπτες μάρτυρες θα δικαιώνονταν».

Η επιτυχία της αποστολής θεωρήθηκε ασαφής – «μη αποδεδειγμένη», όπως θα έλεγε η σκωτσέζικη νομοθεσία. Ο ειδικός σε θέματα σόναρ Ντάρελ Λόουρανς πάντως δεν πήρε θέση: «Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει τέρας εδώ, αλλά δεν σημαίνει και ότι υποθέτω ότι δεν υπάρχει. Δεν θα ήθελα να με λιντσάρουν στη βόρεια Σκωτία». Οι τουρίστες δεν ταράχτηκαν. Μια γυναίκα επέμενε ότι είχε δει «σαφώς» το Τέρας κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της. Όπως κατέληξε ο Κλάιβ Φέργκιουσον του BBC: «Αν μη τι άλλο, η Επιχείρηση Deepscan απέδειξε ένα πράγμα: δεν μπορείς να σκοτώσεις έναν μύθο με την επιστήμη».

Ο αρχικός μύθος της Νέσι χρονολογείται από τον 6ο αιώνα, όταν ο μεσαιωνικός ιρλανδός μοναχός Άγιος Κολούμπα λέγεται ότι συνάντησε ένα πλάσμα στον ποταμό Νες, ο οποίος πηγάζει από τη λίμνη. Ο σύγχρονος μύθος του τέρατος ξεκίνησε το 1933 με μια μάλλον επιφυλακτική αυτόπτη μάρτυρα. Μια ηλιόλουστη ανοιξιάτικη μέρα, η διευθύντρια ξενοδοχείου Άλντι Μακέι εντόπισε κάτι ασυνήθιστο στο νερό. Μόνο 50 χρόνια αργότερα αποφάσισε να δώσει την πρώτη της ραδιοφωνική συνέντευξη, στην εκπομπή «The World This Weekend» του BBC.

Η Μακέι είπε ότι η επιφάνεια της λίμνης ήταν ήρεμη – «έμοιαζε σαν να την είχε περάσει σίδερο» – όταν ξαφνικά εμφανίστηκε το πλάσμα. «Ήταν τόσο ασυνήθιστο που δεν μπορούσες να πιστέψεις αυτό που έβλεπες. Απλά εμφανίστηκε. Μπορεί να ήταν ελέφαντας, μπορεί να ήταν φάλαινα, μπορεί να ήταν οτιδήποτε. Ήταν μεγάλο, μαύρο και γυαλιστερό επειδή ήταν βρεγμένο. Βγήκε στη λίμνη, γύρισε σε έναν στροβιλισμό και απλά εξαφανίστηκε». Γνωρίζοντας πολύ καλά τις τοπικές παραδόσεις για τέρατα – «διαβάζεις όλες τις ιστορίες για κέλπις [σ.σ. kelpies, μυθικά υδάτινα πνεύματα της κελτικής παράδοσης που μοιάζουν με άλογα] και άλλα πλάσματα» – είπε ότι γέλασε μέσα της λέγοντας «αυτό είναι το τέρας, αλλά δεν το πιστεύω».

Η ιστορία της Μακέι γρήγορα απέκτησε τη δική της πνοή. «Το συζητούσαμε ένα βράδυ με έναν φίλο που βγήκε έξω και υποσχέθηκε πιστά να μην το επαναλάβει ποτέ, αλλά πήγε και το είπε σε κάποιον άλλο που υποσχέθηκε πιστά να μην το πει», είπε. Η ιστορία συνέχισε να διαδίδεται και τελικά έφτασε στον Άλεξ Κάμπελ, έναν αξιωματικό της αλιευτικής αρχής και part-time ανταποκριτή της εφημερίδας Inverness Courier. «Από εκεί και πέρα το πράγμα εξελίχθηκε», είπε η Μακέι, «επειδή η Daily Mail ή κάποια άλλη εφημερίδα στο νότο το δημοσίευσε και μετά απλά απογειώθηκε».

Δεκαετίες μετά, η Μακέι παρέμεινε μετριοπαθής σχετικά με το ρόλο της στη δημιουργία της παγκόσμιας βιομηχανίας της Νέσι. «Μερικές φορές νιώθω πολύ ενοχλημένη επειδή μας πιστώνουν ότι ξεκινήσαμε αυτό το φαινόμενο για να προσελκύσουμε τουρίστες. Δεν το κάναμε. Δεν είχα την ικανότητα να σκεφτώ κάτι τέτοιο για να προσελκύσω τουρίστες. Μου πιστώνουν ότι έχω περισσότερο μυαλό από ό,τι έχω στην πραγματικότητα!».

Ο Κάμπελ δεν ήταν τόσο μετριοπαθής, καταλήγοντας τελικά στο Βιβλίο Γκίνες ως «ο πιο παραγωγικός αυτόπτης μάρτυρας του τέρατος του Λοχ Νες», με 17 θεάσεις. Σε συνέντευξή του το 1938 στο ραδιοφωνικό πρόγραμμα του BBC Fact or Fiction, περιέγραψε την εμπειρία της Μακέι: «Ήξερα ότι ήταν μια καλή ιστορία, κάτι αρκετά ασυνήθιστο. Όταν γύρισα σπίτι, το μόνο που με απασχολούσε ήταν ένα: με ποια λέξη θα μπορούσα να περιγράψω το πλάσμα; Τελικά, μου ήρθε η λέξη «τέρας» και έτσι παρουσίασα το τέρας του Λοχ Νες στον κόσμο των εφημερίδων».

