Ανακάλυψη ανατρέπει όσα πιστεύαμε μέχρι σήμερα για τη φωτιά

Επιστήμονες στη Βρετανία υποστηρίζουν ότι οι αρχαίοι άνθρωποι μπορεί να έμαθαν να κάνουν φωτιά πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν μέχρι τώρα, αφού ανακάλυψαν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι φωτιές σκόπιμα φτιαγμένες από τον άνθρωπο, είχαν μπει σε μια περιοχή που σήμερα είναι η ανατολική Αγγλία, πριν από 400.000 χρόνια περίπου.

Τα ευρήματα, που περιγράφονται στο περιοδικό Nature, μεταθέτουν την παλαιότερη γνωστή ημερομηνία για την ελεγχόμενη παραγωγή φωτιάς περίπου 350.000 χρόνια πίσω. Μέχρι τώρα, τα παλαιότερα επιβεβαιωμένα στοιχεία προέρχονταν από τοποθεσίες των Νεάντερταλ στην περιοχή που σήμερα είναι η βόρεια Γαλλία και χρονολογούνται περίπου 50.000 χρόνια πριν.

Η ανακάλυψη έγινε στο Μπάρναμ, έναν παλαιολιθικό χώρο στο Σάφολκ που ανασκάπτεται εδώ και δεκαετίες. Μια ομάδα με επικεφαλής το Βρετανικό Μουσείο εντόπισε ένα κομμάτι ψημένου πηλού, χειροποίητα τσεκούρια από πυριτόλιθο που είχαν σπάσει από την έντονη θερμότητα και δύο θραύσματα σιδηροπυρίτη, ενός ορυκτού που παράγει σπινθήρες όταν χτυπιέται με πυριτόλιθο.

Οι ερευνητές πέρασαν τέσσερα χρόνια αναλύοντας τα ευρήματα για να αποκλείσουν την πιθανότητα φυσικών πυρκαγιών. Γεωχημικές δοκιμές έδειξαν ότι οι θερμοκρασίες είχαν ξεπεράσει τους 700 βαθμούς Κελσίου, με ενδείξεις επαναλαμβανόμενης καύσης στην ίδια τοποθεσία.

Αυτό το μοτίβο, λένε, συνάδει με μια κατασκευασμένη εστία και όχι με ένα χτύπημα κεραυνού.

Ο Ρομπ Ντέιβις, παλαιολιθικός αρχαιολόγος στο Βρετανικό Μουσείο, είπε ότι ο συνδυασμός υψηλών θερμοκρασιών, ελεγχόμενης καύσης και θραυσμάτων πυρίτη δείχνει «πώς έκαναν τη φωτιά και το γεγονός ότι την έκαναν».

Ο σιδηροπυρίτης δεν υπάρχει στο φυσικό περιβάλλον του Μπάρναμ. Η παρουσία του υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί τον συνέλεγαν σκόπιμα, επειδή γνώριζαν τις ιδιότητές του και μπορούσαν να τον χρησιμοποιήσουν για να ανάψουν φωτιά.

Η σκόπιμη ανάφλεξη φωτιάς σπάνια διατηρείται στα αρχαιολογικά ευρήματα. Η τέφρα διασκορπίζεται εύκολα, ο άνθρακας αποσυντίθεται και τα ιζήματα που έχουν υποστεί θερμική αλλοίωση μπορούν να διαβρωθούν.

Στο Μπάρναμ, ωστόσο, τα καμένα αποθέματα σφραγίστηκαν μέσα σε αρχαία ιζήματα λιμνών, επιτρέποντας στους επιστήμονες να ανακατασκευάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι πρώτοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τον χώρο.

Οι ερευνητές λένε ότι οι επιπτώσεις για την ανθρώπινη εξέλιξη είναι σημαντικές.

Η φωτιά επέτρεψε στους πρώτους πληθυσμούς να επιβιώσουν σε ψυχρότερα περιβάλλοντα, να αποτρέψουν τα αρπακτικά ζώα και να μαγειρέψουν τα τρόφιμα. Το μαγείρεμα διασπά τις τοξίνες στις ρίζες και τους κονδύλους και σκοτώνει τους παθογόνους μικροοργανισμούς στο κρέας, βελτιώνοντας την πέψη και απελευθερώνοντας περισσότερη ενέργεια για να υποστηρίξει μεγαλύτερους εγκεφάλους.

Ο Κρις Στρίνγκερ, ειδικός στην ανθρώπινη εξέλιξη στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, είπε ότι τα απολιθώματα από τη Βρετανία και την Ισπανία υποδηλώνουν ότι οι κάτοικοι του Μπάρναμ ήταν πρώιμοι Νεάντερταλ, των οποίων τα κρανιακά χαρακτηριστικά και το DNA υποδηλώνουν αυξανόμενη γνωστική και τεχνολογική εξειδίκευση.

Η φωτιά επέτρεψε επίσης νέες μορφές κοινωνικής ζωής. Οι βραδινές συγκεντρώσεις γύρω από την εστία θα παρείχαν χρόνο για σχεδιασμό, αφήγηση ιστοριών και ενίσχυση των σχέσεων της ομάδας, συμπεριφορές που συχνά συνδέονται με την ανάπτυξη της γλώσσας και πιο οργανωμένων κοινωνιών.

Οι αρχαιολόγοι λένε ότι ο χώρος του Μπάρναμ ταιριάζει με ένα ευρύτερο μοτίβο σε όλη τη Βρετανία και την ηπειρωτική Ευρώπη πριν από 500.000 έως 400.000 χρόνια, όταν το μέγεθος του εγκεφάλου των πρώιμων ανθρώπων άρχισε να πλησιάζει τα σύγχρονα επίπεδα και όταν τα στοιχεία για την όλο και πιο περίπλοκη συμπεριφορά γίνονται πιο ορατά.

Ο Νικ Άστον, επιμελητής των παλαιολιθικών συλλογών στο Βρετανικό Μουσείο, το περιέγραψε ως «την πιο συναρπαστική ανακάλυψη της μακράς 40ετούς καριέρας μου».

Για τους αρχαιολόγους, η ανακάλυψη βοηθά στην απάντηση ενός μακροχρόνιου ερωτήματος: Πότε οι άνθρωποι σταμάτησαν να βασίζονται στις αστραπές και τις πυρκαγιές και αντίθετα έμαθαν να δημιουργούν φλόγα όπου και όποτε τη χρειάζονταν.

Πηγή: Associated Press