BBC: Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ιαπωνία ενισχύθηκε από τον Τραμπ και τους τουρίστες

Η ιαπωνική πολιτική είναι συνήθως σταθερή, σχεδόν βαρετή.

Όχι πια.

Την περασμένη Κυριακή, ένα κάποτε άγνωστο ακροδεξιό κόμμα, το Sanseito, κατέκτησε 15 έδρες στις εκλογές, καθιστώντας το σοβαρό αντίπαλο στην πολιτική σκηνή της Ιαπωνίας.

Με το σύνθημα «Japanese First» (Πρώτα η Ιαπωνία), εμπνευσμένο από το «America First» (Πρώτα η Αμερική) του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, προκαλεί διένεξη στο κυβερνών Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (LDP) και τον πρωθυπουργό του, Σίγκερου Ισχάμπα. Για αυτόν, η περασμένη εβδομάδα ήταν κάτι σαν τρενάκι του λούνα παρκ.

Στις εκλογές, ο κυβερνώντος συνασπισμός του LDP έχασε την πλειοψηφία στην άνω βουλή του ιαπωνικού κοινοβουλίου, έχοντας ήδη χάσει τον έλεγχο της κάτω βουλής πέρυσι τον περασμένο χρόνο, προκαλώντας εκκλήσεις για την παραίτησή του από το ίδιο του το κόμμα.

Μέχρι την Τετάρτη 23/7, είχε κλείσει μια συμφωνία με τις ΗΠΑ για τους δασμούς, την οποία ο πρόεδρος των ΗΠΑ χαρακτήρισε ως «τεράστια». Παρόλο που αυτό έδωσε στην οικονομία μια πολύ αναγκαία δόση σταθερότητας, δεν μπόρεσε να σώσει την πολιτική της Ιαπωνίας από την αναταραχή.

Η Ιαπωνία είναι μία από τις πιο σταθερές δημοκρατίες στον κόσμο και οι εκλογές της σπάνια επιφυλάσσουν εκπλήξεις. Το LDP κυβερνά σχεδόν αδιάλειπτα από το 1955. Φαινόταν απρόσβλητο από τον λαϊκισμό που παρατηρείται σε άλλες χώρες. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή το κόμμα αντιμετωπίζει μία από τις πιο σοβαρές προκλήσεις στην μεταπολεμική ιστορία του.

Τι ήταν λοιπόν αυτό που μετέτρεψε τη χώρα της μονότονης πολιτικής σε ένα σκληρό πολιτικό πεδίο μάχης και έλκυσε πολλούς στην ακροδεξιά;

Πόλεμοι ρυζιού: Oργή στα σούπερ μάρκετ

Τα τελευταία χρόνια ήταν δύσκολα για τα ιαπωνικά νοικοκυριά. Αντιμετώπισαν προβλήματα όπως τον πληθωρισμό, τις υψηλές τιμές, τη στασιμότητα των μισθών και την υποτονική οικονομία.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τιμή του ρυζιού, η οποία έχει διπλασιαστεί από πέρυσι και μια τυπική σακούλα 5 κιλών κοστίζει πλέον πάνω από 4.000 γιεν (23 ευρώ) στα σούπερ μάρκετ. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην έλλειψη προσφοράς που προκλήθηκε από την κακή συγκομιδή του 2023, αλλά επιδεινώθηκε από έναν ισχυρό σεισμό, ο οποίος προκάλεσε προειδοποιήσεις για έναν μεγαλύτερο σεισμό (“megaquake”) οδηγώντας τους πανικόβλητους καταναλωτές να αρχίσουν να αποθηκεύουν τρόφιμα. Πλάνα τοπικών τηλεοπτικών καναλιών και μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδειχναν μεγάλες ουρές ανθρώπων που περίμεναν για να αγοράσουν ρύζι.

«Το ρύζι είναι βασικό τρόφιμο για εμάς. Πάντα το θεωρούσαμε δεδομένο, αλλά αυτό επηρεάζει όλους, όχι μόνο εμένα και τη διατροφή του μωρού μου, αλλά και τις επιχειρήσεις.», εξηγεί η 36χρονη Momoko Abe. «Ήταν αρκετά σοκαριστικό να δω τόσο μεγάλη αύξηση τιμής σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα».