Μια μανία είχε γεννηθεί. Τον Δεκέμβριο του 1933, η εφημερίδα Daily Mail ανέθεσε στον κυνηγό μεγάλων θηραμάτων Μάρμαντουκ Γουέθερελ να εντοπίσει το Τέρας. Βρήκε μεγάλα αποτυπώματα στην ακτή, αλλά οι ζωολόγοι γρήγορα ανακάλυψαν ότι ήταν ψεύτικα, φτιαγμένα με τη χρήση μιας ομπρελοθήκης ή ενός σταχτοδοχείου με πόδι ιπποπόταμου.

Μέχρι το 1938, μια ολόκληρη ομάδα τοπικών προσωπικοτήτων ήταν έτοιμη να διηγηθεί στο Fact or Fiction τις δικές τους παρατηρήσεις. Ο Ντόναλντ ΜακΝτόναλντ, ιδιοκτήτης γκαράζ, ισχυρίστηκε ότι είχε δει το Τέρας πέντε φορές. «Την τελευταία φορά, τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, έμοιαζε με αναποδογυρισμένο ψαροκάικο περίπου 18 ίντσες (45 εκατοστά) έξω από το νερό και μήκους περίπου 15 έως 18 ποδιών (4,5 έως 5,4 μέτρα)». Ένας δάσκαλος περιέγραψε «ένα μακρύ, λεπτό, φιδωτό λαιμό και ένα μικρό κεφάλι που προεξείχε από τη λίμνη».

Ο πατέρας Μπάζιλ Γουέτζ, ένας Βενεδικτίνος μοναχός, είπε ότι είχε δει «τρεις μεγάλες καμπούρες» στο νερό και ήταν πεπεισμένος ότι υπήρχε μια «οικογένεια τεράτων» εκεί. Ο οδηγός φορτηγού Τζον Κάμερον είπε: «Θα έλεγα ότι ήταν περίπου 2,4 μέτρα μακρύ, με την πλάτη περίπου 60 εκατοστά έξω από το νερό. Μου θύμισε ένα γέρικο άλογο».

Η πιο διάσημη εικόνα εμφανίστηκε το 1934, στο αποκορύφωμα της «Νεσιμανίας»: ένας λεπτός, φιδωτός λαιμός που αναδύεται από τη λίμνη. Για δεκαετίες, η φωτογραφία προβλημάτισε τους «Νεσιολόγους». Το 1979, ο Καλιφορνέζος φυσιοδίφης Ντένις Πάουερ πρότεινε ότι το «τέρας» που απεικονιζόταν ήταν ένας ελέφαντας που κολυμπούσε με την προβοσκίδα του πάνω από το νερό. Οι ελέφαντες, σημείωσε, μπορούσαν να κολυμπήσουν έως και 30 μίλια. Αν και παραδέχτηκε ότι η ιδέα ενός ελέφαντα στα Σκωτσέζικα Χάιλαντς ήταν σχεδόν τόσο απίθανη όσο ένα πραγματικό τέρας, είπε: «Θα θέλαμε πολύ να υποβάλουμε αίτηση για κρατική επιχορήγηση για τέσσερα εισιτήρια μετ’ επιστροφής για τη Σκωτία και 40 τόνους φιστίκια για να προσπαθήσουμε να το παγιδεύσουμε, αλλά αυτό είναι μάλλον αδύνατο».

Αν και η φωτογραφία αποκαλύφθηκε αργότερα ως φάρσα, η απίθανη θεωρία του ελέφαντα δεν ξεχάστηκε. Το 2006, ο Νιλ Κλαρκ, επιμελητής παλαιοντολογίας στο Μουσείο Hunterian του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης, υποστήριξε ότι οι θεάσεις της δεκαετίας του 1930 θα μπορούσαν να ήταν ελέφαντες τσίρκου, καθώς οι εμποροπανηγύρεις που επισκέπτονταν το κοντινό Ίνβερνες συχνά σταματούσαν στο Λοχ Νες για να ξεκουράσουν τα ζώα. «Όταν οι ελέφαντες τους κολυμπούσαν στη λίμνη, μόνο η προβοσκίδα και οι δύο καμπούρες ήταν ορατές – η πρώτη καμπούρα ήταν το κεφάλι και η δεύτερη η πλάτη», είπε. Ο Κλαρκ παραδέχτηκε ότι οι περισσότερες θεάσεις της Νέσι θα μπορούσαν να εξηγηθούν από πλωτά κούτσουρα ή κύματα. Ωστόσο, όταν ρωτήθηκε αν πιστεύει στο τέρας του Λοχ Νες, ο Κλαρκ απάντησε: «Πιστεύω ότι υπάρχει κάτι ζωντανό στο Λοχ Νες».

Η επιχείρηση Deepscan μπορεί να απέτυχε να συλλάβει τη Νέσι με μεγάλο κόστος, αλλά μια λιγότερο επιστημονική προσπάθεια το 1976 πέτυχε παρόμοια αποτελέσματα με πολύ μικρότερο κόστος. Ο Αμερικανός τρομπονίστας Μπομπ Σαμπόρσκι προσπάθησε να δελεάσει τη Νέσι με ένα κάλεσμα ζευγαρώματος στο μουσικό του όργανο. Είπε στο BBC Radio Highland ότι αν εμφανιζόταν, θα συνέβαιναν δύο πράγματα: «Είτε θα γίνω πλούσιος και διάσημος, είτε, αν της αρέσει τόσο πολύ που θα με φάει ζωντανό, τουλάχιστον θα γίνω διάσημος και κάποιος άλλος θα γίνει πλούσιος».

Πηγή: bbc.com