Ένας άλλος αγοραστής, ο 65χρονος Watanabe Takeshi, λέει ότι δεν έχει πολλές επιλογές. «Είναι ακριβό, αλλά πρέπει να το αγοράσουμε. Η τιμή του ρυζιού ελέγχεται από την κυβέρνηση».

Ο υπουργός Γεωργίας, Shinjiro Koizumi, έχει δεσμευτεί να μειώσει τις τιμές και να τροποποιήσει την αλυσίδα εφοδιασμού. Έχει ήδη διατεθεί περισσότερη ποσότητα ρυζιού στην αγορά με τις τιμές να παραμένουν υψηλές. Αυτό είναι ένα αποτέλεσμα της δυσκολίας της κυβέρνησης να αναζωογονήσει την οικονομία και να περιορίσει τον πληθωρισμό.

Από το «America First» στο «Japan First»

Οι νέοι Ιάπωνες είναι ιδιαίτερα απογοητευμένοι. Με δηλώσεις όπως: «Είμαστε κουρασμένοι από την τρέχουσα πολιτική κατάσταση» και «Ο λόγος για τον οποίο το Sanseito κέρδισε τόσο μεγάλη υποστήριξη είναι επειδή μιλάει εκ μέρους μας», γίνεται εμφανής η απογοήτευση και η οργή.

Αυτό είναι που, εν μέρει, οδήγησε πολλούς να υποστηρίξουν το κόμμα «Japan First». Αλλά υπήρχε και κάτι άλλο που έπαιξε σημαντικό ρόλο. «Νομίζω ότι μπορούμε να αποδώσουμε μεγάλο μέρος αυτού στις επιπτώσεις που προέρχονται από τον Λευκό Οίκο, από τη χώρα του MAGA (make America great again)», υποστηρίζει ο Jeff Kingston, καθηγητής ασιατικών σπουδών και ιστορίας στο Temple University του Τόκιο. «Ο Τραμπ ενδυναμώνει το πρωτόγονο στοιχείο στους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο».

Μια ομοιότητα με τους Ρεπουμπλικάνους υποστηρικτές του Τραμπ, και με άλλα δεξιά κινήματα και κόμματα σε όλο τον κόσμο, είναι η έμφαση που δίνεται στο θέμα της μετανάστευσης.

Ιστορικά, η Ιαπωνία είχε πολύ χαμηλά επίπεδα μετανάστευσης, επίπεδα που αρχίζουν να αυξάνονται. Ο αριθμός των αλλοδαπών κατοίκων που ζούσαν στην Ιαπωνία στο τέλος του περασμένου έτους ήταν περίπου 3,77 εκατομμύρια, σημειώνοντας αύξηση σχεδόν 11% σε σχέση με το προηγούμενο έτος και καταγράφοντας νέο ρεκόρ. Καθώς ο πληθυσμός της Ιαπωνίας γερνάει γρήγορα, πολλοί υποστηρίζουν ότι η χώρα χρειάζεται μετανάστες για να εργαστούν, να πληρώνουν φόρους και να φροντίζουν τον αυξανόμενο αριθμό ηλικιωμένων.

Άλλοι όμως έχουν διαφορετική άποψη.

«Ο αριθμός των αλλοδαπών μεταναστών που δεν τηρούν τους κανόνες αυξάνεται», υποστηρίζει η νεαρή ψηφοφόρος Uta Kato. «Το βάρος για τους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των φόρων, είναι μεγαλύτερο, οπότε η ζωή γίνεται πιο δύσκολη».

Το Sanseito κατηγορεί την κυβέρνηση για τις πολιτικές που επιτρέπουν την είσοδο περισσότερων αλλοδαπών στη χώρα. «Δεν προωθούμε την ξενοφοβία», δήλωσε ο ιδρυτής του κόμματος, Sohei Kamiya, σε συνέντευξη Τύπου τον Ιούνιο. «Οι Ιάπωνες αισθάνονται ανησυχία και δυσαρέσκεια επειδή δεν υπάρχουν καθιερωμένοι κανόνες για την υποδοχή αλλοδαπών». Σε άλλη συνέντευξη Τύπου, δήλωσε: «Πολλοί πολίτες είναι απογοητευμένοι λόγω του μεγάλου ποσού χρημάτων που παρέχεται για την κοινωνική ασφάλιση και την εκπαιδευτική υποστήριξη των αλλοδαπών».

Ο υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας Takamaro Fukuoka, μέλος του LDP, έχει αντικρούσει τον ισχυρισμό ότι η κυβέρνηση παρέχει ευνοϊκές ιατρικές ή κοινωνικές παροχές στους αλλοδαπούς κατοίκους.

Ωστόσο, το παραπάνω μήνυμα βρίσκει απήχηση στους υποστηρικτές του. «Οι αλλοδαποί είναι τρομακτικοί. Φοβάμαι ότι μπορεί να ξεσπάσουν σε βίαιες ενέργειες», δήλωσε ένας 54χρονος εθελοντής του Sanseito στην εφημερίδα Asahi Shimbun. Όταν ρωτήθηκε γιατί φοβάται τους αλλοδαπούς, παραδέχτηκε ότι δεν έχει υποστεί καμία άμεση βλάβη από αυτούς.

Μια 35χρονη νοικοκυρά που παρευρέθηκε σε συγκέντρωση του Sanseito υποστηρίζει πώς «Το Sanseito λέει πράγματα που τα άλλα κόμματα δεν λένε».

Ωστόσο, η εστίαση του ακροδεξιού κόμματος στους αλλοδαπούς δεν αφορά μόνο όσους επιθυμούν να ζήσουν στην Ιαπωνία. Το Sanseito έχει έναν άλλο, πιο ασυνήθιστο στόχο στη λίστα του: τους τουρίστες

Το πρόβλημα με τους τουρίστες

Η αδυναμία του γιεν έχει αναγκάσει τις ιαπωνικές οικογένειες να μειώσουν τις δαπάνες, επιτρέποντας ταυτόχρονα σε εκατομμύρια τουρίστες να απολαύσουν εκεί τις διακοπές τους, με τα χρήματά τους να έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία από ό,τι στο παρελθόν. Ως αποτέλεσμα, η Ιαπωνία έχει σημειώσει μεγάλη αύξηση στον αριθμό των εισερχόμενων τουριστών, με σχεδόν 37 εκατομμύρια τουρίστες να ταξίδεψαν στην Ιαπωνία το 2024, αριθμός που αποτελεί ρεκόρ όλων των εποχών. Οι περισσότεροι προέρχονται από άλλες χώρες της Ανατολικής Ασίας, όπως την Κίνα και τη Νότια Κορέα, ενώ μια σημαντική μειοψηφία προέρχονται από τη Δύση.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι τουρίστες συμπεριφέρονται με αγένεια και ασεβώς, παραβιάζοντας τους αυστηρούς κανόνες ευγένειας τους οποίους οι Ιάπωνες υπερηφανεύονται.

Τον περασμένο Νοέμβριο, ένας 65χρονος Αμερικανός τουρίστας συνελήφθη με την υποψία ότι έκανε γκράφιτι σε μια ξύλινη πύλη στο ιερό Meiji Jingu στο Τόκιο. Επιπλέον, πέρυσι, οι κάτοικοι της πόλης Fujikawaguchiko εξέφρασαν την απογοήτευσή τους για τους τουρίστες που παραβιάζουν τους κανόνες κυκλοφορίας προκειμένου να φωτογραφίσουν το όρος Φούτζι, που υψώνεται πάνω από την περιοχή. Για την αποφυγή τέτοιων περιστατικών, οι αρχές έστησαν ένα παραπέτασμα για να εμποδίσουν τη θέα. «Είναι λυπηρό που πρέπει να το κάνουμε αυτό εξαιτίας ορισμένων τουριστών που δεν σέβονται τους κανόνες», δήλωσε ένας τοπικός αξιωματούχος.

Ο 65χρονος Kazuhiko Iwama, ο οποίος έχει ζήσει όλη του τη ζωή στην πόλη, μίλησε για αυτό το θέμα εκείνη την εποχή. «[Οι τουρίστες] διασχίζουν το δρόμο και δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται καθόλου για τα αυτοκίνητα, είναι επικίνδυνο». «Αφήνουν σκουπίδια και αποτσίγαρα παντού».

Ακόμα και αφού το βουνό καλύφθηκε, ορισμένοι τουρίστες βρήκαν τρόπους να τραβήξουν selfie. Ορισμένα περιστατικά καταγράφηκαν σε βίντεο και δημοσιεύτηκαν στο διαδίκτυο.

Διάδοση ψευδών πληροφοριών για τους αλλοδαπούς

Η απογοήτευση και ο εκνευρισμός προς τους τουρίστες έστρεψαν πολλούς ψηφοφόρους προς το Sanseito, οδηγώντας στην εκλογική του επιτυχία. Ωστόσο, πολλοί δεν πιστεύουν ότι αυτό έγινε με δίκαιο τρόπο. Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι το δεξιό κόμμα συνέδεσε τη συμπεριφορά ορισμένων τουριστών με το μεταναστευτικό ζήτημα της Ιαπωνίας, συγχωνεύοντάς τα σε ένα «μεγάλο ξένο πρόβλημα».

«Έχουν διαδώσει ψευδείς πληροφορίες για τους αλλοδαπούς [λέγοντας ότι] προκαλούν μεγάλο αριθμό εγκλημάτων και απειλούν τη δημόσια τάξη», λέει ο Jeffrey Hall, λέκτορας διεθνών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Διεθνών Σπουδών Kanda. «Έχουν επίσης εμμονή με την ιδέα ότι οι αλλοδαποί αγοράζουν ακίνητα».

Λίγες ημέρες πριν από την ψηφοφορία, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού μίλησε και αυτή για το θέμα, ανακοινώνοντας τη σύσταση μιας νέας κυβερνητικής ομάδας εργασίας για την καταπολέμηση των «εγκλημάτων και της ανάρμοστης συμπεριφοράς» των αλλοδαπών. Το κόμμα του έχει επίσης υποσχεθεί τον στόχο «μηδενικών παράνομων αλλοδαπών».

Ο θαυμαστής του Τραμπ που ίδρυσε τo Sanseito

Το Sanseito, που μεταφράζεται ως «Συμμετοχή στην πολιτική», ξεκίνησε το 2020, την χρονιά που η πανδημία Covid-19 βρισκόταν στο αποκορύφωμά της, και απέκτησε φήμη με βίντεο στο YouTube που διέδιδαν θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με τους εμβολιασμούς.

Ο ιδρυτής του, Sohei Kamiya, είναι πρώην διευθυντής σούπερ μάρκετ και έφεδρος της Αυτοάμυνας (όπως ονομάζεται ο στρατός της Ιαπωνίας). Ο ίδιος έχει επηρεαστεί από τον Τραμπ, θαυμάζοντας το «τολμηρό πολιτικό του στυλ».

Προσέλκυσε άτομα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που ήταν δυσαρεστημένα με τα συμβατικά κόμματα, κερδίζοντας υποστήριξη με προειδοποιήσεις για μια «σιωπηλή εισβολή» μεταναστών και υποσχέσεις για μειώσεις φόρων και δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας. Και το 2022, ο Kamiya ήταν ο μόνος υποψήφιος του Sanseito που εκλέχθηκε στην άνω βουλή.

Σε ένα βίντεο που δημοσιεύτηκε στο κανάλι του στο YouTube, ο Kamiya αναφέρθηκε στο «βαθύ κράτος», την ιδέα ότι ο στρατός, η αστυνομία και οι πολιτικές ομάδες συνεργάζονται κρυφά για να προστατεύσουν συγκεκριμένα συμφέροντα και να κυβερνούν μια χώρα χωρίς να έχουν εκλεγεί. «Υπάρχει ένα βαθύ κράτος παντού», είπε στο βίντεο. «Όπως στα μέσα ενημέρωσης, στον τομέα της ιατρικής, στον τομέα της γεωργίας και στο Κασουμιγκασέκι [κυβερνητικές υπηρεσίες]». Έκανε επίσης ορισμένες αμφιλεγόμενες δηλώσεις κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, οι οποίες διαδόθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

«Μόλις ξεκίνησε ο κύκλος της προεκλογικής εκστρατείας, όλα τα μέσα ενημέρωσης και τα διαδικτυακά φόρουμ μιλούσαν για το «Sanseito»… και για αμφιλεγόμενες δηλώσεις ή πολιτικές θέσεις», λέει ο Rintaro Nishimura, συνεργάτης του think tank Asia Group.

Πηγή: BBC